Để hiểu rõ kiến trúc chùa Từ Đàm Huế, chúng ta cần quay ngược thời gian về lịch sử của ngôi chùa này. Chùa được xây dựng vào khoảng năm 1690-1695, dưới thời chúa Nguyễn Phúc Thái, bởi thiền sư Minh Hoằng Tử Dung – một vị cao tăng người Trung Quốc. Ban đầu, chùa mang tên Ấn Tôn tự, nằm trên đồi Hoàng Long (nay thuộc phường Trường An, thành phố Huế). Năm 1703, chúa Nguyễn Phúc Chu sắc phong chùa là "Sắc Tứ Ấn Tôn Tự", khẳng định vị thế quan trọng của nó trong đời sống tinh thần lúc bấy giờ.
Đến năm 1841, vua Thiệu Trị đổi tên chùa thành Từ Đàm, nghĩa là "mưa pháp từ bi", phản ánh tinh thần Phật giáo từ bi hỉ xả. Trong thế kỷ 20, chùa Từ Đàm trở thành trung tâm của phong trào chấn hưng Phật giáo Trung Kỳ, đặc biệt từ năm 1932 khi An Nam Phật học hội (sau đổi tên là Hội Phật học Trung Kỳ) đặt trụ sở tại đây. Chùa còn gắn liền với các sự kiện lịch sử quan trọng, như phong trào Phật giáo tranh đấu năm 1963, góp phần vào lịch sử dân tộc Việt Nam.
Ảnh: Chùa được xây dựng vào khoảng năm 1690
2. Tổng quan kiến trúc chùa Từ Đàm Huế
Kiến trúc chùa Từ Đàm Huế mang phong cách cổ kính, đơn giản nhưng tinh tế, nằm trong khuôn viên rộng lớn, thoáng đãng với diện tích hàng nghìn mét vuông. Khác với nhiều ngôi chùa Huế theo lối hình chữ Khẩu hoặc chữ Phẩm, chùa Từ Đàm được thiết kế theo mô hình "chùa Hội" – một kiểu kiến trúc hiện đại hơn vào thời kỳ chấn hưng Phật giáo, kết hợp giữa không gian thờ tự và hội họp. Toàn bộ công trình sử dụng vật liệu truyền thống như gỗ, ngói lưu ly, đá hoa cương, tạo nên sự hài hòa với thiên nhiên xung quanh.
Mái chùa thường không cao vút mà uốn lượn nhẹ nhàng theo hình rồng mây, đặc trưng của kiến trúc chùa Huế thời Nguyễn. Khuôn viên chùa được bao quanh bởi vườn cây xanh mướt, với cây Bồ Đề do bà Karpeles (Tổng thư ký Viện Bác Cổ Pháp) tặng năm 1930, tượng trưng cho sự giác ngộ Phật giáo. Tổng thể, kiến trúc chùa Từ Đàm Huế nhấn mạnh sự thanh tịnh, gần gũi, giúp du khách cảm nhận được sự bình yên ngay từ khi bước chân vào.
3. Các đặc điểm kiến trúc nổi bật của chùa Từ Đàm Huế
Hãy cùng khám phá chi tiết các phần kiến trúc chính, từ ngoài vào trong, để thấy rõ sự tinh xảo trong thiết kế.
Cổng Tam Quan
Cổng Tam Quan là lối vào chính của chùa, mang tính biểu tượng cao với cấu trúc ba mái vòm ấn tượng. Cổng được trang trí bằng những chạm khắc tinh xảo, bao gồm các biểu tượng Phật giáo như hoa sen, rồng phượng, tượng trưng cho sự thanh tịnh và uy nghi. Lối đi giữa dành cho tăng ni, hai bên dành cho Phật tử và du khách. Thiết kế này không chỉ đẹp mắt mà còn mang ý nghĩa phân cấp không gian thiêng liêng, giúp người thăm quan chuẩn bị tâm hồn trước khi bước vào khuôn viên chùa.
Ảnh: Cổng tam quan chùa Từ Đàm
Khu Tiền Đường
Phần tiền đường được xây trên nền cao khoảng 1,5 mét, lát đá hoa cương, với kiến trúc cổ lầu ba gian rộng 7,4m và dài 18m. Mái ngói uốn lượn, trang trí bởi những cặp rồng đối xứng, tạo nên vẻ đẹp nghệ thuật truyền thống. Gian trong cùng thờ tượng Phật Thích Ca ngồi trên tòa sen, tay bắt ấn Tam muội, thể hiện sự giác ngộ. Không gian này mang đến cảm giác gần gũi, giúp Phật tử dễ dàng thiền định và cầu nguyện.
Chánh Điện
Chánh điện là phần quan trọng nhất trong kiến trúc chùa Từ Đàm Huế, với chiều dài 42 mét, ngang 35,9 mét (hoặc 25,9 mét theo một số nguồn). Công trình được chia làm hai tầng: tầng hầm dùng làm hội trường cho các hoạt động Phật giáo, tầng trên là Phật điện với lầu trống và chuông. Thiết kế này theo mô hình trùng tu năm 1935-1939, kết hợp yếu tố hiện đại nhưng vẫn giữ nét cổ kính. Bên trong chánh điện thờ các vị Phật, Bồ Tát với tượng đồng lớn, và các bức tranh tường miêu tả cuộc đời Đức Phật, tạo nên không gian trang nghiêm.
Ảnh: Chánh điện chùa Từ Đàm
Các công trình phụ trợ
Bên cạnh đó, chùa còn có tháp mộ các vị cao tăng, vườn cây xanh và ao sen, góp phần vào tổng thể kiến trúc hài hòa. Đặc biệt, quy mô chánh điện lớn hơn nhiều chùa khác ở Huế, với 5 gian 2 chái, phù hợp cho các quốc tự và tổ đình. Những yếu tố này không chỉ tăng tính thẩm mỹ mà còn hỗ trợ các hoạt động cộng đồng Phật giáo.
Ảnh: Tháp mộ các vị cao tăng ở chùa Từ Đàm
4. Ý nghĩa văn hóa và lịch sử của kiến trúc chùa Từ Đàm Huế
Kiến trúc chùa Từ Đàm Huế không chỉ là công trình vật chất mà còn mang ý nghĩa văn hóa sâu sắc. Là nơi xuất phát của nhiều phong trào Phật giáo miền Trung, chùa đã ảnh hưởng đến hàng ngàn niệm Phật đường với lối kiến trúc tương tự. Nó đại diện cho sự giao thoa giữa Phật giáo Trung Quốc và Việt Nam, đồng thời là minh chứng cho sức sống bền bỉ của đạo Phật qua các biến cố lịch sử. Ngày nay, chùa vẫn là điểm đến tâm linh, giúp du khách tìm về chốn thanh tịnh giữa nhịp sống hiện đại.
Ảnh: Chùa Từ Đàm là nơi thanh tịnh để tìm về sự an yên
Khám phá kiến trúc chùa Từ Đàm Huế không chỉ là hành trình tìm hiểu về một ngôi cổ tự nổi tiếng, mà còn là cơ hội để chạm đến chiều sâu của triết lý Phật giáo miền Trung, nơi sự tối giản, trang nghiêm và tinh thần thanh tịnh hòa quyện trong từng chi tiết. Đây không đơn thuần là một điểm tham quan, mà còn là nơi giúp mỗi người tìm thấy sự lắng đọng trong tâm hồn giữa nhịp sống hối hả.
Nếu bạn muốn tận mắt chiêm ngưỡng vẻ đẹp chùa Từ Đàm và nhiều ngôi chùa cổ khác tại Huế, hãy đồng hành cùng Sovaba Travel trong tour tham quan chùa Từ Đàm kết hợp các điểm đến du lịch nổi tiếng ở Huế. Một chuyến đi không chỉ để tham quan, mà còn để cảm nhận chiều sâu văn hóa – tâm linh của mảnh đất kinh kỳ.
