Canh ám làng Lam – Đậm đà hương vị quê hương Quảng Trị

Nằm bên dòng sông Vĩnh Định hiền hòa, làng Lam Thủy (nay thuộc xã Hải Hưng, huyện Hải Lăng, tỉnh Quảng Trị) từ lâu đã nổi tiếng với món canh ám – một món ăn gắn bó với đời sống thường nhật của người dân nơi đây. Không chỉ là món ăn quen thuộc trong bữa cơm gia đình, canh ám còn xuất hiện trong các dịp lễ Tết, giỗ chạp, và thậm chí là tiệc cưới ngày trước, như một biểu tượng của sự sum vầy, đoàn viên. Với người dân làng Lam Thủy, canh ám không chỉ là món ăn, mà còn là ký ức, là nỗi nhớ quê hương sâu đậm, là hương vị của đất trời Quảng Trị.

Canh được nấu chậm trên bếp củi, để ngọn lửa nhỏ liu riu, giúp các nguyên liệu hòa quyện, tiết ra vị ngọt tự nhiên. Chính cách nấu này đã tạo nên hương vị đặc trưng, khiến canh ám làng Lam khác biệt so với những món canh khác. Cái tên món ăn giản dị nhưng chứa đựng cả một câu chuyện về sự tỉ mỉ, chăm chút của người dân Quảng Trị trong từng món ăn.

Để tạo nên một nồi canh ám chuẩn vị, hai nguyên liệu không thể thiếu là cá lóc đồng và rau sôông.

• Cá lóc đồng: Loại cá sống tự nhiên ở đồng ruộng Quảng Trị, thịt chắc, ngọt và thơm, đặc biệt là cá có trứng thì càng thêm phần béo ngậy. Cá lóc được làm sạch khi còn sống, thái lát mỏng, ướp với các gia vị như hành tím, ớt bột, muối, tiêu, và một chút dầu ăn để thấm đều.
• Rau sôông: Đây là loại rau dại đặc trưng của Quảng Trị, có gai nhỏ, lá hình bàn tay, vị chua nhẹ và hơi chát. Rau sôông thường mọc tự nhiên hoặc được trồng trong vườn nhà, thậm chí ở các thành phố, người dân làng Lam Thủy vẫn trồng rau sôông trong chậu để giữ trọn hương vị quê nhà. Khi nấu, người ta sử dụng cả lá, cọng và thân non để giữ được độ giòn và vị đặc trưng.

Ngoài ra, món canh ám thường được ăn kèm với các loại rau sống như cải non, bắp chuối thái mỏng, rau thơm, và đôi khi là cánh hoa vạn thọ, tạo nên sự cân bằng về hương vị và dinh dưỡng.

Để nấu một nồi canh ám đúng điệu, người dân làng Lam Thủy thường sử dụng niêu đất nung, đun trên bếp củi khô với ngọn lửa nhỏ. Quy trình chế biến bao gồm:

• Sơ chế cá lóc: Cá được làm sạch, thái lát, ướp gia vị kỹ lưỡng rồi xào sơ qua để thấm đều. Nếu có trứng cá, phần trứng sẽ được phi thơm, tạo điểm nhấn vàng đỏ lấp lánh trên mặt nồi canh.
• Xử lý rau sôông: Rau sôông tươi được hái, rửa sạch, lấy cả lá, cọng và thân non. Cọng và thân được luộc sơ, vớt ra trước để tránh làm nồi canh đục và giữ được độ giòn.
• Nấu canh: Cho cá đã xào vào nồi nước sôi, tiếp tục đun nhỏ lửa để cá tiết ra vị ngọt. Sau đó, cho lá rau sôông vào, nêm nếm gia vị vừa ăn. Nồi canh ám thành phẩm phải có nước trong vắt, thơm mùi cá, thoảng vị chua nhẹ và chát của rau sôông.

Quá trình ninh lâu trên bếp củi giúp các nguyên liệu hòa quyện, tạo nên một hương vị đậm đà, vừa béo, vừa thanh mát, khiến thực khách chỉ cần húp một thìa canh là đã cảm nhận được trọn vẹn tinh hoa của đất trời Quảng Trị.

Canh ám làng Lam không chỉ là món ăn, mà còn là một trải nghiệm ẩm thực đầy cảm xúc. Nước canh trong veo, điểm xuyết những lát cá lóc trắng ngần và trứng cá vàng đỏ lấp lánh. Vị béo của cá lóc hòa quyện với vị chua nhè nhẹ, chan chát của rau sôông, tạo nên một cảm giác vừa đậm đà, vừa thanh mát. Khi chan canh lên bát cơm trắng nóng hổi, thêm một ít rau sống như bắp chuối, cải non, hay rau thơm, thực khách sẽ cảm nhận được sự hòa quyện hoàn hảo của các hương vị. Món canh này không chỉ làm no bụng mà còn làm ấm lòng, đặc biệt trong những ngày se lạnh hay khi cần giải rượu sau những cuộc vui.

Canh ám làng Lam không chỉ là một món ăn, mà còn là biểu tượng của sự gắn bó, tình thân thuộc giữa người dân Quảng Trị. Mỗi lần nấu canh, người dân nơi đây đều đặt vào đó sự chu đáo, tỉ mỉ, như gửi gắm tình yêu quê hương vào từng thìa canh. Với những người con xa quê, chỉ cần một bát canh ám là đủ để gợi nhớ về những ngày thơ bé, những buổi quây quần bên mâm cơm gia đình, nơi tiếng cười và câu chuyện vang lên giữa không khí ấm áp.

Món ăn này còn là cầu nối giữa các thế hệ, khi những người trẻ học cách nấu canh từ ông bà, cha mẹ, để rồi tiếp tục truyền lại cho con cháu. Chính điều này đã khiến canh ám trở thành một phần không thể thiếu trong văn hóa ẩm thực Hải Lăng, là niềm tự hào của người dân Quảng Trị.

Nếu có dịp ghé thăm Quảng Trị, bạn không nên bỏ lỡ cơ hội thưởng thức món canh ám làng Lam tại chính quê hương của nó. Một số địa điểm lý tưởng để trải nghiệm món ăn này bao gồm:

• Các quán ăn gia đình tại làng Lam Thủy: Đây là nơi bạn có thể thưởng thức món canh ám đúng chuẩn, được chế biến bởi những người dân bản địa với tất cả sự chân thành và khéo léo.
• Nhà hàng chuyên ẩm thực miền Trung tại Đông Hà: Nhiều nhà hàng ở thành phố Đông Hà đã đưa canh ám vào thực đơn, kết hợp với các món đặc sản Quảng Trị khác như bánh ướt Phương Lang hay mắm đam Trà Trì.
• Chợ truyền thống ở Hải Lăng: Tại các khu chợ địa phương, bạn có thể tìm thấy món canh ám với giá cả phải chăng, được bán bởi những người bán hàng thân thiện, luôn sẵn sàng chia sẻ câu chuyện về món ăn quê nhà.

Ngoài ra, nếu bạn muốn tự tay nấu món canh ám tại nhà, hãy tìm mua cá lóc đồng và rau sôông tại các chợ địa phương hoặc siêu thị lớn ở Quảng Trị. Dù có thể không tìm được rau sôông ở những nơi xa, bạn vẫn có thể thay thế bằng các loại rau chua khác, nhưng hương vị chuẩn gốc chỉ có thể tìm thấy ở làng Lam Thủy.

Canh ám làng Lam không chỉ là niềm tự hào của người dân Quảng Trị mà còn là món ăn khiến du khách phải lòng ngay từ lần thử đầu tiên. Nhiều thực khách chia sẻ rằng, chỉ cần một lần thưởng thức canh ám, họ đã bị cuốn vào hương vị dân dã nhưng đầy tinh tế, như thể được trở về với những ngày tháng yên bình của tuổi thơ. Món ăn này không chỉ làm hài lòng vị giác mà còn chạm đến trái tim, khiến người ta muốn quay lại Quảng Trị để một lần nữa được húp thìa canh nóng hổi, thơm lừng.

Hơn thế nữa, canh ám làng Lam còn là nguồn cảm hứng cho các đầu bếp hiện đại. Một số nhà hàng đã sáng tạo, biến tấu món canh này để phù hợp với khẩu vị đô thị, nhưng vẫn giữ được nét hồn quê trong từng thìa canh. Dù ở bất kỳ hình thức nào, canh ám vẫn là lời nhắc nhở về giá trị của sự giản dị và tình yêu quê hương.

Canh ám làng Lam không chỉ là một món ăn, mà còn là câu chuyện về đất và người Quảng Trị. Từ những nguyên liệu dân dã như cá lóc đồng và rau sôông, người dân nơi đây đã tạo nên một món ăn đậm đà, thấm đượm tình quê. Mỗi bát canh ám là một lời mời gọi, đưa bạn trở về với những giá trị giản dị, với ký ức của những ngày tháng yên bình bên gia đình. Nếu có dịp đến Quảng Trị, đừng quên thưởng thức món canh ám làng Lam, để cảm nhận trọn vẹn hương vị và tâm hồn của mảnh đất miền Trung đầy nắng gió này.