Lễ hội Chùa Cổ Lễ: Lịch tổ chức và Kinh nghiệm tham dự Lễ hội Cổ

Lễ hội truyền thống chùa Cổ Lễ được tổ chức hàng năm nhằm tưởng nhớ và tri ân Đức Thánh Tổ Nguyễn Minh Không – vị Thiền sư, Quốc sư triều Lý, người có công lớn trong việc khởi dựng chùa từ thế kỷ XII.

• Thời gian: Lễ hội diễn ra từ ngày 13 đến 16 tháng 9 Âm lịch hằng năm.
• Địa điểm: Khu vực quần thể Di tích lịch sử - văn hóa chùa Cổ Lễ và dòng sông chảy qua làng Cổ Lễ.

Người dân Trực Ninh vẫn lưu truyền câu ca để nhắc nhở con cháu về ngày hội quê hương:

“Dù ai buôn bán trăm nghề

Mười tư tháng Chín nhớ về hội Ông” 

Lễ hội chùa Cổ Lễ là sự giao thoa hài hòa giữa các nghi thức Phật giáo trang nghiêm và các hoạt động văn hóa dân gian sôi động, thể hiện tinh thần “Đạo pháp đồng hành cùng Dân tộc”.

Phần Lễ: Trang nghiêm và truyền thống 

Phần lễ tập trung vào các nghi thức tâm linh và truyền thống đặc sắc:

• Nghi thức rước kiệu: Lễ rước kiệu Tổ từ các từ đường của năm dòng họ lớn (Dương Nhất, Nguyễn, Phan, Lê, Dương Nhì) lên chùa, và rước phụng nghinh kiệu Đức Thánh Tổ và Mẫu.
• Tế Lễ: Tế nam quan, nữ quan, rước cờ hiệu, dâng hương và lễ tạ.
• Múa rối cạn Chầu Thánh: Nghi thức nổi bật diễn ra vào các buổi tối tại Phật Điện, do hậu duệ hai ngành họ Nguyễn thực hiện. Tượng rối gồm 9 đầu Thánh chuyển động theo nhịp phách, chiêng, trống, tạo hình chữ Hán như “Thánh cung vạn tuế”, “Thiên hạ thái bình”, cầu mong quốc thái dân an.
• Tri ân nghĩa sĩ: Lễ dâng hương tri ân các tăng ni "cởi áo cà sa, khoác chiến bào" đã hy sinh bảo vệ Tổ quốc, giáo dục truyền thống "uống nước nhớ nguồn" cho thế hệ trẻ.

Phần Hội: Sôi động và thượng võ 

Phần hội mang đậm dấu ấn văn hóa dân gian Bắc Bộ, thu hút đông đảo người tham gia và cổ vũ:

• Hội Bơi Chải: Hoạt động nổi bật nhất, diễn ra trên sông với cự ly thi đấu dài 10km (4 vòng). Hội thi thể hiện tinh thần thượng võ và gợi nhớ truyền tích Đức Thánh Tổ dạy dân nghề chài lưới ven sông.
• Trò chơi dân gian: Bao gồm thi đấu cờ người, kéo co, múa lân sư rồng, trình diễn nghệ thuật chèo và hát văn, tạo nên không khí tưng bừng, gắn kết cộng đồng.

Chính sự hòa quyện độc đáo giữa phần Lễ trang trọng và phần Hội sôi động đã định hình nên giá trị đặc sắc của Lễ hội Chùa Cổ Lễ, biến nơi đây thành một di sản văn hóa phi vật thể quốc gia sống mãi với thời gian, chứng minh hùng hồn cho tinh thần "Đạo pháp luôn đồng hành cùng dân tộc".

Quần thể kiến trúc này nổi bật với sự giao thoa độc đáo giữa Phật giáo và các yếu tố văn hóa khác, được thể hiện qua các công trình chính sau:

• Tháp Cửu Phẩm Liên Hoa: Tòa tháp cao 32m, nằm uy nghi giữa hồ nước, là biểu tượng của chín tầng hoa sen nơi Phật giới với chín tầng xoay tròn. Toàn bộ kiến trúc được đặt trên lưng một con rùa đá khổng lồ. Đặc biệt, bên trong tháp có cầu thang xoắn ốc gồm 64 bậc, tượng trưng cho 64 quẻ Kinh Dịch, thể hiện sự hòa quyện sâu sắc giữa Phật học và triết học phương Đông.
• Đại Hồng Chung: Đây là một bảo vật quốc gia mang ý nghĩa linh thiêng, được đúc vào năm 1936. Quả chuông có kích thước ấn tượng: nặng 9 tấn, cao 4,2m, với đường kính miệng chuông là 2,2m. Chuông được đặt trang trọng trên bệ đá giữa hồ nước phẳng lặng, gắn liền với những tiếng chuông ngân vang.
• Kiến trúc Chính điện: Công trình này sở hữu bố cục “tiền Phật - hậu Thánh” truyền thống của Việt Nam, nhưng lại mang một dáng dấp độc đáo của thánh đường Gia-tô giáo. Điều này thể hiện qua hệ thống mái vòm, trần cao và cửa kính nhiều màu, tạo nên một sự giao thoa kiến trúc hiếm thấy và vô cùng đặc sắc.
• Tượng Phật Di Lặc: Tượng đài này được tạc từ một khối đá muối trắng nguyên khối, với chiều cao 9,5m và nặng khoảng 500 tấn. Tượng an vị tại quảng trường Liên Hoa, khắc họa diện mạo từ hòa, phúc hậu của Đức Phật tương lai.

Tổng thể, với sự kết hợp hài hòa giữa các yếu tố Phật giáo, kiến trúc truyền thống Việt Nam và ảnh hưởng từ kiến trúc tôn giáo phương Tây, quần thể này không chỉ là một công trình tâm linh mà còn là một minh chứng độc đáo cho sự giao thoa văn hóa và nghệ thuật kiến trúc hiếm có.

Để có chuyến đi chiêm bái và tham dự lễ hội thuận lợi, bạn nên lưu ý những điều sau:

• Thời gian lý tưởng: Nên đến vào các ngày chính hội (14 và 15/9 Âm lịch) để chứng kiến đầy đủ các nghi lễ và hoạt động văn hóa, đặc biệt là hội bơi chải và nghi thức múa rối cạn.
• Trang phục: Lễ hội diễn ra tại chốn linh thiêng, do đó, bạn nên chọn trang phục lịch sự, kín đáo, trang nhã (quần dài, áo có tay) để thể hiện sự tôn kính.
• Di chuyển: Lễ hội thu hút rất đông du khách và phương tiện cá nhân, bạn nên sắp xếp lịch trình sớm để tránh tình trạng tắc nghẽn giao thông.
• Bảo vệ tài sản: Lễ hội đông đúc, hãy luôn giữ gìn tài sản cá nhân cẩn thận.
• Giữ gìn vệ sinh chung: Góp phần giữ gìn không gian di tích và khu vực lễ hội luôn sạch đẹp, văn minh.

Việc tuân thủ các lưu ý trên sẽ giúp quý khách có một chuyến hành hương an toàn, thuận lợi và trọn vẹn ý nghĩa khi tham dự lễ hội truyền thống tại chốn linh thiêng này.

Chùa Cổ Lễ, với kiến trúc độc đáo vượt thời gian và Lễ hội truyền thống Chín tháng đầy sức sống, thực sự là một bảo tàng sống của văn hóa Việt Nam. Quần thể di tích này không chỉ tôn vinh Đức Thánh Tổ Nguyễn Minh Không mà còn chứng minh hùng hồn cho tinh thần hòa hợp tôn giáo và sự tiếp nối không ngừng của truyền thống dân tộc.

Tham dự Lễ hội Chùa Cổ Lễ, bạn không chỉ được chiêm ngưỡng những công trình kiến trúc kỳ vĩ mang đậm dấu ấn giao thoa, mà còn được đắm mình trong không khí lễ hội sôi động của Hội Bơi Chải và nghi thức Múa Rối Cạn độc đáo. Hãy ghi nhớ những kinh nghiệm hữu ích để chuyến đi của bạn được trọn vẹn, an lành. Chắc chắn, hành trình về với Cổ Lễ vào dịp Rằm tháng Chín Âm lịch sẽ mang lại những cảm xúc khó quên và sự thấu hiểu sâu sắc về giá trị tâm linh và văn hóa Việt.