Có những mùi hương vừa nghe qua đã khiến lòng xao xuyến, vừa thoảng qua đã gợi nhớ một vùng quê đầy nắng gió. Mắm ruốc Quảng Trị là một thứ quà như thế, nồng, mặn, gắt mà lạ kỳ gây thương nhớ. Không cầu kỳ như món sơn hào hải vị, không bóng bẩy trong hình thức, nhưng mắm ruốc lại có một "quyền năng" lặng thầm: đánh thức vị giác, lay động ký ức và níu chân những ai từng nếm thử. Dù chỉ là một chén nhỏ bên mâm cơm, mắm ruốc Quảng Trị vẫn đủ sức tạo nên hồn vía cho cả bữa ăn đậm đà, chân thật, như chính con người nơi đây.
Ảnh: Mắm ruốc là gia vị cho nhiều món ăn ngon
1. Mắm ruốc Quảng Trị
Mắm ruốc là loại mắm được làm từ con ruốc – một loài tôm nhỏ, sống ở vùng nước lợ hoặc nước mặn. Khác với mắm tôm, mắm ruốc Quảng Trị nổi bật với màu nâu đỏ đặc trưng, mùi thơm dịu, không tanh nồng và vị mặn ngọt hài hòa. Đây là gia vị “quốc dân” trong ẩm thực miền Trung, đặc biệt tại Quảng Trị, nơi con ruốc được đánh bắt vào mùa tháng Giêng đến tháng Sáu, khi chúng mập mạp, tươi rói và đầy dinh dưỡng.
Ảnh: Mắm ruốc được làm từ con ruốc nhỏ
Quy trình làm mắm ruốc Quảng Trị đòi hỏi sự tỉ mỉ và kinh nghiệm lâu năm. Ruốc tươi sau khi đánh bắt được rửa sạch bằng nước muối biển, xào sơ với muối hạt, phơi nắng khoảng 1-2 tiếng để se mặt. Sau đó, ruốc được giã nhuyễn cùng muối theo tỷ lệ 3:1 (3 phần ruốc, 1 phần muối), cho vào chum sành, rắc thêm lớp muối mỏng và ủ kín trong 6-12 tháng. Khi mắm “chín”, màu sắc chuyển từ tím bầm sang nâu đỏ, dậy mùi thơm nồng đặc trưng, sánh mịn và không tách nước.
2. Giá trị dinh dưỡng của mắm ruốc Quảng Trị
Không chỉ là gia vị, mắm ruốc còn mang lại nhiều lợi ích sức khỏe nhờ quá trình lên men tự nhiên:
Nguồn protein dễ hấp thu: Quá trình ủ dài giúp phân giải protein phức tạp thành các axit amin tự do, hỗ trợ tiêu hóa và hấp thu dinh dưỡng.
Chứa chất chống oxy hóa: Các vi sinh vật và enzym trong mắm giúp tăng cường hoạt động của chất chống oxy hóa, tốt cho sức khỏe tim mạch và não bộ.
Giàu vitamin và khoáng chất: Mắm ruốc cung cấp vitamin B12, sắt, canxi, DHA – omega 3, hỗ trợ phát triển não bộ, xương chắc khỏe và ngăn ngừa thiếu máu.
Kích thích tiêu hóa: Vị mặn nhẹ và tính axit của mắm ruốc giúp kích thích tiết dịch tiêu hóa, tăng cảm giác ngon miệng.
Tuy nhiên, do hàm lượng muối cao, bạn nên sử dụng mắm ruốc ở mức vừa phải để tránh ảnh hưởng đến huyết áp hoặc thận.
3. Mắm ruốc Quảng Trị trong những món ăn
Không ồn ào khoe sắc, không phô trương mùi vị, mắm ruốc Quảng Trị lặng lẽ hòa mình vào từng món ăn như một chất xúc tác âm thầm nhưng lại đủ sức đánh thức mọi giác quan. Với người miền Trung, đặc biệt là Quảng Trị, mắm ruốc không chỉ là gia vị, mà còn là một phần ký ức, một mùi hương gắn bó với bữa cơm tuổi thơ.
Thịt kho mắm ruốc
Chẳng cần cao lương mỹ vị, chỉ một chút thịt ba chỉ kho cùng mắm ruốc, thêm tỏi, ớt và vài nhánh sả là cả gian bếp đã thơm lừng mùi cơm nhà. Bí quyết nằm ở cách đảo mắm ruốc cùng thịt ngay trên lửa, để từng thớ thịt thấm đẫm vị mặn mòi, béo ngậy như thể chứa đựng cả nắng gió và tình thương của người mẹ quê.
Ảnh: Thịt kho mắm ruốc
Bún Bò Huế
Chẳng ai ăn bún bò Huế mà không nhắc đến mắm ruốc. Chỉ một thìa nhỏ khuấy vào nồi nước dùng đang sôi, hương mắm bỗng lan tỏa, quyện cùng vị ngọt xương, cay sả, tạo nên thứ nước lèo đậm đà, khó cưỡng. Tại Quảng Trị, người ta thường thêm mắm ruốc vào nước lèo, kết hợp với sả, ớt và các loại rau thơm để làm dậy mùi món ăn.
Xoài xanh chấm mắm ruốc
Tuổi thơ miền Trung nào mà không có lần xuýt xoa vì miếng xoài xanh chấm mắm ruốc. Vị chua giòn của xoài non kết hợp cùng mắm ruốc xào tỏi ớt, thêm chút nước me và đường, tạo nên bản hòa ca vị giác cay nồng, mặn mòi, ngòn ngọt. Ăn một miếng, muốn ăn thêm hai, ba… rồi chẳng mấy chốc, chiếc dĩa sạch trơn từ lúc nào không hay.
Ảnh: Mắm ruốc chấm xoài được nấu cùng với một vài nguyên liệu
Cơm chiên mắm ruốc
Trong những buổi sáng bận rộn hay tối muộn về muộn, cơm chiên mắm ruốc là món ăn vừa nhanh gọn vừa đậm đà. Hạt cơm rang giòn, quyện với hương mắm thơm phức, điểm thêm vài con tép nhỏ, ít rau củ đơn giản thôi mà đủ khiến người ta thấy ngon lành như bữa tiệc nhỏ của riêng mình.
Rau luộc chấm mắm ruốc
Một dĩa rau muống hay cải luộc, chấm với mắm ruốc pha tỏi ớt chanh đường tưởng bình thường mà hóa ra lại khiến người ta thương nhớ. Bởi đó là món ăn của những chiều quê thanh tịnh, khi không cần nhiều thứ cầu kỳ, chỉ cần vị mặn của mắm hòa quyện vị ngọt của rau là đã đủ ấm lòng qua bữa.
Mắm ruốc Quảng Trị, dù giản dị và khiêm nhường, nhưng lại có sức mạnh đặc biệt trong việc gắn kết những kỷ niệm và tạo nên hương vị riêng biệt trong từng món ăn. Chính sự giản dị, đậm đà ấy đã trở thành phần không thể thiếu trong bữa cơm của mỗi gia đình miền Trung, khiến ai một lần thưởng thức cũng khó mà quên.
4. Mẹo chọn mua và bảo quản mắm ruốc Quảng Trị
Để chọn được hũ mắm ruốc chất lượng, bạn cần lưu ý:
Màu sắc: Mắm ngon có màu nâu đỏ, sánh mịn, không tách nước.
Mùi vị: Mắm ruốc chuẩn vị có mùi thơm nồng, không tanh, vị mặn vừa phải, hậu ngọt.
Nguồn gốc: Chọn mắm từ các thương hiệu uy tín hoặc các cơ sở sản xuất truyền thống tại Quảng Trị.
Kiểm tra nhãn mác: Ưu tiên sản phẩm đạt chuẩn an toàn vệ sinh thực phẩm, không chứa chất bảo quản hay phẩm màu.
Cách bảo quản:
Để mắm ở nơi khô ráo, thoáng mát hoặc ngăn mát tủ lạnh (dưới 25°C) để giữ hương vị trong 6-12 tháng.
Sau khi mở nắp, sử dụng trong 1-3 tháng và luôn đậy kín để tránh vi khuẩn.
Ảnh: Mắm ruốc để được lâu nếu bảo quản đúng cách
Giữa nhịp sống hiện đại với muôn vàn lựa chọn cao sang, mắm ruốc Quảng Trị vẫn âm thầm giữ vị trí riêng trong lòng những ai trót yêu ẩm thực truyền thống. Nó không chỉ là món ăn mà còn là hương vị của quê hương, của những ngày mưa lạnh ăn cơm nóng với rau luộc chấm mắm ruốc mà thấy ấm lòng. Chỉ cần một lần thử, vị mắm sẽ theo bạn rất lâu mặn mòi như tiếng gió Lào, nồng nàn như câu hò xứ Huế, chân thành như tấm lòng người Quảng Trị. Bởi thế mới nói, ăn là ghiền và đã ghiền rồi, thì nhớ hoài không dứt.
