Nghề đi lùi ở Quảng Bình - Công việc gắn bó với người dân vùng biển

Chẳng ai nhớ rõ nghề đi lùi này có từ khi nào. Ngay cả những bậc cao niên trong làng cũng chỉ nhớ mang máng từ thuở nhỏ đã theo cha mẹ ra biển, chia nhau mỗi người một vùng rồi lặng lẽ ngâm mình trong nước, kéo từng lượt cát dưới làn nước trong xanh. Mỗi lần kéo cào lại làm lộ ra những con ngao biển nhỏ, ghẹ con, ốc biển và cả vài chú sao biển, những món quà của biển cả dành cho những người con miền biển mặn mòi.  

Nghề này không giàu, nhưng giúp họ có thêm thu nhập để ổn định cuộc sống, lo cho con cái học hành. Những cư dân nghèo ven sông Gianh như Phù Hóa, Quảng Tiên, Quảng Trung hay vùng biển Quảng Phú, Quảng Đông, Bảo Ninh vẫn ngày ngày dầm mình trong nước, đi tới đi lui giữa cái nắng gắt hay những cơn mưa rào bất chợt.  

Giữa trưa nắng gay gắt, đôi khi nghe vọng lại tiếng cười đùa của họ, pha lẫn trong tiếng sóng biển rì rào. Họ tránh chỗ du khách tắm biển, tìm đến những vùng cát vắng lặng mà theo kinh nghiệm là dễ có "lộc biển". Có khi chỉ là sự may rủi, nhưng với họ, biển vẫn luôn là nguồn sống, là người bạn đồng hành từ bao đời nay.  

Dụng cụ để đi lùi cũng chẳng có gì phức tạp, chỉ là một chiếc cào chừng 1m2 và một cái trân (sàng) để gạn cát được hàn lại bằng mối hàn. Đặt cái cào ngang ngang mặt biển, từng nhát kéo lùi lại đầy cần mẫn. Mấy thứ thô sơ ấy thôi nhưng là "cần câu cơm" của bao gia đình, gắn bó như máu thịt với người dân miền biển.  

Nghề cào ngao này phụ thuộc nhiều vào con nước. Nước lớn, sóng to thì chẳng thể cào được, mà nước rút quá thì cũng không còn ngao. Đặt cái cào sao cho vừa tầm cũng là sự tinh tế, sâu quá thì cát nặng, kéo chẳng nổi; mà nông quá thì chẳng thấy ngao đâu. Mấy chiếc nón lá úp mặt xuống mặt biển, những dáng người còng lưng hì hục cào từng nhát cát, vừa đi thụt lùi vừa kéo lê cào, nhấc lên lại phải cúi khom sàng lọc. Những đôi tay rắn rỏi, làn da bánh mật sạm màu nắng gió, đôi chân nhăn mềm do ngâm nước, tất cả gói gọn trong hình ảnh những ngư dân cần cù nơi miền biển.  

Mặt trời lên cao, nắng càng gay gắt, mồ hôi rịn ra, thấm vào nước biển mặn mòi. Họ tụ lại, kiểm đếm những con ngao nhỏ xíu vừa cào được, lọc bỏ những vỏ ốc, thả về biển những chú ghẹ con còn bé tí và vài chú sao biển giãy giụa. Nghề này không quen thì dễ bị cảm nắng, nước ăn chân tay thành vết loang lổ, nhưng người dân vẫn kiên nhẫn bám trụ, vì đó là kế sinh nhai, là nguồn sống của cả gia đình.  

Cứ thế, những bước chân lùi trên cát trắng, trên dòng nước trong xanh, vẫn cần mẫn đi, như bờ biển hiền hòa chảy mãi, nuôi dưỡng bao thế hệ dân chài bình dị, kiên cường.

Những con ngao được cào lên, sau khi ngâm nước sạch cho nhả hết bùn đất, rửa qua rồi để ráo nước, được mang đi khắp các chợ quanh vùng mà bán. Bán cho bà con trong xóm, bán cho mấy quán nhậu quen, đôi khi chỉ đủ để thêm chút hải sản vào bữa cơm nhà, nhưng là niềm vui giản dị của những người mưu sinh bên bãi biển.  

Ngao tươi, ngọt thịt có thể chế biến thành nhiều món ngon. Đơn giản nhất là ngao hấp sả, thêm chút ớt cay nồng, nước ngao luộc xong mà chan cùng rau muống luộc thì thành món canh thanh mát. Ngao xào me, ngao nấu cháo, mỗi món một hương vị, đậm đà, dân dã mà ai từng thưởng thức cũng khó lòng quên.  

Khung cảnh những người cào ngao trong sáng sớm, khi biển còn lặng sóng, đôi lúc lọt vào ống kính của du khách đến Quảng Bình. Thấy lạ mà tò mò, thấy thương mà cảm phục. Những giọt mồ hôi rơi hòa vào biển cả, từng nhát cào kéo lên bao công sức, nhưng đổi lại là nụ cười chân chất, là những mâm cơm đạm bạc mà ấm áp nghĩa tình.  

Giữa những bộn bề mưu sinh của cuộc sống hiện đại, nghề cào ngao - nghề "đi lùi" ở Quảng Bình vẫn tồn tại như một phần của ký ức biển cả, của bao đời người gắn bó với sóng nước. Dù công việc nhọc nhằn, bạc bẽo, những đôi chân rắn rỏi, đôi tay rám nắng vẫn cần mẫn cào từng nhát cát, kéo lên chút sản vật từ lòng biển quê nhà.  

Cào ngao không chỉ là nghề kiếm sống, mà còn là câu chuyện về tình người, về sự gắn bó của những cư dân vùng biển với quê hương. Đi tới để kiếm miếng cơm, đi lui vì mưu sinh, đó là hành trình đầy gian khó nhưng cũng đong đầy nghĩa tình của những con người giản dị nơi đây.  

Để rồi, khi ánh chiều tắt dần trên biển, những giỏ ngao đầy, nụ cười hiền hòa nở trên gương mặt rám nắng, họ biết rằng dù cuộc sống còn vất vả, biển vẫn bao dung và trao tặng những gì quý giá nhất cho người biết cần cù, biết trân trọng. Nghề "đi lùi" là thế, vừa thương, vừa mến, vừa nhọc nhằn mà lại vừa chân chất, như chính con người Quảng Bình vậy.