Làng Bánh Tráng Túy Loan Đà Nẵng – Trăm năm giữ hồn vị quê

Trước khi khám phá hương vị đặc sắc của món bánh tráng gia truyền, hãy cùng ngược dòng thời gian để tìm hiểu về xuất xứ và những giá trị văn hóa lịch sử mà làng cổ Túy Loan đã kiên trì gìn giữ qua hơn nửa thiên niên kỷ. Nằm giữa lòng Đà Nẵng hiện đại, ngôi làng này mang trong mình những câu chuyện truyền thuyết thú vị, những dấu ấn lịch sử từ thời Hồng Đức và một không gian kiến trúc truyền thống đầy trang nghiêm.

Vị trí địa lý

Làng Túy Loan tọa lạc tại xã Hòa Phong, huyện Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng. Khách du lịch có thể dễ dàng di chuyển đến đây bằng xe máy hoặc ô tô cá nhân theo Quốc lộ 14B, sau đó rẽ vào đường 604 tại Hòa Phong. Mặc dù cách trung tâm thành phố không xa, nhưng ngôi làng mang đến một không gian hoàn toàn khác biệt: yên bình và thơ mộng, được ôm ấp bởi dòng sông hiền hòa.

Giải mã tên gọi và nguồn gốc Làng Túy Loan

Tên gọi Túy Loan (say chim Loan) bắt nguồn từ một truyền thuyết xưa kể về một con chim lớn (chim Loan) sau khi uống rượu đã bay đến vùng đất này tìm nơi cư ngụ.

Theo văn bia tại đình làng, làng được hình thành vào năm 1470 niên hiệu Hồng Đức, khi năm vị tiền hiền thuộc các họ Đặng, Lâm, Nguyễn, Trần và Lê theo lệnh vua Lê Thánh Tông vào Nam khai hoang, lập nghiệp. Làng Túy Loan ngày nay không chỉ nổi tiếng với nghề làm bánh tráng mà còn là nơi lưu giữ nhiều nét văn hóa truyền thống đặc sắc của xứ Quảng, trong đó nổi bật là món mì Quảng trứ danh.

Di tích lịch sử: Đình làng Túy Loan

Đình làng Túy Loan là nơi thờ phụng tổ tiên và các vị tiền hiền đã khai lập làng. Được xây dựng vào năm 1889 dưới thời Thành Thái, công trình này đã được công nhận là Di tích Lịch sử cấp Quốc gia. Đình làng mang kiến trúc cổ kính, trầm mặc, với diện tích 110m² nằm trên khuôn viên rộng rãi, bao phủ bởi những tán cây cổ thụ, tạo nên một không gian linh thiêng và giàu giá trị nghiên cứu lịch sử.

Như vậy, làng Túy Loan không chỉ là một địa điểm đơn thuần mà còn là một kho tàng lịch sử và văn hóa quý giá của Đà Nẵng. Từ truyền thuyết về 'chim Loan say rượu' đến dấu ấn khai hoang lập làng của năm vị tiền hiền, và cuối cùng là công trình kiến trúc cổ kính của Đình làng Di tích Lịch sử cấp Quốc gia, tất cả đã tạo nên một bức tranh toàn vẹn về cội nguồn, giúp du khách hiểu sâu sắc hơn về bề dày và niềm tự hào của người dân nơi đây.

Sức hấp dẫn trường tồn của làng nghề Túy Loan nằm ở chính món đặc sản làm nên tên tuổi: bánh tráng. Không chỉ là một món ăn, chiếc bánh tại đây còn là biểu tượng văn hóa được người dân nâng niu, gìn giữ. Bí quyết làm nên hương vị độc đáo, khác biệt của bánh tráng Túy Loan nằm trọn trong quy trình chế biến thủ công tỉ mỉ, từ khâu chọn nguyên liệu cho đến kỹ thuật 'xông bánh' độc đáo, tạo ra một thức quà phong phú về chủng loại và đậm đà bản sắc quê hương.

Giá trị văn hóa của chiếc bánh

Đối với người dân Túy Loan, chiếc bánh tráng không chỉ là nguồn sinh kế mà còn mang ý nghĩa văn hóa vô cùng sâu sắc. Họ tin rằng, chiếc bánh tròn vành, giòn tan làm từ bột gạo chính là tinh hoa chắt lọc từ đất trời, mang đậm bản sắc quê hương. Bởi vậy, bánh tráng là món ăn không thể thiếu trong các dịp trọng đại như giỗ chạp, cúng tổ tiên hay Tết Nguyên đán.

Đến nay, dù trải qua bao thăng trầm, làng vẫn còn hơn 15 hộ gia đình giữ gìn và mưu sinh bằng nghề làm bánh tráng thủ công, tiêu biểu như lò Ba Tỉnh với hơn 40 năm kinh nghiệm.

Quy trình làm bánh tỉ mỉ

Để làm ra chiếc bánh tráng Túy Loan thơm ngon, người thợ phải trải qua nhiều công đoạn công phu:

• Chọn nguyên liệu: Gạo phải là giống gạo truyền thống 13/2 (một loại gạo thơm dẻo) và được trộn với mè trắng theo tỷ lệ 5 kg gạo – 12 lon mè. Gạo được ngâm 1–2 ngày rồi xay nhuyễn, lọc kỹ để bột mịn, sạch sẽ. Đặc biệt, bánh tráng Túy Loan nổi tiếng nhờ sự kết hợp hài hòa của năm thứ gia vị mắm, muối, đường, tỏi và mè.
• Tráng bánh: Bột gạo trộn gia vị được tráng thành hai lớp mỏng để bánh dày và dai hơn.
• Sấy bánh (Xông bánh): Đây là điểm khác biệt lớn nhất! Bánh tráng Túy Loan không phơi nắng mà được sấy trên bếp than hồng (gọi là xông bánh). Việc xông than giúp bánh đạt độ khô giòn tuyệt đối, mang hương thơm đặc trưng, có thể bảo quản lâu (thậm chí quanh năm mà không lo ẩm mốc) và giữ trọn vị thoang thoảng của tỏi, gừng và vị ngọt của đường.
• Hoàn thiện: Bánh sấy xong được gỡ khéo léo, xếp thành từng xấp khoảng 10 cái, dằn phẳng và đóng gói.

Các loại bánh tráng

Sự sáng tạo của người dân Túy Loan đã tạo ra nhiều loại bánh tráng đa dạng để phù hợp với nhu cầu ẩm thực:

• Bánh tráng mè: Loại phổ biến nhất, với lớp mè rang vàng óng, thơm bùi.
• Bánh tráng không mè: Giữ trọn hương vị thuần khiết của gạo.
• Bánh tráng nướng: Bánh đã được nướng sẵn trên bếp than hồng, giòn rụm và thơm lừng.
• Bánh tráng cuốn: Bánh mềm dẻo, dùng để cuốn nem, thịt heo, rau sống (thường được dùng để làm món bánh tráng cuốn thịt heo hai đầu da nổi tiếng).

Bằng sự kết hợp hài hòa giữa gạo 13/2 truyền thống, năm thứ gia vị tinh tế và kỹ thuật 'xông bánh' trên bếp than hồng, bánh tráng Túy Loan đã tạo nên một hương vị khó quên, vượt qua ranh giới của một món ăn dân dã để trở thành linh hồn ẩm thực của xứ Quảng. Sự đa dạng về chủng loại cùng cam kết giữ nghề của hơn 15 hộ gia đình chính là minh chứng rõ nét nhất cho sức sống bền bỉ và giá trị văn hóa của chiếc bánh tròn vành, giòn tan này.

Đến với làng nghề Túy Loan, du khách không chỉ được thưởng thức đặc sản mà còn được đắm mình trong không gian văn hóa lịch sử:

Tham quan Nhà Văn hóa (Tích Thiện Đường)

Ngôi nhà cổ Tích Thiện Đường với lịch sử 200 năm tuổi là một điểm nhấn kiến trúc. Công trình được dựng từ gỗ mít quý lâu năm, thiết kế theo kiểu ba gian hai mái, lợp ngói âm dương, mang nhiều nét tương đồng với kiến trúc cung đình Huế. Từng đường nét chạm trổ tinh xảo đều do những nghệ nhân làng mộc Kim Bồng Hội An thực hiện, thể hiện vẻ đẹp tinh hoa của nghề mộc truyền thống.

Thăm vườn rau truyền thống

Rời khỏi không gian cổ kính, du khách sẽ được dạo bước qua những con đường làng rợp bóng tre xanh để đến với những vườn rau xanh tốt. Làng Túy Loan cũng được xem là vựa rau lớn của Đà Nẵng, nơi người dân kiên trì trồng trọt theo phương pháp truyền thống, đảm bảo độ sạch và hương vị tự nhiên, mang lại sắc xanh dịu mát và trong lành cho thành phố.

Thưởng thức ẩm thực địa phương

Sau khi khám phá, du khách nhất định phải thưởng thức tô mì Quảng nóng hổi ngay tại làng. Sợi mì trắng dày, vừa mềm vừa dai, hòa quyện với vị ngọt của tôm, béo thơm của thịt heo/gà và đặc biệt là cá lóc tươi rói, tạo nên hương vị dân dã mà quyến rũ khó quên.

Mua đặc sản làm quà

Bánh tráng Túy Loan là món quà ý nghĩa nhất. Du khách có thể chọn mua bánh tráng đã nướng sẵn thơm giòn hoặc bánh chưa nướng để tự chế biến tại nhà. Giá bán lẻ dao động từ 170.000 đến 220.000 đồng cho mỗi xấp 10 cái, một mức giá xứng đáng với sự tỉ mẩn và chất lượng của sản phẩm thủ công truyền thống.

Chuyến hành trình khám phá làng nghề Túy Loan là một trải nghiệm đa giác quan và trọn vẹn: từ việc chiêm ngưỡng vẻ đẹp kiến trúc cổ kính của Tích Thiện Đường, tận hưởng không gian xanh mát của những vườn rau truyền thống, đến việc thưởng thức tô mì Quảng đậm đà và mang về những xấp bánh tráng thơm ngon làm quà. Làng Túy Loan không chỉ là nơi lưu giữ nghề truyền thống mà còn là điểm đến lý tưởng để du khách cảm nhận trọn vẹn văn hóa, lịch sử và hương vị bình dị, sâu sắc của vùng đất Đà Nẵng.

Làng Túy Loan, sau hơn nửa thiên niên kỷ, vẫn kiên định nằm đó, bên dòng sông hiền hòa, giữ trọn vẹn lời thề ước với truyền thống. Ngọn lửa tráng bánh vẫn đỏ rực qua bao thế hệ không chỉ là nguồn sinh kế, mà còn là ánh lửa linh thiêng giữ ấm mạch nguồn văn hóa 500 năm. Chiếc bánh tráng tròn vành, giòn tan, được kết tinh từ tinh hoa đất trời và năm thứ gia vị, đã vượt qua ranh giới ẩm thực để trở thành biểu tượng tinh thần của người dân xứ Quảng, đại diện cho ước vọng về sự tròn đầy, viên mãn. Chuyến hành trình đến Túy Loan, từ đình làng cổ kính đến hương vị mì Quảng và chiếc bánh được "xông" bằng than hồng, chính là dịp để du khách hội ngộ với lịch sử và mang về không chỉ đặc sản, mà là cả "hồn vị quê" - một cảm xúc sâu nặng, bình dị nhưng vô cùng quý giá.