Cá khô bóp khế Quảng Bình: Đặc sản chua cay “gây thương nhớ”

Quảng Bình là vùng đất có bờ biển dài và nguồn hải sản đa dạng. Cá khô là một phương pháp chế biến và bảo quản cá truyền thống của người dân vùng biển. Đồng thời, khế cũng là một loại cây quen thuộc, dễ trồng ở nhiều vùng quê Việt Nam. Sự kết hợp tự nhiên giữa hai nguyên liệu này có thể đã hình thành một món ăn dân dã trong đời sống hàng ngày của người dân ven biển Quảng Bình.

Cá khô bóp khế là món ăn quen thuộc trong bữa cơm gia đình của người dân Quảng Bình, đặc biệt là trong những ngày hè nóng bức hoặc những buổi tụ tập bạn bè, mang đậm nét văn hóa ẩm thực miền biển chân chất. Món ăn không trải qua quá nhiều công đoạn chế biến phức tạp, chủ yếu là sơ chế nguyên liệu và trộn đều. Điều này giúp giữ được hương vị tươi ngon tự nhiên của cá khô và khế.

Nguyên liệu đặc trưng làm nên món cá khô bóp khế Quảng Bình nằm ở sự kết hợp hài hòa của những sản vật địa phương tươi ngon và mang hương vị riêng biệt. Cá cơm sữa khô là loại cá thường được ưu tiên sử dụng để làm món cá khô bóp khế Quảng Bình. Cá cơm sữa là loại cá nhỏ, thân trắng trong như sữa, có vị ngọt tự nhiên và thịt mềm. Qua quá trình phơi khô tự nhiên, cá giữ được độ dai vừa phải và hương vị đặc trưng. Khi chiên giòn, cá cơm sữa trở nên thơm lừng và có độ giòn tan hấp dẫn, tạo nên điểm nhấn quan trọng cho món ăn.

Khế ta ở Quảng Bình thường có vị chua thanh dịu, không quá gắt. Quả khế được chọn thường là quả vừa chín tới, còn độ giòn. Tạo nên vị chua thanh đặc trưng, cân bằng vị mặn của cá khô, kích thích vị giác và làm món ăn thêm phần tươi mát. Ngoài hai nguyên liệu chính này, các loại gia vị và rau thơm đi kèm cũng góp phần tạo nên hương vị đặc trưng cho món cá khô bóp khế Quảng Bình.  

Để làm nên món cá khô bóp khế thơm ngon chuẩn vị Quảng Bình, quy trình chế biến khá đơn giản nhưng đòi hỏi sự khéo léo trong từng công đoạn. 

Sơ chế cá khô

• Cách nướng: Đặt cá khô lên vỉ nướng trên bếp than hoa hoặc bếp điện. Nướng với lửa nhỏ vừa cho đến khi cá chín vàng đều, tỏa mùi thơm. Tránh nướng quá lâu làm cá bị dai.
• Cách chiên sơ: Đặt chảo lên bếp, cho một ít dầu ăn vào. Khi dầu nóng, cho cá khô vào chiên sơ nhanh tay cho đến khi cá hơi vàng và mềm hơn. Không chiên quá giòn.
• Sau khi nướng hoặc chiên, để cá nguội bớt rồi dùng tay xé nhỏ dọc theo thớ thịt. Bỏ phần xương (nếu có).

Sơ chế khế

• Khế rửa sạch, dùng dao cắt bỏ phần rìa và đầu.
• Cắt khế thành lát mỏng theo chiều ngang, dày khoảng 0.3-0.5cm. Bỏ hạt.
• Cho khế đã cắt vào tô, thêm một chút đường (khoảng 1/2 muỗng cà phê) và bóp nhẹ để khế ra bớt nước chua và hơi dẻo. Sau đó vắt nhẹ bỏ phần nước. Bước này giúp khế bớt gắt và thấm vị hơn.

Bước 3: Sơ chế các nguyên liệu khác

• Hành tây bóc vỏ, thái lát mỏng theo chiều ngang. Để giảm bớt mùi hăng, bạn có thể ngâm hành tây trong nước đá lạnh khoảng 5-10 phút rồi vớt ra.
• Ớt tươi rửa sạch, bỏ cuống, thái lát mỏng hoặc băm nhỏ tùy sở thích.
• Tỏi bóc vỏ, băm nhỏ.
• Rau thơm rửa sạch, thái nhỏ.

Pha nước trộn gỏi

• Trong một chén nhỏ, cho nước mắm, đường, nước cốt chanh (hoặc tắc), tỏi băm, ớt (lượng tùy thích) và bột ngọt (nếu dùng).
• Khuấy đều cho đường tan hết và các gia vị hòa quyện vào nhau. Nêm nếm lại cho vừa khẩu vị chua, cay, mặn, ngọt của bạn. Nước trộn gỏi nên có vị chua ngọt đậm đà.

Trộn gỏi

• Cho cá khô xé nhỏ, khế đã bóp, hành tây thái lát vào một tô lớn.
• Từ từ rưới nước trộn gỏi đã pha lên trên. Dùng tay trộn nhẹ nhàng để các nguyên liệu thấm đều gia vị. Tránh trộn quá mạnh làm nát cá và khế.
• Để gỏi nghỉ khoảng 5-10 phút cho ngấm đều hương vị.

Hoàn thành

• Gắp gỏi cá khô bóp khế ra đĩa.
• Rắc lạc rang giã dập và rau thơm thái nhỏ lên trên để tăng thêm hương vị và màu sắc hấp dẫn.

Tất cả nguyên liệu được bóp trộn đều tay để gia vị thấm đều, tạo nên hỗn hợp đậm đà, vừa mặn, chua, cay, thơm nồng rất kích thích vị giác. Mẹo nhỏ là khi bóp, nên nhẹ tay để khế không bị nát, giữ được độ giòn sật đặc trưng. Món ăn thành phẩm thường được thưởng thức liền để cảm nhận trọn vẹn hương vị tươi ngon. 

Cá khô bóp khế thể hiện sự sáng tạo và tận dụng nguồn lợi từ biển cả và vườn tược của người dân vùng ven biển Quảng Bình. Cá khô là phương pháp bảo quản hải sản truyền thống, còn khế là loại cây quen thuộc. Sự kết hợp này tạo nên một món ăn gần gũi, phản ánh cuộc sống mộc mạc và thích ứng với điều kiện tự nhiên của địa phương.

Bên cạnh những món ăn nổi tiếng khác như bánh xèo Quảng Hòa hay cháo canh cá lóc, cá khô bóp khế là một đặc sản dân dã, mang đến sự đa dạng và độc đáo cho ẩm thực Quảng Bình, thu hút du khách muốn khám phá những hương vị địa phương. Món ăn này không chỉ là món nhậu mà còn là một phần quen thuộc trong bữa cơm hàng ngày của người dân Quảng Bình, đặc biệt trong những ngày hè nóng bức, giúp kích thích vị giác. Nó cũng thường xuất hiện trong các buổi tụ họp bạn bè, thể hiện sự gắn kết và chia sẻ trong cộng đồng.

Từ những con cá cơm sữa bé nhỏ, qua bàn tay khéo léo của người dân địa phương, đã hòa quyện cùng vị thanh mát của khế, chút nồng ấm của ớt, tạo nên một món ăn dân dã mà đầy quyến rũ. Dù là một món nhậu "lai rai" bên bờ biển hay một món ăn kèm trong bữa cơm gia đình, cá khô bóp khế vẫn âm thầm góp phần làm phong phú thêm bản đồ ẩm thực Quảng Bình, mang đến những trải nghiệm vị giác khó quên cho bất kỳ ai có dịp thưởng thức.