Hồi ức về cuộc chiến bảo vệ Thành cổ Quảng Trị năm 1972: Khúc tráng ca bất tử

Nằm ở địa đầu giới tuyến, Quảng Trị từ lâu đã là nơi giao tranh ác liệt giữa hai miền Nam – Bắc trong cuộc kháng chiến chống Mỹ. Sau Hiệp định Genève 1954, vĩ tuyến 17 chia cắt đất nước, biến Quảng Trị thành tuyến phòng thủ trọng yếu của chính quyền Việt Nam Cộng hòa, được Mỹ hậu thuẫn. Thị xã Quảng Trị, đặc biệt là Thành cổ, trở thành trung tâm chính trị, quân sự, và kinh tế của khu vực.

Mùa xuân năm 1972, với khí thế từ chiến dịch Đường 9 – Nam Lào và cuộc Tổng tiến công Tết Mậu Thân 1968, Bộ Chính trị và Quân ủy Trung ương quyết định mở Chiến dịch Trị – Thiên, nhằm giải phóng Quảng Trị và làm thay đổi cục diện chiến tranh. Ngày 30/3/1972, các đơn vị Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam đồng loạt nổ súng, và chỉ sau hai đợt tấn công, toàn tỉnh Quảng Trị được giải phóng vào ngày 1/5/1972.

Tuy nhiên, Mỹ và chính quyền Sài Gòn không dễ dàng chấp nhận thất bại. Với ý đồ tái chiếm Quảng Trị để tạo lợi thế tại Hội nghị Paris, họ phát động chiến dịch “Lam Sơn 72”, mở đầu bằng cuộc tổng phản công vào ngày 28/6/1972. Thành cổ Quảng Trị trở thành tâm điểm của trận chiến khốc liệt kéo dài 81 ngày đêm, nơi ý chí con người đối đầu với bom đạn và lửa khói.

Có những mùa hè đi qua chỉ để lại ký ức của nắng vàng và cánh đồng rực rỡ, nhưng cũng có mùa hè khắc sâu trong lòng dân tộc những dấu ấn đau thương và hào hùng. Mùa hè năm 1972 tại Thành cổ Quảng Trị là một mùa hè như thế, một mùa hè được lịch sử khắc ghi bằng máu, lửa và sự kiên trung bất khuất. Người ta gọi đó là “Mùa hè đỏ lửa”, bởi quy mô và mức độ tàn khốc chưa từng có trong lịch sử kháng chiến của Việt Nam.

Giữa chiến trường khốc liệt ấy, Mỹ và quân lực Việt Nam Cộng hòa đã huy động một lực lượng khổng lồ, bao gồm các lữ đoàn dù, thủy quân lục chiến, thiết giáp, cùng sự yểm trợ tối đa từ không quân và hải quân. Suốt 81 ngày đêm, Thành cổ nhỏ bé ấy phải gánh chịu hơn 328.000 tấn bom đạn, một con số khủng khiếp, tương đương sức hủy diệt của 7 quả bom nguyên tử ném xuống Hiroshima năm 1945. Từng ngày trôi qua, bầu trời Thành cổ không phút nào ngớt tiếng gầm rít của đạn pháo và bom rơi. Mỗi người lính Quân Giải phóng phải đối mặt với 100 quả bom và 200 quả đạn pháo trút xuống mỗi ngày, mặt đất rung chuyển, khói lửa phủ kín cả bầu trời.

Có những thời điểm, Trung đoàn 48 của Quân Giải phóng đã chiến đấu trong tình thế “một chọi một trăm”, nhưng họ vẫn đứng vững, đánh quỵ Lữ đoàn 2 dù của địch, chứng minh rằng lòng yêu nước và ý chí kiên cường có thể vượt qua mọi sức mạnh của bom đạn.

Cuộc chiến 81 ngày đêm ở Thành cổ Quảng Trị không chỉ là cuộc đối đầu về quân sự, mà còn mang ý nghĩa chiến lược về chính trị và ngoại giao. Việc giữ vững Thành cổ giúp phái đoàn Việt Nam tại Hội nghị Paris có thêm lợi thế, buộc Mỹ phải ngồi vào bàn đàm phán và ký kết Hiệp định Paris vào ngày 27/1/1973.

Ký ức của những người lính Thành cổ

Hàng ngàn chiến sĩ, phần lớn là những thanh niên tuổi đôi mươi, đã vượt dòng sông Thạch Hãn để tiếp viện cho Thành cổ. Họ bước vào trận chiến với lòng quả cảm, sẵn sàng hy sinh vì độc lập dân tộc. Một cựu chiến binh từng chia sẻ: “Mỗi mét vuông đất tại Thành cổ là một mét máu. Đồng đội tôi hy sinh nhiều lắm, có khi chưa kịp nhớ mặt, nhớ tên đã mãi mãi nằm lại.”

Những câu chuyện về sự hy sinh anh dũng vẫn còn vang vọng. Đại đội 5, Trung đoàn 48, tại ngã ba Long Hưng đã chặn đứng quân địch trên Quốc lộ 1, dù phải đối mặt với hỏa lực vượt trội. Trung đoàn 88, Sư đoàn 308, đã đánh hơn 100 trận lớn nhỏ, tiêu diệt 1.670 quân địch, bắn cháy 16 xe tăng.

Sông Thạch Hãn: Dòng sông của máu và hoa

Sông Thạch Hãn, nơi chứng kiến những chuyến đò chở chiến sĩ vượt dòng tiếp viện, cũng là nơi ôm ấp linh hồn của hàng ngàn liệt sĩ. Bài thơ của một cựu chiến binh đã khắc họa nỗi đau và lòng tri ân:

“Đò lên Thạch Hãn ơi... chèo nhẹ
Đáy sông còn đó bạn tôi nằm
Có tuổi hai mươi thành sóng nước
Vỗ yên bờ mãi mãi ngàn năm.”

Hàng năm, vào ngày 14 âm lịch, người dân Quảng Trị tổ chức “Đêm hoa đăng” trên sông Thạch Hãn, thả hoa và nến để tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ. Những ánh đèn lung linh trên dòng sông như lời nhắc nhở về sự hy sinh thầm lặng, về khát vọng hòa bình của dân tộc.

Ngày 16/9/1972, sau khi gây tổn thất nặng nề cho địch, Quân Giải phóng chủ động rút khỏi Thành cổ, hoàn thành nhiệm vụ chiến lược. Dù thị xã Quảng Trị bị san phẳng, ý chí chiến đấu của quân và dân ta không hề suy giảm. Hơn 4.000 liệt sĩ đã ngã xuống, nhiều người mãi mãi hòa vào đất mẹ, biến Thành cổ thành “nghĩa trang không nấm mồ”.

Ngày nay, Thành cổ Quảng Trị là Di tích Quốc gia Đặc biệt, nơi hành hương của hàng triệu người Việt Nam và bạn bè quốc tế. Mỗi gốc cây, ngọn cỏ nơi đây như thấm đẫm máu xương của các anh hùng. Đứng trước Đài tưởng niệm, lòng người không khỏi bâng khuâng, xúc động trước những hy sinh cao cả.

Nếu bạn mong muốn một lần được đặt chân đến nơi này, hãy thử tham khảo Tour Thành cổ Quảng Trị của Sovaba. Hành trình này sẽ đưa bạn đi qua những di tích lịch sử hào hùng, cảm nhận rõ hơn sự khốc liệt của chiến tranh, dâng hương tưởng niệm những anh hùng đã ngã xuống vì độc lập dân tộc, lắng nghe câu chuyện lịch sử sống động qua lời kể của những hướng dẫn viên địa phương. Đặc biệt, bạn sẽ có cơ hội thả hoa đăng dòng sông Thạch Hãn, nơi lưu giữ ký ức bi tráng của một thời chiến tranh ác liệt. Hãy để chuyến đi này trở thành trải nghiệm ý nghĩa, giúp bạn hiểu thêm về giá trị của hòa bình và tri ân những người đã hy sinh vì Tổ quốc.