Bánh xèo Quảng Bình - Nét đẹp văn hóa ẩm thực địa phương

Bánh xèo là một món ăn dân dã phổ biến ở khu vực miền Trung Việt Nam và Quảng Bình không phải là ngoại lệ. Món ăn này có lẽ đã hình thành và phát triển dựa trên những nguyên liệu địa phương sẵn có, cũng như sự giao thoa văn hóa ẩm thực trong khu vực. 

Một số ý kiến cho rằng, tên gọi "bánh xèo" xuất phát từ âm thanh "xèo xèo" vui tai khi đổ bột vào chảo nóng. Dù không rõ thời điểm ra đời, bánh xèo đã trở thành một phần quen thuộc trong đời sống ẩm thực của người dân miền Trung nói chung và Quảng Bình nói riêng.

Đặc biệt, vùng Quảng Hòa (nay thuộc thị xã Ba Đồn, Quảng Bình) được biết đến như một trong những nơi có bánh xèo mang hương vị đặc trưng riêng, thường được gọi là bánh xèo Quảng Hòa hay bánh xèo gạo lứt Quảng Hòa. Điều này cho thấy sự phát triển và bản địa hóa của món bánh xèo tại vùng đất Quảng Bình. 

Bánh xèo Quảng Bình mang những nét độc đáo riêng biệt so với bánh xèo ở các vùng miền khác của Việt Nam.

Nguyên liệu bột: Một trong những điểm khác biệt lớn nhất là việc sử dụng gạo lứt đỏ (đặc biệt là ở vùng Quảng Hòa) để làm bột bánh. Gạo lứt mang đến cho vỏ bánh màu hồng nhạt đặc trưng, vị thơm bùi và được nhiều người ưa thích vì giá trị dinh dưỡng. Ở nhiều vùng khác, bánh xèo thường được làm từ bột gạo tẻ thông thường, có màu vàng tươi (thường do thêm bột nghệ hoặc màu dừa).

Kích thước: Bánh xèo miền Trung nói chung và Quảng Bình nói riêng thường có kích thước nhỏ hơn bánh xèo miền Tây. Bánh thường được đổ trong những chiếc chảo gang nhỏ, có đường kính khoảng 10-15cm.

Nhân bánh: Bánh xèo Quảng Bình truyền thống thường không có nhân hoặc nhân rất đơn giản chỉ có một chút hành hẹ thái nhỏ trộn vào bột. Điều này khác biệt với bánh xèo miền Nam và một số vùng miền Trung khác thường có nhân tôm, thịt, giá đỗ, đậu xanh. 

Cách ăn kèm: Bánh xèo Quảng Bình thường được ăn kèm với cá chuối (chuối sứ xanh thái nhỏ luộc chín, tạo hình con cá), nộm (giá đỗ, rau két, vừng rang), rau sống (xà lách, dưa leo, rau thơm) và nước chấm chua ngọt đậm đà. Việc ăn kèm với "cá chuối" là một nét độc đáo riêng biệt của Quảng Bình. Ở nhiều nơi khác, bánh xèo thường được cuốn với rau sống và bánh tráng rồi chấm nước mắm.

Hương vị: Nhờ gạo lứt và cách chế biến đơn giản, bánh xèo Quảng Bình mang hương vị mộc mạc, đậm đà, có vị bùi của gạo lứt hòa quyện với vị thơm của hành hẹ và sự tươi mát của rau sống.

Hương vị đặc trưng của bánh xèo Quảng Bình là sự hòa quyện tinh tế giữa nguyên liệu địa phương, bí quyết chế biến truyền thống và cách thưởng thức độc đáo, tạo nên một trải nghiệm ẩm thực khó quên. 

Nguyên liệu làm bánh xèo Quảng Bình

Bột bánh xèo (bí quyết pha chế riêng)

• Gạo lứt đỏ: Đây là nguyên liệu làm nên sự khác biệt nổi bật của bánh xèo Quảng Bình, đặc biệt là ở vùng Quảng Hòa. Gạo lứt được ngâm kỹ (thường từ 3-4 tiếng, thậm chí qua đêm), sau đó xay mịn bằng cối đá hoặc máy xay. Bột gạo lứt mang đến cho vỏ bánh màu hồng nhạt đặc trưng, hương thơm bùi nhẹ nhàng và vị ngọt thanh tự nhiên.
• Nước: Lượng nước dùng để pha bột cần được điều chỉnh tỉ mỉ để đạt được độ sánh vừa phải, giúp bánh tráng mỏng và giòn.
• Muối: Một chút muối tinh giúp tăng thêm hương vị đậm đà cho vỏ bánh.
• Hành hẹ: Hành hẹ tươi thái nhỏ thường được trộn trực tiếp vào bột bánh, tạo thêm hương thơm đặc trưng khi bánh chín. Ở một số nơi, người ta có thể phi thơm hành trước khi trộn vào bột.
• Đặc biệt ở vùng Quảng Hòa: Món "cá chuối" độc đáo làm từ chuối sứ non thái nhỏ, luộc chín và uốn hình con cá, sau đó được tẩm gia vị. Đây là một nguyên liệu rất đặc trưng ăn kèm với bánh xèo Quảng Hòa.

Cách chế biến bánh xèo Quảng Bình truyền thống

Công đoạn chuẩn bị bột và nhân:

• Gạo lứt được ngâm kỹ, xay mịn với lượng nước vừa đủ, thêm chút muối và hành hẹ thái nhỏ, khuấy đều. Để bột nghỉ khoảng 30 phút trước khi đổ bánh.
• Nếu có nhân (tôm, thịt), các nguyên liệu này sẽ được sơ chế sạch sẽ, có thể ướp chút gia vị cho đậm đà. Giá đỗ thường được chần sơ qua nước sôi.

Kỹ thuật đổ bánh để có lớp vỏ giòn tan:

• Sử dụng chảo gang nhỏ, đặt lên bếp và đun nóng.
• Cho một lượng dầu ăn vừa đủ vào chảo, tráng đều.
• Khi dầu nóng, múc một lượng bột vừa phải (tùy kích thước chảo) đổ vào, tráng nhanh tay và đều khắp mặt chảo để tạo lớp vỏ mỏng.
• Nếu có nhân, nhanh chóng cho tôm, thịt, giá đỗ (nếu có) lên trên bề mặt bánh khi bột còn ướt.
• Đậy nắp chảo lại khoảng 1-2 phút để nhân chín và vỏ bánh se lại.
• Mở nắp, tiếp tục chiên với lửa vừa cho đến khi vỏ bánh chín, có viền bánh cháy cạnh hấp dẫn.
• Gấp đôi bánh lại hoặc để nguyên tùy theo sở thích.

Bí quyết làm nước chấm đậm đà, đặc trưng

• Nước chấm đóng vai trò quan trọng, quyết định hương vị tổng thể của món bánh xèo. Nước chấm bánh xèo Quảng Bình thường được pha chế theo công thức chua ngọt, đậm đà, có vị cay the của ớt tỏi. 
• Thành phần chính bao gồm: nước mắm ngon (loại đặc trưng của địa phương), đường, nước cốt chanh, tỏi băm, ớt tươi băm.
• Tỉ lệ pha chế sẽ tùy theo khẩu vị của từng người và từng quán, nhưng thường có sự cân bằng giữa các vị. Một số quán có thể thêm chút lạc rang giã dập để tăng thêm hương vị béo bùi. 

Dưới đây là một số địa điểm thưởng thức bánh xèo Quảng Bình nổi tiếng và được đánh giá cao. 

Bánh Bèo Cô Vân (80 Đ. Lê Thành Đồng, Bắc Lý, Đồng Hới, Quảng Bình): Với hơn 30 năm kinh nghiệm, quán bánh Bèo Cô Vân đã trở thành một địa chỉ quen thuộc với người dân địa phương và du khách. Bánh xèo ở đây được làm từ gạo lứt, có vị thơm ngon đặc trưng. Quán có không gian thoáng mát, phục vụ nhanh chóng và giá cả phải chăng.

Quán Bánh Xèo Cô Năm (13 Trần Hưng Đạo, Phường Hải Thịnh, Đồng Hới, Quảng Bình): Quán bánh xèo Cô Năm là một địa chỉ quen thuộc khác với người dân Đồng Hới. Bánh xèo ở đây có hương vị truyền thống khiến thực khách xiêu lòng mỗi khi thưởng thức. 

Bánh Lọc - Bánh Xèo Tú Hiền (Cầu Quy Đạt, 204 Võ Nguyên Giáp, TT. Quy Đạt, Minh Hóa, Quảng Bình): Quán bánh xèo Tú Hiền nổi tiếng với vị bánh xèo đặc biệt và nước chấm đậm đà. Quán có không gian thoáng mát, phục vụ nhiều món ăn khác ngoài bánh xèo.

Bánh xèo miền Trung (Chợ bến phà Xuân Sơn, ĐT20, Phong Nha, Bố Trạch, Quảng Bình): Quán bánh xèo miền Trung là một địa chỉ quen thuộc với người dân địa phương và du khách. Bánh xèo ở đây có hương vị truyền thống, được làm từ gạo lứt thơm ngon. Quán có không gian bình dân, phục vụ nhanh chóng. 

Bánh xèo Quảng Bình dù chỉ là một món ăn dân dã, giản dị, nhưng lại ẩn chứa trong mình cả một câu chuyện về văn hóa ẩm thực độc đáo của vùng đất này. Từ những hạt gạo lứt đỏ thắm, qua bàn tay khéo léo của người dân, đã trở thành chiếc bánh thơm ngon mang hương vị mộc mạc mà khó quên. Thưởng thức bánh xèo Quảng Bình không chỉ là trải nghiệm vị giác, mà còn là hành trình khám phá những nét đẹp văn hóa, sự chân chất và tấm lòng mến khách của người dân nơi đây. Và nếu các bạn muốn biết nhiều hơn về nét đẹp ẩm thực và du lịch của Quảng Bình thì đừng quên theo dõi Sovaba Travel nhé.