Khám phá chùa Cổ Lễ Ninh Bình: Ngôi chùa cổ kính hàng trăm năm tuổi và giá trị lịch sử

Chùa Cổ Lễ, còn được biết đến với tên chữ là Thần Quang tự, được khởi dựng từ thế kỷ XII dưới thời vua Lý Thần Tôn. Đây là một trong những ngôi chùa cổ nhất Việt Nam, gắn liền với công lao của Đức Thánh Tổ Nguyễn Minh Không – vị cao tăng nổi tiếng với tài chữa bệnh và phép thuật huyền bí. Theo sử sách, chùa được xây dựng để thờ Phật và vị thánh này, trở thành nơi hội tụ huyền tích dân gian và giá trị văn hóa sâu sắc.

Ban đầu, chùa chỉ là một công trình nhỏ, nhưng qua các triều đại, nó đã được tu sửa và mở rộng. Đến giai đoạn 1914-1919, chùa được xây dựng lại với quy mô lớn hơn, mang phong cách kiến trúc đặc biệt. Năm 1988, chùa Cổ Lễ được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp Quốc gia. Và mới đây, vào năm 2025, chùa đã được công nhận là Di tích quốc gia đặc biệt, khẳng định giá trị lịch sử vượt trội của nó

Những câu chuyện huyền thoại xung quanh chùa, như việc Nguyễn Minh Không dùng phép thuật chữa bệnh cho vua Lý Thần Tôn, đã góp phần làm nên sức hút tâm linh. Đây không chỉ là nơi thờ tự mà còn là minh chứng sống động cho sự giao thoa giữa Phật giáo và văn hóa dân gian Việt Nam.

Một trong những điểm nổi bật nhất của chùa Cổ Lễ Ninh Bình chính là kiến trúc Phật giáo độc đáo, kết hợp hài hòa giữa truyền thống Á Đông và ảnh hưởng phương Tây. Chùa mang dáng dấp của một thánh đường phương Tây với cửa vòm và các cột trụ cao, nhưng vẫn giữ nét cổ kính của chùa chiền Việt Nam.

Tháp Cửu Phẩm Liên Hoa 

Đây là điểm nhấn kiến trúc lớn nhất, cao 32m, có 8 mặt, được dựng năm 1927.

• Ý nghĩa: Tháp được tạo thành từ 9 tầng hoa sen liên kết, tượng trưng cho ý nghĩa "cửu trùng" – 9 tầng trời theo tín ngưỡng Phật giáo.
• Điểm đặc biệt: Toàn bộ công trình tháp được đặt kiên cố trên lưng một con rùa đá khổng lồ, đầu quay vào chính điện, tượng trưng cho sự bền vững và trường tồn. Bên trong tháp có cầu thang xoắn ốc gồm 98 bậc dẫn lên đỉnh.

Tòa chính điện của chùa nổi bật với kết cấu mái vòm kiên cố, mang nét phảng phất của một giáo đường phương Tây. Tuy nhiên, khi bước vào bên trong, chùa vẫn giữ được mái vòm cổ điển, không gian thờ tự và bài trí đậm chất chùa Việt.

Quần thể công trình khác

• Cầu Cuốn (hồ Chu Tích): Là cây cầu cong ba nhịp, lát gạch đỏ, nối từ lối chính vào khu Chùa Trình (Phật giáo Hội Quán), tạo nên một điểm nhấn cổ kính, soi bóng xuống mặt hồ tĩnh lặng.
• Đại Hồng Chung: Quả chuông nặng 9 tấn, cao 4,2m, đường kính 2,2m, được đúc vào năm 1936. Đây là một trong những quả chuông lớn nhất Việt Nam thời bấy giờ. Để tránh bị phá hoại trong thời kỳ kháng chiến, chuông đã được giấu dưới hồ nước và sau đó được trục vớt, đặt cố định giữa hồ trước chính điện, trở thành một báu vật linh thiêng và biểu tượng lịch sử của chùa.
• Gác chuông Kim Chung Bảo Các: Xây dựng năm 1997, cao 13m40 với kiến trúc truyền thống 3 tầng 4 mặt, treo quả chuông đồng nặng 9.000 kg.

Chùa Cổ Lễ là một kiệt tác kiến trúc giao thoa Đông – Tây hiếm thấy, một không gian tâm linh uy nghiêm và thanh tịnh, nơi vẻ đẹp cổ kính ngàn năm hòa quyện cùng biểu tượng vĩnh cửu của Tháp Cửu Phẩm Liên Hoa và tiếng chuông Đại Hồng Chung giữa lòng hồ.

Chùa Cổ Lễ không chỉ là chốn tâm linh mà còn là một di tích cách mạng quan trọng.

• Tinh thần yêu nước: Ngày 27/2/1947, tại chùa đã diễn ra lễ phát nguyện cảm động, nơi 27 nhà sư "cởi áo cà sa, khoác chiến bào ra trận" để bảo vệ Tổ quốc, với 12 vị đã anh dũng hy sinh.
• Cơ sở cách mạng: Trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ, chùa là nơi hội họp, chỉ đạo phong trào cách mạng của tỉnh (cũ), và là cơ sở nuôi giấu cán bộ, du kích.

Hàng năm, chính hội chùa Cổ Lễ diễn ra từ ngày 13 đến 16 tháng 9 âm lịch, để kỷ niệm ngày đại sinh Đức Thánh Tổ Nguyễn Minh Không.

• Đặc sắc: Lễ hội mang đậm dấu ấn văn hóa dân gian Bắc Bộ với nhiều hoạt động truyền thống như thi bơi chải trên hồ trước chùa, đấu vật, rước kiệu, và các trò chơi dân gian khác, thu hút đông đảo người dân và du khách.
• Danh hiệu: Lễ hội chùa Cổ Lễ đã được ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia năm 2023.

Với những giá trị tiêu biểu về lịch sử, kiến trúc và văn hóa, chùa Cổ Lễ không chỉ là một điểm đến tâm linh, chiêm bái, mà còn là nơi để mỗi người cảm nhận được hơi thở của lịch sử, chiêm ngưỡng sự giao hòa độc đáo của văn hóa Đông – Tây trong không gian thanh tịnh, uy nghiêm giữa lòng vùng quê trù phú.

Để có một hành trình tham quan thuận lợi và trọn vẹn tại chùa Cổ Lễ, du khách nên nắm trước thông tin về đường đi, thời điểm lý tưởng và các hoạt động nổi bật tại đây.

Cách di chuyển đến chùa Cổ Lễ

Chùa thuộc xã Cổ Lễ, cách trung tâm thành phố Ninh Bình khoảng 20km, thuận tiện cho nhiều phương tiện di chuyển:

• Xe máy hoặc ô tô cá nhân: Từ Hà Nội đi theo Quốc lộ 1A hướng Nam, rẽ vào trung tâm Ninh Bình rồi tiếp tục theo biển chỉ dẫn đến xã Cổ Lễ. Thời gian di chuyển khoảng 2–3 giờ.
• Xe buýt: Du khách có thể bắt các tuyến buýt hoặc xe khách từ Hà Nội đến thành phố Ninh Bình, sau đó di chuyển tiếp bằng taxi hoặc xe ôm đến chùa.

Thời điểm đẹp nhất để ghé thăm là mùa xuân (tháng 1–3) hoặc mùa thu (tháng 9–11), thời tiết dễ chịu và thường trùng với mùa lễ hội.

Những hoạt động không thể bỏ qua

Tại chùa Cổ Lễ, du khách có thể trải nghiệm nhiều hoạt động mang tính văn hóa và tâm linh đặc trưng:

• Tham quan kiến trúc: Dạo quanh quần thể để ngắm tháp chuông, hồ nước, tháp Cửu Phẩm và các hạng mục mang nét kiến trúc pha trộn độc đáo.
• Tham gia lễ hội chùa Cổ Lễ: Nếu đến đúng dịp, bạn có thể hòa mình vào các trò chơi dân gian, nghi lễ truyền thống và thưởng thức ẩm thực địa phương.
• Cầu nguyện và thiền định: Không gian thanh tịnh của chùa rất phù hợp để tìm lại sự cân bằng và bình an.
• Chụp ảnh lưu niệm: Khu vực hồ nước và các công trình cao tầng luôn là điểm chụp yêu thích của du khách.

Với không gian văn hóa – tâm linh giàu giá trị, chùa Cổ Lễ là điểm đến lý tưởng cho những ai muốn kết hợp khám phá kiến trúc, tìm hiểu lịch sử và tận hưởng sự an yên trong hành trình về Ninh Bình.

Chùa Cổ Lễ không chỉ là một ngôi cổ tự ngàn năm tuổi mà còn là một bảo tàng sống, minh chứng cho sự giao thoa văn hóa và tinh thần dân tộc. Từ những dấu ấn lịch sử gắn liền với Đức Thánh Tổ Nguyễn Minh Không, kiến trúc "Nhất Thốc Lâu Đài" độc đáo hòa quyện giữa Phật giáo và Gothic, cho đến giá trị cách mạng thiêng liêng và Lễ hội bơi chải truyền thống, tất cả đã định hình nên một di sản vô giá. Đến với Cổ Lễ, du khách không chỉ chiêm bái vẻ đẹp uy nghiêm của Tháp Cửu Phẩm Liên Hoa hay lắng nghe tiếng Đại Hồng Chung vang vọng từ lòng hồ, mà còn được đắm mình trong không gian thanh tịnh, cảm nhận sâu sắc hơi thở của lịch sử và niềm tự hào về một Di tích Quốc gia Đặc biệt. Chùa Cổ Lễ mãi là biểu tượng của sự bền vững, là điểm hội tụ tâm linh, văn hóa, và lòng yêu nước bất diệt trên dải đất phương Nam.