Hãy cùng chúng tôi khám phá những hương vị đặc trưng, chỉ xuất hiện trong ngày Tết của người Pa Cô, để hiểu hơn về nét văn hóa độc đáo này.
Món cơm lam
Nhắc đến ẩm thực Tết của người Pa Cô, không thể không nhắc đến cơm lam (Đooi Yhoor). Đây không chỉ là một món ăn mà còn là biểu tượng cho sự ấm no, đoàn tụ và gắn kết của mỗi gia đình trong những ngày đầu năm. Để làm ra những ống cơm lam thơm dẻo, người Pa Cô thường lựa chọn loại gạo nếp nương được trồng trên những thửa ruộng bậc thang, hạt gạo chắc mẩy và có mùi thơm đặc trưng. Gạo được vo sạch, ngâm đủ thời gian rồi cho vào những ống tre tươi, sau đó nút kín bằng lá chuối hoặc lá dong.
Điểm đặc biệt của cơm lam chính là cách chế biến độc đáo. Những ống tre chứa gạo sẽ được nướng trực tiếp trên bếp than hồng. Người làm phải khéo léo xoay đều ống tre, canh lửa sao cho cơm chín đều từ ngoài vào trong mà không bị cháy. Mùi thơm của tre tươi hòa quyện với mùi gạo nếp nương lan tỏa khắp gian nhà, tạo nên một không khí Tết thật đặc trưng. Khi ăn, cơm lam được bóc vỏ tre, cắt thành từng khúc vừa ăn. Vị dẻo thơm của nếp, chút ngọt thanh của tre và mùi khói bếp dịu nhẹ tạo nên một hương vị khó quên. Cơm lam không chỉ là món ăn để gia đình quây quần mà còn là vật phẩm quan trọng để cúng tổ tiên, thể hiện lòng thành kính và mong ước một năm mới đủ đầy.
Cá hoặc thịt nướng ống tre
Cùng với cơm lam, cá hoặc thịt nướng ống là món ăn không thể thiếu trong mâm cỗ ngày Tết của người Pa Cô, mang đậm hương vị của núi rừng và tượng trưng cho sự sung túc, thịnh vượng. Nguyên liệu chính thường là thịt heo bản, gà đồi hoặc cá suối tươi ngon, được nuôi hoặc đánh bắt tự nhiên. Những miếng thịt/cá tươi ngon được tẩm ướp một cách tỉ mỉ với các loại gia vị đặc trưng của núi rừng như ớt, sả, gừng và đặc biệt là mắc khén – loại hạt có mùi thơm nồng, cay nhẹ đặc trưng của vùng cao.
Sau khi tẩm ướp đủ thời gian để gia vị ngấm sâu, thịt/cá sẽ được cho vào ống tre và nướng trực tiếp trên than hồng. Kỹ thuật nướng của người Pa Cô rất đặc biệt, họ thường không nướng quá nhanh để thịt/cá chín từ từ, giữ được độ ngọt tự nhiên và mùi thơm quyến rũ. Mùi khói bếp hòa quyện với hương vị đậm đà của thịt/cá và gia vị tạo nên một món ăn độc đáo, hấp dẫn. Món này không chỉ là một món ăn ngon mà còn thể hiện lòng thành kính của người Pa Cô dâng lên tổ tiên, cầu mong một năm mới dồi dào sức khỏe, mưa thuận gió hòa và cuộc sống ấm no. Đây cũng là món ăn chính trong các bữa tiệc mừng xuân, thể hiện sự hiếu khách và lòng mến khách của bà con Pa Cô.
Bánh Beng
Trong mâm cỗ ngày Tết của người Pa Cô, Bánh Beng là một món ăn không thể thiếu, mang ý nghĩa đặc biệt về sự may mắn và tài lộc. Bánh được làm chủ yếu từ gạo nếp, xay mịn thành bột. Tùy theo từng gia đình và vùng miền, bánh có thể có nhân đậu xanh, dừa nạo hoặc vừng rang, tạo nên hương vị đa dạng và hấp dẫn.
Quá trình làm bánh Beng đòi hỏi sự khéo léo và tỉ mỉ. Bột được giã và nhào nặn kỹ lưỡng, sau đó nặn thành hình. Bánh được gói cẩn thận bằng lá dong hoặc lá chuối xanh, sau đó đem hấp chín. Khi bánh chín, mùi thơm của nếp hòa quyện với hương lá gói lan tỏa, tạo nên một hương vị đặc trưng của ngày Tết. Bánh Beng không chỉ là món ăn để thưởng thức mà còn là vật phẩm cúng tổ tiên và làm quà biếu ý nghĩa trong những ngày đầu năm mới, thể hiện mong ước về một năm an lành, thịnh vượng.
Rượu cần
Đối với người Pa Cô, rượu cần (Tà Vạt) không chỉ là một thức uống mà còn là biểu tượng của văn hóa cộng đồng và sự gắn kết. Trong ngày Tết, rượu cần là thứ không thể thiếu trong các buổi sum họp, lễ hội, mang lại không khí vui tươi, ấm cúng. Rượu cần được ủ từ gạo nếp cùng với các loại men lá rừng bí truyền, trải qua quá trình lên men tự nhiên trong chum sành.
Rượu cần có hương vị đặc trưng, thơm nồng, chua nhẹ và ngọt dịu. Cách thưởng thức rượu cần cũng rất đặc biệt. Mọi người sẽ cùng nhau quây quần bên chum rượu, dùng những chiếc cần dài để hút. Hành động này không chỉ thể hiện tinh thần cộng đồng, sự chia sẻ mà còn là một nghi thức giao tiếp tâm linh, tạo nên sự kết nối giữa con người với thiên nhiên, với tổ tiên. Rượu cần trong ngày Tết là cầu nối để mọi người xích lại gần nhau hơn, cùng nhau trò chuyện, ca hát và chia sẻ những ước vọng cho một năm mới an lành, hạnh phúc.
