Khám phá văn hóa Huế qua những làng nghề

Làng nón Tây Hồ nằm nép mình bên dòng sông Như Ý thơ mộng thuộc xã Phú Hồ, huyện Phú Vang, được xem là cái nôi của nón lá bài thơ Huế – biểu tượng duyên dáng gắn liền với tà áo dài tím của xứ kinh kỳ. Trải qua hàng năm hình thành và phát triển, nơi đây vẫn giữ trọn tinh hoa nghề truyền thống, kết hợp khéo léo giữa sự tài hoa của đôi tay và sự kiên nhẫn trong từng đường kim mũi chỉ.

Nguyên liệu làm nên chiếc nón Tây Hồ không phải ngẫu nhiên mà có. Lá nón được chọn từ những vùng đồi núi Quảng Nam, nơi lá mỏng, trắng và bền. Mỗi công đoạn từ tuyển chọn lá, phơi nắng, ủi phẳng đến chằm từng vòng chỉ – đều được thực hiện hoàn toàn thủ công, đòi hỏi sự tỉ mỉ và chính xác tuyệt đối. Đặc biệt, nón bài thơ ở Tây Hồ mang một nét duyên riêng: những hình ảnh cầu Trường Tiền, sông Hương hay hoa lá xứ Huế được khéo léo lồng ghép giữa hai lớp lá, để khi ánh sáng xuyên qua, cả một bức tranh Huế mộng mơ hiện ra trong tầm mắt.

Làng đúc đồng Phường Đúc – nằm ven bờ Nam sông Hương, cách trung tâm thành phố Huế chỉ khoảng 3 km – là một trong những làng nghề lâu đời nhất Cố đô, với lịch sử hơn 700 năm. Nghề đúc đồng nơi đây khởi nguồn từ thời chúa Nguyễn, do ông tổ nghề Nguyễn Văn Lương mang từ Đồng Xá (Siêu Loại, Bắc Ninh) vào truyền dạy. Từ đó, ngọn lửa lò đúc chưa bao giờ tắt, giữ gìn và phát triển qua bao thế hệ.

Phường Đúc từng tạo nên nhiều tác phẩm để đời, gắn liền với những công trình nổi tiếng của Huế và cả nước. Tiêu biểu như đại hồng chung chùa Thiên Mụ (đúc năm 1710), khánh chùa Diệu Đế (1864), hay những chiếc vạc đồng uy nghi trong Đại Nội, tất cả đều mang giá trị lịch sử, nghệ thuật và tâm linh sâu sắc.

Quy trình làm ra một sản phẩm đồng ở đây là sự kết hợp hoàn hảo giữa kỹ thuật tinh xảo và tâm huyết của người thợ. Đồng được nấu chảy ở nhiệt độ cao, rót vào khuôn đất, rồi trải qua công đoạn chạm khắc hoa văn công phu. Mỗi tiếng chuông, mỗi đường nét trên tượng Phật hay vạc đồng đều là minh chứng cho nghệ thuật kết tinh từ mồ hôi, trí tuệ và tình yêu nghề của người dân Phường Đúc.

Làng gốm Phước Tích nằm e ấp bên dòng sông Ô Lâu thơ mộng, thuộc huyện Phong Điền, là một trong những làng nghề cổ nhất Việt Nam với hơn 500 năm lịch sử. Gốm nơi đây mang vẻ đẹp mộc mạc, giản dị nhưng đầy cuốn hút như chính tâm hồn dung dị, sâu lắng của người Huế. Khác với sự bóng bẩy của gốm Bát Tràng hay màu men rực rỡ của gốm Thanh Hà, gốm Phước Tích được tạo nên từ đất sét địa phương giàu khoáng chất, qua bàn tay nhào nặn khéo léo và kỹ thuật nung truyền thống lâu đời. Các sản phẩm từ chum, vại, bình hoa cho đến đồ thờ cúng đều mang nét thô mộc, gần gũi. Điểm đặc biệt là gốm không phủ men cầu kỳ, giữ nguyên sắc đỏ ấm áp của đất nung, tạo cảm giác ấm cúng và bền bỉ theo thời gian.

Không chỉ nổi tiếng với nghề gốm, làng Phước Tích còn là nơi lưu giữ những ngôi nhà rường cổ hàng trăm năm tuổi, cùng những vườn cây xanh mát, tạo nên một không gian như tách biệt khỏi nhịp sống hiện đại,  nơi du khách có thể vừa chiêm ngưỡng tinh hoa gốm cổ, vừa lắng nghe câu chuyện làng quê xứ Huế.

Làng hoa giấy Thanh Tiên – nằm bên bờ sông Hương thuộc xã Phú Mậu, huyện Phú Vang – đã gìn giữ nghề làm hoa giấy suốt hơn 400 năm. Không chỉ đơn thuần là sản phẩm thủ công, những bông hoa rực rỡ nơi đây còn mang trong mình ý nghĩa tâm linh sâu sắc, gắn bó với đời sống tín ngưỡng của người dân xứ Huế. Nguyên liệu làm hoa đều mộc mạc, thân thiện với môi trường: tre để làm cành, giấy màu rực rỡ, và keo tự nhiên để gắn kết. Dưới đôi tay khéo léo của các nghệ nhân, từng cánh sen, cúc, hồng hiện lên sống động, hài hòa như hoa thật. Mỗi bông hoa là kết quả của hàng giờ tỉ mỉ cắt, uốn, dán, không chỉ để đẹp mà còn để truyền tải lòng thành kính của con cháu đối với tổ tiên.

Ngày nay, hoa giấy Thanh Tiên vẫn hiện diện trong các dịp lễ Tết, lễ cúng tổ tiên, hay những sự kiện trọng đại của làng quê xứ Huế, như một sợi dây kết nối quá khứ và hiện tại, nhắc nhớ mọi người gìn giữ nét đẹp văn hóa truyền thống.

Làng Sình – tên gọi thân thuộc của làng Lại Ân, nằm dọc hạ lưu sông Hương, chỉ cách làng hoa giấy Thanh Tiên khoảng 2 km, thuộc huyện Phú Vang, là một trong những làng nghề cổ nhất xứ Đàng Trong với lịch sử hơn 400 năm. Từ một làng thuần nông, Sình đã chuyển mình sang nghệ thuật tranh dân gian độc đáo, phục vụ nhu cầu thờ cúng và đời sống tín ngưỡng của người dân.

Điểm đặc biệt của tranh làng Sình là hoàn toàn vẽ tay trên giấy dó, sử dụng bản khắc gỗ mít truyền thống. Màu sắc được chiết xuất từ thiên nhiên đen từ than, đỏ từ son, vàng từ hoa hòe, xanh từ lá tạo nên những gam màu bền bỉ và hài hòa. Mỗi bức tranh là một phiên bản độc bản, phản ánh tinh thần, tín ngưỡng và lối sống của cư dân vùng sông nước.

Dù từng đối mặt với nguy cơ mai một, làng Sình vẫn bền bỉ giữ nghề, truyền lại bí quyết qua nhiều thế hệ. Ngày nay, những bức tranh mộc mạc nhưng giàu hồn cốt này không chỉ xuất hiện trên bàn thờ mỗi dịp lễ, Tết mà còn trở thành tác phẩm nghệ thuật dân gian được nhiều du khách trong và ngoài nước tìm đến chiêm ngưỡng và sưu tầm.

Làng Hương Thủy Xuân – nằm cách trung tâm thành phố Huế khoảng 7 km về phía Tây Nam, trên con đường Huyền Trân Công Chúa, gần đồi Vọng Cảnh thơ mộng – từ lâu đã trở thành điểm dừng chân yêu thích của du khách. Bạn có thể dễ dàng đến đây bằng xe máy hoặc ô tô, vừa ngắm cảnh, vừa cảm nhận nhịp sống yên bình của một làng nghề hơn 700 năm tuổi. Không chỉ đơn thuần là nơi sản xuất hương, Hương Thủy Xuân còn gắn liền với đời sống tâm linh và phong tục Huế. Những nén hương trầm, hương quế hay hương dầu sả ở đây đều được làm hoàn toàn thủ công từ bột trầm, thảo dược và nguyên liệu tự nhiên, tuyệt đối không pha hóa chất.

Quy trình làm hương đòi hỏi sự tỉ mỉ và khéo léo: bột hương được nhào nhuyễn cùng nước, khéo léo se đều quanh tăm tre, sau đó đem phơi dưới nắng để hương khô, giữ nguyên mùi thơm thuần khiết. Mùi hương dịu nhẹ, ấm áp lan tỏa từ làng như một lời mời gọi, khiến bất cứ ai ghé qua cũng muốn mang về vài bó hương như một chút hồn Huế.

Cách trung tâm Huế khoảng 15 km về phía Bắc, thuộc xã Quảng Phú, huyện Quảng Điền, làng đan lát Bao La nằm yên bình bên bờ Bắc sông Bồ, là điểm đến lý tưởng cho những ai yêu thích nghề thủ công truyền thống. Hình thành từ thời Chúa Nguyễn, ban đầu chỉ là thú vui trong những lúc nông nhàn, nay nghề đan lát Bao La đã trở thành sinh kế chính, vừa phục vụ nhu cầu sinh hoạt, vừa hướng tới sản phẩm thân thiện môi trường.

Các sản phẩm của Bao La vô cùng đa dạng: từ rổ, rá, sàng, chõng tre, nôi, giường truyền thống cho đến giá sách, đèn treo, vật dụng trang trí hiện đại. Điểm đặc biệt là tất cả đều được làm từ tre, trải qua quy trình chọn, vót, chuốt, ngâm chống mối mọt và đan tay tỉ mỉ bởi các nghệ nhân ở 5 xóm chuyên biệt. Đến Bao La, du khách không chỉ được chiêm ngưỡng sự khéo léo và sáng tạo trong từng sản phẩm, mà còn có thể trực tiếp tham gia trải nghiệm đan lát cùng người dân, mang về một món quà. 

Khám phá các làng nghề truyền thống ở Huế không chỉ là hành trình ngắm nhìn và trải nghiệm, mà còn là cơ hội để chạm vào những giá trị văn hóa sống động đã được gìn giữ qua hàng trăm năm. Từ làng nón Tây Hồ duyên dáng, làng hương Thủy Xuân thơm ngát, đến làng gốm Phước Tích mộc mạc… mỗi nơi đều mang một câu chuyện, một linh hồn riêng.

Nếu bạn muốn cảm nhận trọn vẹn vẻ đẹp của đất cố đô – từ di sản văn hóa, phong cảnh hữu tình cho đến những làng nghề đầy sắc màu – hãy để một tour du lịch Huế của Sovaba đồng hành cùng bạn. Với lịch trình được thiết kế linh hoạt, hướng dẫn viên am hiểu địa phương và nhiều trải nghiệm thực tế, chuyến đi chắc chắn sẽ để lại cho bạn những ký ức khó quên.