Cầu ngói Thanh Toàn Huế: Kiệt tác kiến trúc hơn 250 năm tuổi giữa làng quê thanh bình

Được xây dựng vào năm 1776, dưới triều đại vua Lê Hiển Tông, cầu ngói Thanh Toàn đã tồn tại qua nhiều biến cố lịch sử, và vẫn đứng đó như một chứng tích sống động của những ngày xưa cũ.

Hành trình xây dựng và cống hiến của người phụ nữ tài ba

Phía sau cây cầu hơn 250 năm tuổi này là câu chuyện về một người phụ nữ tài ba mang tên Trần Thị Đạo. Sinh ra trong một gia đình giàu có, bà đã dâng tặng toàn bộ tài sản của mình để xây dựng cây cầu như một món quà dành cho quê hương. Sự cống hiến của bà không chỉ là vật chất, mà còn là tình yêu với nơi chôn nhau cắt rốn, là ước nguyện mong dân làng được đi lại thuận lợi, không còn phải lội qua con sông đầy gian khó. Qua đó, cây cầu trở thành biểu tượng của lòng biết ơn, của sự sẻ chia và tình yêu thương vô bờ bến mà bà dành cho quê hương.

Ý nghĩa tâm linh và văn hóa gắn liền với cầu

Cầu ngói Thanh Toàn không chỉ là một công trình kiến trúc cổ kính, mà còn mang trong mình ý nghĩa tâm linh sâu sắc đối với người dân địa phương. Theo truyền thuyết, cây cầu là nơi linh thiêng, bảo vệ và mang lại sự bình an cho cộng đồng. Người dân thường tổ chức các nghi lễ cúng tế tại đây để cầu mong mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu. Không chỉ là cầu nối vật lý, Thanh Toàn còn là cầu nối tinh thần, giúp con người gắn kết với thần linh và tổ tiên. Qua bao thế hệ, cây cầu đã trở thành biểu tượng văn hóa, nơi gợi nhớ về những giá trị truyền thống và tình làng nghĩa xóm bền chặt của người dân Huế.

Bên cạnh những giá trị lịch sử và tâm linh, cầu ngói Thanh Toàn còn làm say lòng du khách bởi nghệ thuật kiến trúc tinh tế. Mỗi chi tiết của cầu đều toát lên vẻ đẹp cổ điển và sự kỳ công trong từng đường nét. 

Cầu Ngói Thanh Toàn được xây dựng theo kiến trúc “thượng gia hạ kiều” (trên là nhà, dưới là cầu), một phong cách hiếm có ở Việt Nam, tương tự Chùa Cầu ở Hội An hay cầu ngói Phát Diệm ở Ninh Bình. Cầu dài khoảng 17m, rộng 4,6m, chia thành 7 gian, với gian giữa rộng nhất đặt bàn thờ bà Trần Thị Đạo.

Đặc điểm kiến trúc nổi bật:

• Chất liệu: Toàn bộ cầu làm từ gỗ lim chắc chắn, với hệ thống 6 hàng trụ, mỗi hàng 3 cột, đảm bảo độ bền qua hơn hai thế kỷ. Mái lợp ngói ống lưu ly tráng men, cách nhiệt hiệu quả, tạo không gian mát mẻ.
• Trang trí: Phần mái được chạm khắc tinh xảo với hoa văn rồng, phượng, tượng trưng cho chủ đề “hóa rồng”. Hai đầu cầu khảm sứ với họa tiết tre trúc, hoa lá, lung linh dưới ánh sáng. Các cột kèo sử dụng tiết diện tròn và vuông, đơn giản nhưng hài hòa.
• Thiết kế tiện ích: Hai bên cầu có bục gỗ và lan can để người dân ngồi hóng mát, nghỉ ngơi. Gian giữa bịt kín để đặt bàn thờ, các gian còn lại thông thoáng, tạo cảm giác như một ngôi nhà nhỏ bắc qua sông.

Dù trải qua 5 lần trùng tu (1847, 1906, 1956, 1971, và 2020), cầu vẫn giữ được nét cổ kính nguyên bản, với các chi tiết như ngói lưu ly và khung gỗ được phục hồi tỉ mỉ.

Mái ngói của cầu ngói Thanh Toàn là một trong những điểm đặc biệt làm nên dấu ấn của cây cầu này. Được làm từ những viên ngói cổ kính, qua bao nhiêu năm tháng, màu ngói đã bạc dần, nhưng chính sự cũ kỹ đó lại tạo nên một vẻ đẹp trầm mặc, cổ xưa. Những lớp ngói chồng chất lên nhau, tạo thành một dải mái cong cong, như tấm áo bảo vệ cây cầu qua bao nắng mưa. 

Cầu ngói Thanh Toàn nổi bật với kết cấu gỗ được chạm khắc tinh xảo, phản ánh sự tài hoa của những người thợ mộc xưa. Mỗi thanh gỗ, mỗi hoa văn đều mang dấu ấn của bàn tay con người, tỉ mỉ đến từng chi tiết nhỏ nhất. Những cột trụ vững chắc, những hoa văn chạm trổ mềm mại như một bức tranh khắc họa cả thiên nhiên lẫn cuộc sống thường nhật của người dân Huế. Những hoa văn này không chỉ làm đẹp cho cây cầu mà còn thể hiện bản sắc của vùng đất cố đô, nơi nghệ thuật thủ công luôn được coi trọng và gìn giữ qua nhiều thế hệ.

Nằm cách trung tâm thành phố Huế khoảng 8km về phía Đông Nam, thuộc xã Thủy Thanh, thị xã Hương Thủy, Cầu Ngói Thanh Toàn là điểm check-in lý tưởng cho du khách yêu thích kiến trúc cổ và không gian làng quê yên bình.

Các hoạt động không thể bỏ lỡ:

• Check-in sống ảo: Cầu Ngói Thanh Toàn với khung cảnh sông nước, đồng lúa và cây cối xanh mát là bối cảnh hoàn hảo cho những bức ảnh đậm chất Huế.
• Tham quan nhà trưng bày nông cụ: Gần cầu là nhà trưng bày tái hiện sinh hoạt nông nghiệp truyền thống, giúp du khách hiểu thêm về đời sống người dân Thanh Thủy.
• Tham gia lễ hội: Hàng năm, cầu là nơi tổ chức các sự kiện như lễ rước linh vị bà Trần Thị Đạo (dịp Festival Huế), chợ quê, và trò chơi dân gian như Bài Chòi, kéo co, đua thuyền. Đặc biệt, chợ đêm ngày 16 hàng tháng mang đến không khí nhộn nhịp với đặc sản địa phương như bún bò Huế, gà kiến kho tiêu.
• Khám phá cảnh quan: Cầu bắc qua nhánh sông Như Ý, xung quanh là đồng ruộng và lũy tre, tạo nên bức tranh thôn quê thanh bình, lý tưởng để thư giãn.

Từ trung tâm Huế, du khách đi theo đường Tố Hữu, rẽ phải tại giao lộ Hoàng Quốc Việt, chạy thẳng đến chợ Cầu Ngói là đến. Có thể di chuyển bằng xe máy, taxi hoặc xe buýt để trải nghiệm hành trình tiện lợi.

Để chuyến ghé thăm cầu ngói Thanh Toàn trở nên trọn vẹn và thoải mái hơn, du khách nên lưu ý một vài điểm quan trọng dưới đây, từ cách di chuyển, thời gian tham quan cho đến ứng xử nơi làng quê thanh bình.

• Thời điểm lý tưởng: Tham quan vào sáng sớm hoặc chiều tà để tận hưởng không khí mát mẻ và ánh sáng đẹp cho chụp ảnh.
• Trang phục: Mặc trang phục thoải mái, phù hợp với không gian văn hóa cổ kính.
• Bảo vệ di tích: Cầu chỉ dành cho người đi bộ, không cho phương tiện cơ giới để bảo vệ kết cấu gỗ.
• Kết hợp điểm đến: Kết hợp tham quan cầu với các địa điểm gần đó như nhà thờ Phủ Cam (cách 7km) hoặc chợ đêm Nguyễn Đình Chiểu để có trải nghiệm trọn vẹn.

Cầu Ngói Thanh Toàn không chỉ dừng lại ở giá trị kiến trúc, mà còn là biểu tượng sống động của lòng nhân ái và tinh thần gắn kết cộng đồng của người dân làng Thanh Thủy. Câu ca dao quen thuộc: “Ai về cầu ngói Thanh Toàn, cho em về với một đoàn cho vui” đã khắc sâu hình ảnh cây cầu trong đời sống tinh thần, như một phần máu thịt của làng quê.

Năm 2012, hình ảnh cầu được in trên tem bưu chính Việt Nam, một minh chứng rõ ràng cho tầm vóc văn hóa – lịch sử của công trình. Hơn 240 năm tồn tại, cây cầu vẫn vững chãi như một chứng nhân, đồng thời trở thành điểm dừng chân hấp dẫn với khoảng 200–300 du khách quốc tế mỗi ngày.

Với thiết kế “thượng gia hạ kiều” độc đáo, không gian làng quê yên bình cùng những hoạt động văn hóa dân gian phong phú, cầu Ngói Thanh Toàn ngày nay không chỉ là một di tích kiến trúc cổ mà còn là biểu tượng văn hóa của xứ Huế. Đây chắc chắn là điểm đến không thể bỏ qua với bất kỳ ai muốn khám phá chiều sâu lịch sử và sự tinh tế trong kiến trúc truyền thống Việt Nam.