Hải Vân Quan – Di tích lịch sử trên đỉnh đèo Hải Vân

Di tích Hải Vân Quan được xây dựng vào năm Minh Mạng thứ 7 (1826), dưới triều Nguyễn (1802 - 1945). Công trình tọa lạc tại vị trí hiểm yếu nhất trên đỉnh đèo Hải Vân, ở độ cao khoảng 490m (hoặc 496m) so với mực nước biển.

Với vị trí chiến lược "độc nhất vô nhị", Hải Vân Quan đóng vai trò là một đồn lũy quân sự kiên cố, một hệ thống phòng thủ quan trọng phía Nam kinh thành Huế. Mục đích xây dựng của nhà Nguyễn là để kiểm soát tuyến đường bộ Bắc – Nam và vịnh Đà Nẵng. Hải Vân Quan gồm có hai cổng quan lớn:

• Cửa phía Nam (nhìn về phía Đà Nẵng) đề ba chữ: “Hải vân quan”.
• Cửa phía Bắc (nhìn về phía kinh thành Huế) đề sáu chữ: “Thiên hạ đệ nhất hùng quan”.

Trải qua thời gian và những cuộc chiến tranh khốc liệt, di tích từng bị hư hại và xuống cấp nghiêm trọng. Đến ngày 14/7/2017, di tích Hải Vân Quan đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng Di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia.

Nhận thức rõ giá trị lịch sử, văn hóa to lớn của Hải Vân Quan, cuối năm 2021, một "cái bắt tay lịch sử" giữa hai địa phương là Sở Văn hóa và Thể thao thành phố Đà Nẵng và Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế (tỉnh Thừa Thiên Huế) đã dẫn đến việc triển khai Dự án bảo tồn, tu bổ, phục hồi và phát huy giá trị di tích quốc gia Hải Vân Quan.

Dự án được thực hiện với tổng kinh phí hơn 40 tỷ đồng (hoặc hơn 42 tỷ đồng), tập trung vào việc tái tạo lại công trình theo đúng nguyên gốc Triều Nguyễn. Các hạng mục quan trọng được trùng tu cẩn trọng bao gồm: Hải Vân quan, Thiên Hạ Đệ Nhất Hùng Quan, hệ thống tường thành, nhà Trú Sở (nhà ở của lính), nhà Vũ Khố (kho vũ khí), chòi canh và tuyến bậc cấp. Các đơn vị thi công đã cố gắng tìm kiếm nguyên vật liệu gần với nguyên bản nhất, đảm bảo tính chân xác lịch sử.

Sau hơn hai năm triển khai, dự án đã cơ bản hoàn thành, trả lại cho Hải Vân Quan vẻ bề thế, uy nghi của một hệ thống phòng thủ kiên cố, xứng đáng với danh xưng “Thiên hạ đệ nhất hùng quan”.

Từ ngày 1/8/2024, di tích Hải Vân Quan đã chính thức mở cửa đón khách tham quan. Việc trùng tu thành công đã biến nơi đây thành một điểm nhấn du lịch, thu hút người dân và du khách trong nước và quốc tế.

Để khuyến khích du khách đến tham quan và tìm hiểu về di tích, Trung tâm Bảo tồn di tích cố đô Huế và Sở Văn hóa - Thể thao thành phố Đà Nẵng thông báo miễn phí vé tham quan cho du khách từ ngày mở cửa đến cuối năm (thông tin trong bài cung cấp).

Hai địa phương còn đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông minh và chuyển đổi số, như:

• Thí điểm nền tảng check-in và ghi nhận sự hiện diện của khách du lịch.
• Triển khai ứng dụng công nghệ 3D và phủ sóng wifi miễn phí tại điểm tham quan để hỗ trợ du khách tìm hiểu thêm về giá trị di sản.
• Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất phụ trợ như bãi đỗ xe, nhà vệ sinh công cộng đạt chuẩn và không gian trưng bày sản phẩm lưu niệm.

Sự hồi sinh của Hải Vân Quan, cùng với chính sách miễn phí tham quan và ứng dụng công nghệ thông minh, không chỉ khôi phục một di sản quốc gia mà còn kiến tạo một điểm đến du lịch ý nghĩa, sẵn sàng chào đón và mang đến trải nghiệm khám phá lịch sử trọn vẹn nhất cho du khách trong và ngoài nước.

Với sự hồi sinh tráng lệ của Hải Vân Quan, chúng ta không chỉ chứng kiến sự phục hồi của một công trình kiến trúc gần 200 năm tuổi, mà còn cảm nhận được dòng chảy liền mạch của lịch sử và văn hóa dân tộc. "Thiên hạ đệ nhất hùng quan" giờ đây đã lấy lại vẻ uy nghi vốn có, trở thành biểu tượng chung cho mối quan hệ đoàn kết, hợp tác bền vững giữa Thừa Thiên Huế và Đà Nẵng. Thông qua những nỗ lực bảo tồn cẩn trọng và việc ứng dụng công nghệ hiện đại vào trải nghiệm du lịch, Hải Vân Quan đã được định vị lại trên bản đồ di sản Việt Nam – không chỉ là một pháo đài phòng thủ của quá khứ, mà còn là một cột mốc văn hóa sống động và điểm đến không thể bỏ qua trên hành trình khám phá vẻ đẹp hùng vĩ của miền Trung, đặc biệt là đối với những người lựa chọn tour đèo Hải Vân.