Nem chua Yên Mạc có nguồn gốc từ xã Yên Mạc, huyện Yên Mô, tỉnh Ninh Bình – một vùng đất giàu truyền thống làng nghề. Món ăn này đã tồn tại từ lâu đời, với lịch sử gắn liền với triều đại nhà Nguyễn. Theo các tài liệu lịch sử, nem chua Yên Mạc được sáng tạo bởi bà Phạm Thị Thư, con gái của quan Thượng thư Phạm Thận Duật – một vị quan triều Huế. Bà Thư học cách làm nem chua từ các đầu bếp cung đình Huế để dâng lên cha mình, và món ăn nhanh chóng nhận được lời khen từ các quan lại. Sau này, bà trở về quê hương Yên Mạc và truyền nghề cho hậu duệ, bắt đầu từ ông Phạm Xủy – người mở cơ sở sản xuất đầu tiên tại phố Cầu Bút.
Từ một món ăn cung đình, nem chua Yên Mạc dần trở thành đặc sản dân dã, lan tỏa khắp Ninh Bình và các tỉnh lân cận như Thanh Hóa, Nam Định. Đến nay, làng nghề Yên Mạc đã được công nhận là làng nghề truyền thống, với hàng trăm hộ gia đình tham gia sản xuất. Món ăn không chỉ đại diện cho hương vị quê hương mà còn mang ý nghĩa văn hóa, thường xuất hiện trong các dịp lễ hội, tiệc tùng và làm quà biếu. Sự kết hợp giữa truyền thống cung đình và tinh hoa dân gian khiến nem chua Yên Mạc trở thành biểu tượng của ẩm thực Ninh Bình.
