Lễ hội đua ghe thuyền Huế có nguồn gốc sâu xa từ truyền thống dân gian Việt Nam, đặc biệt ở các vùng sông nước miền Trung. Từ thời xa xưa, đua thuyền đã là một hoạt động gắn liền với đời sống cộng đồng, thường được tổ chức để cầu mưa thuận gió hòa, tưởng nhớ các vị anh hùng dân tộc hoặc rèn luyện tinh thần đoàn kết. Tại Huế, lễ hội này được hình thành và phát triển mạnh mẽ từ những năm 1980, với giải đua ghe truyền thống đầu tiên được tổ chức để chào mừng các ngày lễ lớn của đất nước.

Theo các tài liệu lịch sử, đua thuyền ở Huế bắt nguồn từ thời nhà Nguyễn, khi sông Hương là trung tâm của các hoạt động văn hóa cung đình. Người dân địa phương, đặc biệt là các làng ven sông như Kim Long, Vĩ Dạ hay Phú Xuân, đã duy trì phong tục này qua nhiều thế hệ. Đến nay, lễ hội đã trở thành sự kiện thường niên, với lần tổ chức thứ 36 vào năm 2025, chứng tỏ sức sống bền bỉ của nó. Không chỉ là trò chơi dân gian, đua ghe thuyền Huế còn phản ánh lối sống gắn bó với thiên nhiên, nơi sông nước là nguồn sống và biểu tượng của sự thịnh vượng.

Lễ hội đua ghe thuyền trên sông Hương mang ý nghĩa văn hóa sâu sắc, là biểu tượng của tinh thần đoàn kết và sức sống mãnh liệt của người dân Huế. Đây là dịp để cộng đồng cùng nhau rèn luyện thể lực, gìn giữ bản sắc dân tộc và quảng bá hình ảnh Huế đến du khách quốc tế. Trong bối cảnh hiện đại, lễ hội còn góp phần thúc đẩy du lịch, giúp du khách hiểu hơn về "chất xứ Kinh Kỳ"  sự tinh tế, thơ mộng nhưng cũng đầy mạnh mẽ.

Về mặt tinh thần, đua ghe thể hiện sự tôn vinh lao động và sự gắn kết cộng đồng. Mỗi đội đua đại diện cho một làng hoặc phường, và quá trình chuẩn bị đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ, từ luyện tập đến cúng lễ tổ tiên. Lễ hội cũng gắn liền với các yếu tố tâm linh, như cầu mong một năm an lành, mưa thuận gió hòa, nét đặc trưng của văn hóa sông nước Việt Nam. Đối với thế hệ trẻ, đây là cơ hội để học hỏi và gìn giữ di sản, tránh mai một trong dòng chảy đô thị hóa.

Tiếng trống hội vang dội, những mái chèo nhịp nhàng xé nước, sắc cờ hoa rực rỡ trải dài hai bên bờ… tất cả hòa quyện tạo nên bầu không khí sôi động khó quên của lễ hội đua ghe thuyền Huế. Đây là hoạt động truyền thống được tổ chức vào ngày 2/9 hằng năm, trùng với Quốc khánh Việt Nam, hoặc nằm trong khuôn khổ Festival Huế. Góp phần thổi bùng tinh thần đoàn kết và niềm tự hào dân tộc. Thường kéo dài trọn một ngày, các vòng đua chính diễn ra vào buổi sáng, thu hút hàng ngàn khán giả dõi theo trong tiếng hò reo cổ vũ.

Địa điểm tổ chức chính là sông Hương – biểu tượng của Huế, cụ thể tại bờ Bắc, gần trường Quốc Học hoặc cách Nghinh Lương Đình khoảng 300m về phía cầu Dã Viên. Với không gian rộng rãi, khung cảnh hữu tình và dòng nước êm đềm, nơi đây trở thành bức tranh sống động, vừa mang đậm sắc màu lễ hội, vừa giữ nguyên hồn cốt xứ Kinh Kỳ.

Lễ hội không chỉ dừng lại ở đua ghe mà còn bao gồm nhiều hoạt động phong phú, tạo nên sức hút đặc biệt:

• Phần cúng lễ mở đầu: Trước khi đua, các đội thực hiện nghi thức cúng tổ tiên và sông nước, với 1 độ cúng đặc biệt để cầu bình an.
• Các vòng đua chính: Bao gồm đua ghe nam (4 độ tiền nam), đua nữ và các hạng mục khác như đua trải. Mỗi đội gồm 10-12 tay chèo, thi đấu quyết liệt trên quãng đường khoảng 1-2km.
• Hoạt động bên lề: Có biểu diễn ca Huế trên thuyền rồng, triển lãm văn hóa dân gian, và các gian hàng ẩm thực địa phương như bánh bèo, chè Huế.
• Giải thưởng và trao giải: Đội thắng cuộc nhận cúp và phần thưởng, nhưng quan trọng hơn là niềm tự hào cộng đồng.

Toàn bộ sự kiện diễn ra sôi nổi, với tiếng trống thúc giục và tiếng hò reo từ khán giả, tạo nên không khí khó quên.

Là du khách, bạn sẽ được hòa mình vào không khí lễ hội chân thực nhất của Huế. Hãy tưởng tượng đứng bên bờ sông Hương, chứng kiến những chiếc ghe lao vút trên mặt nước, tiếng cổ vũ vang vọng. Bạn có thể thuê thuyền du ngoạn sông Hương để xem đua từ góc nhìn gần hơn, kết hợp nghe ca Huế – một trải nghiệm "hai trong một" độc đáo.

Nếu muốn tham gia sâu hơn, hãy ghé thăm các làng ven sông trước ngày lễ để xem đội đua luyện tập. Lễ hội còn là dịp lý tưởng để khám phá ẩm thực Huế, với các món ăn đường phố dọc bờ sông. Đối với nhiếp ảnh gia, đây là thiên đường để chụp những khoảnh khắc sống động, từ cảnh đua tranh tài đến nụ cười rạng rỡ của người dân.

Đua ghe thuyền Huế không chỉ là một hoạt động thể thao mang tính truyền thống, mà còn là biểu tượng tinh thần, phản ánh tình yêu sông nước, sức mạnh đoàn kết và niềm tự hào của người dân xứ Huế. Mỗi năm, vào dịp Quốc khánh 2/9, dòng sông Hương lại bừng lên sức sống mới, rộn ràng tiếng trống, tiếng hò reo và những nhịp chèo mạnh mẽ, để lại ấn tượng khó quên trong lòng du khách.

Nếu bạn muốn tìm hiểu sâu hơn về nét đẹp văn hóa Huế và lên kế hoạch cho chuyến đi trọn vẹn, hãy tham khảo những gợi ý hữu ích tại Sovaba Travel. Tại đây, bạn sẽ khám phá thêm nhiều lễ hội truyền thống, ẩm thực cung đình, làng nghề cổ truyền, cùng các kinh nghiệm du lịch Huế thực tế, giúp chuyến đi của bạn không chỉ giàu trải nghiệm mà còn đậm chất bản sắc cố đô.