Khám phá Thành Cổ Đồng Hới: Biểu tượng văn hóa và lịch sử Quảng Bình

Thành Cổ Đồng Hới (Định Bắc Trường Thành), một di tích lịch sử và kiến trúc quân sự quan trọng tọa lạc tại trung tâm thành phố Đồng Hới, tỉnh Quảng Bình. Với vị trí chiến lược độc đáo, nơi đây không chỉ là một chốt chặn trên con đường huyết mạch xuyên Việt mà còn gắn liền với nhiều sự kiện lịch sử hào hùng của dân tộc.

Vị trí địa lý

Thành Đồng Hới nằm ở vị trí đắc địa, gần biển (cách cửa biển Nhật Lệ khoảng 1.500m) và được bao bọc bởi sông Nhật Lệ ở phía Đông, rừng núi ở phía Tây. Thành Đồng thuộc phường Hải Đình, trung tâm thị xã Đồng Hới (nay là thành phố Đồng Hới).

Kiến trúc

Thành được khởi công xây dựng bằng đất vào năm 1812 (năm Gia Long thứ 16), trên nền cũ của lũy Trấn Ninh (lũy Đào Duy Từ năm 1631) và đồn Động Hải (năm 1774). Đến năm 1824, dưới thời vua Minh Mạng, thành được xây lại bằng gạch theo thiết kế của một sĩ quan người Pháp, mang kiến trúc quân sự kiểu vô băng độc đáo.

Đặc trưng của Thành Đồng Hới là hình múi khế với 4 múi to và 4 múi nhỏ, các múi nhỏ hướng về Tây Nam – Đông Bắc và Tây Bắc – Đông Nam. Chu vi thành là 465 trượng (1.860m), cao 1 trượng (4m), mặt thành rộng 1m35 và móng thành dày 2m. Mặt chính của thành quay về hướng Tây.

Thành có 3 cổng lớn ở các hướng Bắc, Nam, Đông, mỗi cổng đều có vọng canh 8 mái. Cổng thành được xây uốn cong kiểu tam quan, thông ra ngoài bằng cầu gạch kiểu vòm cuốn duyên dáng. Bao quanh thành là hào rộng 7 trượng (28m), hiện nay còn khoảng 15m − 20m. Phần đất đắp phụ phía trong thành, dày 3 trượng (12m), nay còn lại rất ít dấu tích.

Vật liệu xây dựng chính là gạch vồ nung ở nhiệt độ cao, có hai loại kích thước: 0,3×0,3×0,06m và 0,28×0,14×0,06m. Vữa xây là hỗn hợp mật mía trộn cát, không trát tô bên ngoài. Các đầu múi khế của thành là các vọng lâu, đồng thời là sở chỉ huy trực tiếp trong các cuộc chiến đấu. Năm 1842, vua Thiệu Trị đã ra lệnh tu sửa lại thành và các lũy cũ kiên cố hơn.

Vững chãi giữa dòng chảy thời gian, Thành Cổ Đồng Hới đứng đó như một pho sử sống, minh chứng cho những trang sử hào hùng của Quảng Bình:

• Thời kỳ phong kiến: Nơi đây từng là điểm dừng chân quan trọng của các vị vua như Lý Thánh Tông, Lý Thường Kiệt (thế kỷ XI), Trần Duệ Tông (thế kỷ XIV), Lê Thánh Tông (thế kỷ XV) trong các cuộc kinh lý và chinh phạt. Mảnh đất này cũng chứng kiến cuộc hành quân thần tốc của Hoàng đế Quang Trung (Nguyễn Huệ) hai lần ra Bắc đánh giặc.
• Trịnh – Nguyễn phân tranh (thế kỷ XVII): Thành Đồng Hới là "phên giậu" trong cuộc chiến tranh giành đất đai và quyền lực giữa hai thế lực phong kiến Trịnh – Nguyễn kéo dài 45 năm (1627 − 1672), gây nên cảnh "nồi da xáo thịt".
• Chống thực dân Pháp:
  • Năm 1885, thực dân Pháp tấn công Thành Đồng Hới lần thứ nhất nhưng bị quân dân Động Hải đánh trả quyết liệt và phải rút lui.
  • Do sự hèn nhát của triều đình nhà Nguyễn, ngày 19/7/1885, Pháp tấn công lần thứ hai và dễ dàng chiếm được thành.
  • Trong phong trào Cần Vương, nghĩa quân do Nguyễn Phạm Tuân chỉ huy đã ba lần đột nhập Thành Đồng Hới (tháng 1, tháng 6, tháng 8 năm 1886), gây nhiều tổn thất cho quân Pháp.
  • Trong cuộc kháng chiến chống Pháp (1945 − 1954), quân và dân thị xã Đồng Hới nhiều lần tập kích quân Pháp trong thành. Đến ngày 18/8/1954, tên lính Pháp cuối cùng rời khỏi thành, đánh dấu sự giải phóng hoàn toàn.
• Giai đoạn hiện đại: Ngày 16/6/1957, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đến thăm và nói chuyện với quân và dân Quảng Bình tại Thành Cổ Đồng Hới, thể hiện sự quan tâm của Đảng và Nhà nước đối với vùng đất này.

Thành Cổ Đồng Hới không chỉ là một di tích, mà là pho sử sống, nơi cất giữ hồn cốt của đất Quảng Bình, vang vọng mãi những khúc ca anh hùng.

Thành Cổ Đồng Hới không chỉ là một di tích của quá khứ mà còn là một di sản sống động, mang nhiều ý nghĩa và vai trò quan trọng đối với Quảng Bình nói riêng và Việt Nam nói chung trong bối cảnh hiện tại.

Biểu tượng lịch sử và tinh thần

• Minh chứng sống động của lịch sử: Thành Cổ Đồng Hới là một "pho sử sống" không thể chối cãi, ghi lại toàn bộ quá trình hình thành, phát triển và những biến cố lịch sử quan trọng của vùng đất Quảng Bình. Từ các trận chiến Trịnh - Nguyễn ác liệt, những cuộc kháng cự kiên cường chống thực dân Pháp, cho đến thời kỳ chống Mỹ và xây dựng đất nước, thành đã chứng kiến và lưu giữ những ký ức bi tráng, hào hùng của dân tộc.
• Biểu tượng của lòng yêu nước và tinh thần quật cường: Mỗi viên gạch, mỗi mảng tường còn sót lại của thành đều thấm đẫm ý chí chiến đấu, tinh thần bất khuất của quân và dân Quảng Bình. Thành là minh chứng rõ nét cho sự kiên cường, không chịu khuất phục trước mọi thế lực xâm lược, thể hiện sâu sắc lòng yêu nước nồng nàn và quyết tâm bảo vệ độc lập, tự do của Tổ quốc. Đây là giá trị tinh thần vô giá cần được bảo tồn và phát huy.
• Nơi giáo dục truyền thống: Thành Cổ Đồng Hới trở thành địa điểm lý tưởng cho việc giáo dục lịch sử, truyền thống yêu nước cho các thế hệ trẻ. Thông qua việc tham quan, tìm hiểu về thành, học sinh, sinh viên và công chúng có thể hình dung rõ nét hơn về quá khứ, từ đó trân trọng những giá trị hòa bình, độc lập hôm nay và ý thức được trách nhiệm của mình trong việc xây dựng, bảo vệ đất nước.

Giá trị văn hóa và du lịch

• Điểm đến hấp dẫn du khách: Với kiến trúc độc đáo, lịch sử phong phú và vị trí thuận lợi ngay trung tâm thành phố, Thành Cổ Đồng Hới đã trở thành một điểm đến không thể bỏ qua đối với du khách khi ghé thăm Quảng Bình. Du khách có thể khám phá những dấu tích còn lại của thành, tìm hiểu về kỹ thuật xây dựng cổ xưa và hình dung về cuộc sống, chiến đấu của cha ông.
• Phát huy giá trị di sản: Việc bảo tồn và trùng tu Thành Cổ Đồng Hới không chỉ giúp lưu giữ một di sản kiến trúc quân sự quý giá mà còn góp phần vào việc phát triển du lịch bền vững của tỉnh. Các hoạt động tham quan, nghiên cứu tại thành mang lại nguồn thu, tạo việc làm và thúc đẩy kinh tế địa phương.
• Góp phần đa dạng hóa sản phẩm du lịch: Cùng với các danh thắng thiên nhiên nổi tiếng như Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng, biển Nhật Lệ, Thành Cổ Đồng Hới bổ sung thêm một khía cạnh du lịch văn hóa – lịch sử, tạo nên sự phong phú và hấp dẫn hơn cho du lịch Quảng Bình.

Trung tâm hành chính và đô thị

• Duy trì vai trò lịch sử: Mặc dù không còn là một pháo đài quân sự đúng nghĩa, nhưng khu vực Thành Cổ Đồng Hới vẫn giữ vai trò quan trọng trong quy hoạch và phát triển đô thị. Nhiều cơ quan hành chính của tỉnh và thành phố vẫn nằm trong khu vực gần kề hoặc lấy cảm hứng từ vị trí trung tâm của thành xưa.
• Điểm nhấn cảnh quan đô thị: Với kiến trúc đặc trưng và không gian cây xanh xung quanh, Thành Cổ Đồng Hới tạo nên một điểm nhấn cảnh quan độc đáo, mang lại giá trị thẩm mỹ cho trung tâm thành phố Đồng Hới. Đây là không gian mở quan trọng cho người dân và du khách.

Tóm lại, Thành Cổ Đồng Hới ngày nay không chỉ là một di tích lịch sử cần được gìn giữ mà còn là một tài sản văn hóa, giáo dục và du lịch có ý nghĩa sâu sắc, góp phần quan trọng vào sự phát triển bền vững của tỉnh Quảng Bình.

Trải qua bao thăng trầm của lịch sử, Thành Cổ Đồng Hới vẫn sừng sững như một pho sử thi bất diệt, nơi hồn cốt của đất Quảng Bình được cất giữ trọn vẹn. Mỗi viên gạch, mỗi dấu tích còn lại đều là minh chứng hùng hồn cho ý chí quật cường, lòng yêu nước sâu sắc và tinh thần kiên trung của bao thế hệ cha ông. Khám phá Thành Cổ Đồng Hới không chỉ là chuyến hành trình tìm về cội nguồn mà còn là cơ hội để bạn cảm nhận sâu sắc giá trị của hòa bình và độc lập hôm nay. Để có một hành trình trọn vẹn khám phá những di sản lịch sử và danh thắng tuyệt đẹp của vùng đất này, đừng bỏ lỡ các tour du lịch Quảng Bình của Sovaba Travel, nơi bạn sẽ được dẫn lối qua những câu chuyện lịch sử sống động và trải nghiệm vẻ đẹp quyến rũ của miền đất di sản.