Làng gốm Gia Thủy: Khám phá nghề gốm truyền thống tại Ninh Bình

Làng gốm Gia Thủy được hình thành từ khoảng thế kỷ 13–14, thời nhà Trần. Theo các cụ cao niên trong làng, tổ nghề gốm ở đây là cụ tổ Nguyễn Thị Nương (còn gọi là Bà chúa Gốm). Khi kinh đô Thăng Long bị giặc Minh tàn phá, một số thợ gốm tài hoa theo vua Trần về cố đô Hoa Lư lập nghiệp, mang theo bí quyết làm gốm men ngọc, men rạn đặc trưng.

Đến thời Lê – Nguyễn, Gia Thủy trở thành một trong những trung tâm cung cấp đồ gốm gia dụng và đồ thờ tự cho cả vùng đồng bằng Bắc Bộ. Dù trải qua nhiều biến cố lịch sử, nghề gốm nơi đây vẫn được các thế hệ con cháu gìn giữ đến ngày nay.

Không giống gốm Bát Tràng (chủ yếu men xanh rêu, men trắng), gốm Phù Lãng (men da lươn) hay gốm Thanh Hà (đất nung không tráng men), gốm Gia Thủy có những nét đặc trưng rất riêng:

• Đất sét trắng cao lanh được lấy tại chỗ (núi Tú Lâm, xã Ninh Thắng) – loại đất hiếm có, dẻo, chịu nhiệt tốt.
• Men rạn cổ truyền: màu men ngọc, men tam thái, men rạn trắng ngà rất tinh tế.
• Kỹ thuật chuốt tay 100% trên bàn xoay gỗ truyền thống, không dùng máy.
• Nung lò bầu cóc (lò đất hình quả bầu) – nhiệt độ lên tới 1.200–1.300°C, tạo độ bền và âm thanh vang đặc trưng khi gõ.
• Sản phẩm chủ đạo: chum sành, bình vôi, ấm sắc thuốc, lọ lộc bình, chóe thờ, ang nước, điếu bát… mang đậm dấu ấn văn hóa Việt.

Đây chính là nét khiến gốm Gia Thủy trở thành điểm đến thú vị cho những ai muốn hiểu sâu hơn về nghề gốm truyền thống của Ninh Bình.

Hiện nay, làng có khoảng hơn 100 hộ làm gốm, tập trung chủ yếu ở xóm 1, xóm 2 và xóm 3 xã Ninh Thắng. Một số cơ sở tiêu biểu mà du khách hay ghé thăm:

• Cơ sở gốm Gia Thủy Anh Tuấn
• Gốm Gia Thủy Đức Quỳnh
• Gốm mỹ thuật Nguyễn Hùng
• Cơ sở gốm cổ Gia Thủy của nghệ nhân Nguyễn Văn Khiếu (được công nhận Nghệ nhân ưu tú)

Các sản phẩm gốm Gia Thủy ngày nay không chỉ phục vụ nhu cầu gia dụng mà còn được nâng lên thành gốm mỹ nghệ cao cấp, xuất khẩu sang Nhật Bản, Hàn Quốc, châu Âu.

Nếu bạn đến Ninh Bình, hãy dành 2–3 tiếng ghé làng gốm Gia Thủy. Các hoạt động trải nghiệm rất hấp dẫn:

• Tham quan quy trình làm gốm từ A–Z: lấy đất - nhào đất - chuốt tay - tạo hoa văn - phơi khô - tráng men - nung lò.
• Tự tay chuốt gốm trên bàn xoay gỗ dưới sự hướng dẫn của nghệ nhân.
• Thử sức vẽ hoa văn, khắc chìm nổi.
• Mua quà lưu niệm: bình hoa men rạn, bộ ấm chén, chóe thờ mini… giá chỉ từ 50.000đ – vài triệu đồng.

Giá vé trải nghiệm: 30.000 – 50.000đ/người (một số cơ sở miễn phí nếu mua sản phẩm).

Thời gian mở cửa: 7h30 – 17h30 hàng ngày.

Để hành trình khám phá làng gốm Gia Thủy thuận tiện và không mất thời gian tìm đường, bạn có thể tham khảo các lộ trình di chuyển phổ biến sau.

• Từ trung tâm TP Ninh Bình: đi theo quốc lộ 1A hướng Hà Nội khoảng 7km - rẽ trái tại ngã ba Gián Khẩu (có biển chỉ dẫn làng gốm Gia Thủy) - đi thêm 3km là đến.
• Từ cố đô Hoa Lư: chỉ cách khoảng 4km, đi theo đường tránh TP Ninh Bình.
• Từ Hà Nội: đi cao tốc Pháp Vân - Cầu Giẽ - Ninh Bình - ra nút IC Cầu Giẽ hoặc IC Ninh Bình đều tiện.

Làng gốm Gia Thủy không chỉ là nơi lưu giữ một nghề truyền thống lâu đời, mà còn là điểm chạm giúp du khách hiểu rõ hơn về đời sống, văn hóa và sự bền bỉ của người dân Ninh Bình qua từng sản phẩm gốm mộc mạc. Từ tiếng bàn xoay đều đặn, hơi nóng lò nung đến đôi bàn tay khéo léo của người thợ, tất cả tạo nên một không gian vừa giản dị vừa giàu giá trị di sản. Nếu bạn đang tìm một điểm đến gần gũi nhưng giàu trải nghiệm, Gia Thủy chắc chắn là lựa chọn đáng để ghé thăm trong hành trình khám phá vùng đất cố đô.