Nón bài thơ Huế từ lâu đã gắn bó với đời sống của người dân cố đô, không chỉ là sản phẩm thủ công mà còn là biểu tượng của sự dịu dàng, e ấp của người con gái Huế. Khi nhắc đến Huế, hình ảnh thiếu nữ trong tà áo dài tím, tay cầm chiếc nón bài thơ nghiêng nghiêng đã trở thành biểu tượng quen thuộc, gợi lên sự mộng mơ và thi vị của vùng đất Kinh kỳ.Điểm đặc biệt của nón bài thơ nằm ở thiết kế độc đáo: khi soi dưới ánh sáng, những câu thơ hoặc hình ảnh sông Hương, núi Ngự Bình, cầu Trường Tiền hiện lên tinh tế giữa hai lớp lá. Sự sáng tạo này không chỉ làm tăng giá trị thẩm mỹ mà còn gửi gắm tâm hồn Huế kín đáo, sâu sắc và đầy chất thơ.Nón bài thơ Huế ra đời từ làng Tây Hồ, thuộc xã Phú Hồ, huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên – Huế, cách trung tâm thành phố khoảng 12 km. Nghề làm nón lá ở đây đã tồn tại hàng trăm năm, nhưng chiếc nón bài thơ như chúng ta biết ngày nay xuất hiện vào khoảng cuối thập kỷ 50, đầu thập kỷ 60 của thế kỷ XX.Vào năm 1960, nghệ nhân Bùi Quang Bặc, một người yêu thơ phú, đã nảy ra ý tưởng lồng ghép những câu thơ vào giữa hai lớp lá nón để làm tăng vẻ đẹp và giá trị tinh thần. Hai câu thơ đầu tiên được ông ép vào nón là:“Ai ra xứ Huế mộng mơ, Mua về chiếc nón bài thơ làm quà.”Từ đó, nón bài thơ trở thành một sản phẩm độc đáo, không chỉ phục vụ nhu cầu che nắng, che mưa mà còn là một tác phẩm nghệ thuật mang đậm hồn Huế. Các làng nghề khác như Phú Cam, Đốc Sơ, Dạ Lê, hay Mỹ Lam cũng góp phần phát triển nghề làm nón, nhưng Tây Hồ vẫn được xem là cái nôi của nón bài thơ.Ảnh: Nghề làm nón đã tồn tại hàng trăm năm Để tạo ra một chiếc nón bài thơ, các nghệ nhân phải trải qua khoảng 15 công đoạn tỉ mỉ, đòi hỏi sự khéo léo và kiên nhẫn. Dưới đây là các bước chính trong quy trình làm nón:Chuẩn bị nguyên vật liệuLá nón: Lá non của cây Bồ Quy Diệp, lá dừa hoặc lá gồi được hái từ rừng, sau đó phơi sương, nức vàng và ủi phẳng để giữ được màu xanh nhạt đặc trưng. Lá phải được chọn kỹ lưỡng, đảm bảo độ dẻo dai, không rách và chín đều.Khung và vành nón: Khung nón được làm từ 12-16 thanh tre vót mỏng, chụm ở đỉnh và tản đều phía dưới. Vành nón làm từ cây lồ ô, được ve tròn, nhẵn và cân đối để tạo độ bền và thẩm mỹ.Xử lý lá và tạo hìnhLá sau khi ủi phẳng sẽ được cắt thành các miếng tròn hoặc bầu dục, tùy theo kích thước nón.Các nghệ nhân khéo léo xếp lớp lá lên khung, đảm bảo không chồng chéo quá nhiều để giữ độ mỏng và thanh thoát.Khắc thơ và hoa vănĐiểm nhấn của nón bài thơ là các câu thơ hoặc hình ảnh được cắt từ giấy màu (thường là màu tím, đỏ) và lồng giữa hai lớp lá. Các biểu tượng như cầu Trường Tiền, Ngọ Môn, Phu Văn Lâu hay núi Ngự Bình được bố trí cân đối, tạo nên một bức tranh thu nhỏ về Huế.Kỹ thuật này đòi hỏi sự chính xác cao để đảm bảo thơ và hoa văn không bị phai màu theo thời gian.Ảnh: Trải giấy bài thơ lên lớp lá đầu tiên để chằmKhâu nónNón được khâu từ đỉnh xuống vành bằng cước trong suốt, mỗi cm khâu khoảng 3 mũi để cố định lá và vành. Vành cuối cùng sử dụng cước trắng, với các mũi kim cách nhau 2 cm, tạo độ hoàn thiện tinh tế.Sau khi khâu, nón được phủ dầu nhiều lần và phơi nắng để tăng độ bền và sáng bóng.Ngoài nón bài thơ truyền thống, các nghệ nhân Huế còn sáng tạo thêm nón lá sen và nón lá bàng. Nón lá bàng sử dụng xương lá bàng rừng, trải qua công đoạn ngâm và chải tỉ mỉ để tạo độ trong suốt và bền chắc. Những sáng tạo này giúp nón Huế ngày càng đa dạng và thu hút du khách.Nón bài thơ không chỉ là một sản phẩm thủ công mà còn là biểu tượng của tâm hồn Huế. Những câu thơ được lồng ghép trong nón không đơn thuần là trang trí, mà còn thể hiện triết lý sống kín đáo, sâu sắc của người Huế. Chỉ khi soi nón dưới ánh sáng, du khách mới có thể đọc được những vần thơ, một cách ẩn dụ cho việc khám phá tâm hồn người con gái Huế cần sự kiên nhẫn và tinh tế.Hình ảnh người phụ nữ Huế trong tà áo dài, đội nón bài thơ đã đi vào thơ ca, nhạc họa, trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho các văn nghệ sĩ. Chiếc nón không chỉ là vật dụng hàng ngày mà còn được sử dụng trong các buổi biểu diễn văn nghệ, làm phụ kiện chụp ảnh, trang trí nội thất, và là món quà lưu niệm ý nghĩa cho du khách. Ảnh: Chiếc nón bài thơ đã trở thành một biểu tượng văn hóa của người dân HuếKhông chỉ là sản phẩm thủ công tinh xảo, chiếc nón còn mang trong mình những câu chuyện, kỷ niệm và tâm hồn của người thợ. Với du khách, đó là món quà lưu niệm vừa đẹp vừa ý nghĩa; với người Huế, đó là niềm tự hào được nâng niu, gìn giữ. Và có lẽ, chừng nào trên những con phố ven sông Hương vẫn còn dáng người đội nón bài thơ, chừng đó Huế vẫn còn giữ trọn nét duyên dáng mộc mạc mà không nơi nào có thể thay thế.Theo dõi Sovaba Travel để khám phá thêm nhiều câu chuyện thú vị về Huế, từ di sản, ẩm thực đến những làng nghề truyền thống.