Khám phá Tang Thư Lâu Huế – Thư viện hoàng gia duy nhất còn lại

Tang Thư Lâu Huế, còn gọi là Lầu Tàng Thơ, được xây dựng vào mùa hè năm 1825 dưới triều vua Minh Mạng – vị hoàng đế nổi tiếng với những cải cách hành chính sâu rộng. Công trình do Thự Thống chế Đoàn Đức Luận chỉ huy, huy động tới một nghìn binh lính và hoàn thành chỉ trong vài tháng. Đến năm 1826, vua Minh Mạng cho dựng bia đá ngay tại khuôn viên, khẳng định mục đích xây dựng nơi này như một “Tàng Kinh Các” của quốc gia, kho lưu trữ tài liệu quan trọng nhất triều Nguyễn.

Ban đầu, thư viện hoàng gia này chuyên bảo quản văn bản hành chính từ sáu bộ (Lại, Hình, Lễ, Binh, Hộ, Công) bắt đầu từ thời vua Gia Long. Sang thời Minh Mạng, khối lượng tư liệu được mở rộng lên tới 12.000 quyển sổ địa chính, yêu cầu 45 nhân sự thường trực để quản lý và sắp xếp. Suốt hơn 120 năm tồn tại (1825 – 1945), Tang Thư Lâu chứng kiến không ít biến động lịch sử: từ những bản hiệp ước ngoại giao với Pháp và Trung Quốc đến những biến cố chiến tranh. Sau khi triều Nguyễn sụp đổ năm 1945, nhiều tài liệu quý bị thất lạc hoặc di chuyển đi nơi khác, khiến công trình xuống cấp nặng. Đặc biệt, trong giai đoạn kháng chiến, nơi đây từng bị biến thành căn cứ quân sự, làm hư hại nghiêm trọng kiến trúc nguyên gốc.

May mắn thay, từ năm 2000, tỉnh Thừa Thiên Huế đã khởi động dự án nghiên cứu và phục hồi Tang Thư Lâu. Đến 2014, công tác trùng tu chính thức tiến hành, kéo dài 7 năm dưới sự chủ trì của Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế. Ngày nay, Tang Thư Lâu không chỉ hồi sinh như một di tích lịch sử quan trọng, mà còn trở thành trung tâm nghiên cứu và số hóa tư liệu, góp phần bảo tồn kho tri thức cổ cho hậu thế. Chính giá trị đặc biệt này đã giúp Tang Thư Lâu được công nhận là một phần không thể thiếu của Quần thể Di tích Cố đô Huế – Di sản Văn hóa Thế giới UNESCO.

Điểm đặc biệt làm nên sức hút của Tang Thư Lâu Huế chính là kiến trúc thông minh, vừa kế thừa truyền thống phương Đông vừa khéo léo tiếp thu một số yếu tố phương Tây. Công trình tọa lạc trên một hòn đảo hình chữ nhật rộng khoảng 45m x 65m, giữa lòng hồ Học Hải, vốn là một nhánh sông Kim Long cũ được cải tạo từ thời vua Gia Long. Đảo nhỏ này chỉ có một cây cầu gạch duy nhất ở phía tây dẫn vào, tạo cảm giác biệt lập nhưng cũng mang dụng ý rõ ràng: hồ nước sâu không chỉ tăng tính thẩm mỹ mà còn là “hào tự nhiên” giúp chống cháy lan và ngăn chặn mối mọt, chuột bọ phá hoại sách.

Khác với đa số công trình gỗ cùng thời, Tang Thư Lâu được xây hoàn toàn bằng gạch và đá, tường dày tới 0,4m, trát vôi chống ẩm mốc. Tầng dưới gồm 11–12 gian, bố trí 18 cửa lớn và hành lang bao quanh, bảo đảm sự thông thoáng tối đa. Tầng trên – khu vực lưu trữ tài liệu chính chia thành 7 gian và 2 chái, có 7 cửa lớn, 11 cửa sổ cùng ban công thoáng đãng. Mái lợp ngói âm dương truyền thống, trong khi tầng trệt được xử lý bằng lưu huỳnh để xua đuổi côn trùng. Nhờ những giải pháp ấy, Tang Thư Lâu thực sự trở thành một “két sắt tự nhiên” của di sản quốc gia.

Chính sự tinh tế trong thiết kế đã giúp công trình đứng vững trước bao biến cố lịch sử. Và khi bước chân qua cây cầu gạch dẫn vào đảo nhỏ, du khách sẽ ngay lập tức cảm nhận được sự tĩnh lặng đặc biệt như thể đang rời khỏi nhịp sống hiện tại để bước vào một thế giới xưa cũ, nơi kiến trúc không chỉ là cái đẹp, mà còn mang sứ mệnh gìn giữ và bảo vệ lịch sử.

Tang Thư Lâu Huế tự hào sở hữu bộ sưu tập đồ sộ với hơn 70.000 đầu sách và tài liệu lưu trữ, bao gồm ba loại chính: văn bản, hình ảnh và video. Đây là nơi lưu giữ những "báu vật" Hán Nôm, sách cổ và nghiên cứu về triều Nguyễn, từ văn bản hành chính đến hiệp ước ngoại giao. Các tài liệu nổi bật bao gồm:

• Kinh sử cổ điển: "Đại Việt sử ký toàn thư", "Lịch triều tạp ký" của Ngô Cao Lãng, "Quốc sử di biên" của Phan Thúc Trực, và "Lịch triều hiến chương loại chí" của Phan Huy Chú.
• Văn bản hành chính: Hàng ngàn sổ địa chính từ thời Gia Long và Minh Mạng, hồ sơ từ sáu bộ Lưu trữ, và các hiệp ước với Pháp về lãnh thổ Bắc-Trung-Nam.
• Tài liệu ngoại giao: Văn kiện giao thiệp với các triều đại Trung Quốc, cùng bản đồ, hình ảnh về nghệ thuật, kiến trúc, Phật giáo và tín ngưỡng dân gian.
• Bộ sưu tập hiện đại: Hơn 4.000 bức ảnh quý hiếm về đời sống hoàng cung, lễ nghi triều đình, và các nghiên cứu đương đại về văn hóa Huế.

Nhiều tài liệu đã được số hóa với mực rõ nét và dấu son đỏ đặc trưng, giúp dễ dàng tra cứu mà không làm hỏng bản gốc. Bộ sưu tập không chỉ ghi chép biến đổi quốc gia mà còn phản ánh sinh hoạt triều đình từ nghi thức tế lễ đến các quyết sách quan trọng. Với những ai đam mê lịch sử, đây là "kho báu" thực thụ, nơi bạn có thể chạm tay vào quá khứ qua từng trang giấy vàng úa.

Hãy tham khảo những thông tin dưới đây để hành trình của bạn diễn ra thuận lợi và trọn vẹn nhất.

Địa chỉ

• Tang Thư Lâu tọa lạc tại số 346 Đinh Tiên Hoàng, phường Thuận Thành (trước kia là Phú Xuân), TP. Huế.
• Công trình nằm trong Quần thể Di tích Cố đô Huế, đối diện với hồ Tịnh Tâm thơ mộng.

Giờ mở cửa

• Mở cửa từ thứ Hai đến thứ Sáu (nghỉ lễ và Tết).
• Buổi sáng: 8h00 – 11h00 | Buổi chiều: 14h00 – 17h00.
• Lưu ý: Một số nguồn ghi 8h00 – 10h00 và 14h00 – 16h00, vì vậy bạn nên kiểm tra lịch chính thức trước khi đi.

Vé tham quan

• Miễn phí nếu chỉ tham quan Tang Thư Lâu.
• Nếu kết hợp tham quan Đại Nội, giá vé là 200.000 VNĐ/người lớn.

 Cách di chuyển

• Từ trung tâm thành phố Huế, đi qua cầu Trường Tiền và tiến vào cửa Ngăn.
• Rẽ phải vào đường Đoàn Thị Điểm, đi thẳng đến Nhật Lệ.
• Tiếp tục rẽ trái vào Đinh Tiên Hoàng, đi đến số 346.

Giữa vô vàn công trình lộng lẫy của Kinh thành Huế, Tang Thư Lâu vẫn giữ cho mình một vị trí rất riêng, không ồn ào, không hoa lệ, nhưng ẩn chứa cả một kho tàng tri thức vô giá. Đây không chỉ là nơi lưu giữ tài liệu hành chính của triều Nguyễn, mà còn là minh chứng cho tinh thần trọng học, trọng chữ nghĩa của cha ông. Hơn hai thế kỷ đã qua, Tang Thư Lâu vẫn tồn tại như một biểu tượng sống động về mối dây liên kết giữa lịch sử, văn hóa và tri thức.

Nếu có dịp đến Huế, hãy một lần bước qua cây cầu gạch nhỏ để đặt chân vào không gian trầm mặc này. Bởi khi rời khỏi Tang Thư Lâu, bạn sẽ mang theo không chỉ những bức ảnh đẹp, mà còn cả sự lắng đọng và cảm hứng về giá trị tri thức trường tồn, điều mà thời gian không bao giờ có thể xóa nhòa.