Ngày xưa, trong cuốn “Ô Châu cận lục” của Dương Văn An, dấu mốc lịch sử của làng xã Sơn Trạch được ghi lại từ cách đây đã 465 năm. Vùng đất này là nơi khai sinh của bốn làng cổ: Cù Lạc, Phong Nha, Xuân Sơn và Gia Tịnh, mỗi cái tên là một tiếng vọng của quá khứ, in sâu trong ký ức người dân nơi đây.Làng Phong Nha thuở ấy còn được gọi là làng Chùa Nghe, bởi lẽ mỗi khi trời nổi sấm, người dân lại nghe âm thanh vọng ra từ lòng hang sâu như lời thì thầm linh thiêng của núi rừng. Ngôi làng nhỏ bé nằm nép dưới chân núi, như một đứa trẻ an giấc trong vòng tay mẹ đại ngàn. Những con đường đất đỏ chạy ngoằn ngoèo qua các triền đồi, mùa nắng bụi tung mù trời, mùa mưa biến thành suối lầy lội, dẫn lối đến những mái nhà tranh lợp lá đơn sơ, ẩn mình trong lặng lẽ.Dòng sông Son vẫn trôi, mang theo tiếng cười của lũ trẻ, câu hò vọng vang từ những người lái đò, cùng những giấc mơ còn dang dở, chưa kịp đặt tên. Đời sống khi ấy còn gian nan, nhiều người dân lặng lẽ rời quê đi làm ăn xa, hoặc lên rừng tìm trầm, đào vàng giữa hiểm nguy rình rập. Động Phong Nha – viên ngọc ngủ quên trong lòng đất khi ấy vẫn chưa lộ rõ vẻ kiêu sa. Bóng tối là người bạn đồng hành của những khối thạch nhũ lấp lánh, như những giọt lệ lặng thầm của trời đất. Chỉ có ánh đèn dầu leo lét, hiếm hoi lắm mới có vài lữ khách tò mò đến rồi đi, để lại Phong Nha với vẻ đẹp huyền bí, như một khúc nhạc không lời giữa rừng sâu. Ngày ấy, Phong Nha chẳng khác gì một bài thơ chưa được viết, còn dang dở chờ bàn tay vận mệnh gọi tên.Ảnh: Làng Phong Nha những năm 90 của thế kỉ 20 Rồi một ngày, như ngọn gió lay tỉnh giấc mơ, Phong Nha được đánh thức. Năm 2003, khi UNESCO giương cao ngọn cờ công nhận Phong Nha Kẻ Bàng là Di sản Thiên nhiên Thế giới, vùng đất này như được trao một chiếc vương miện lấp lánh. Thế giới bắt đầu ngoảnh nhìn, tò mò về mảnh đất từng ngủ yên dưới bóng núi.Nhưng phải đến năm 2009, khi hang Sơn Đòong – viên ngọc ẩn sâu trong lòng đất được phát hiện, Phong Nha mới thực sự bừng sáng. Hang động lớn nhất thế giới ấy không chỉ là kỳ quan, mà còn là lời tuyên ngôn rằng Phong Nha không chỉ thuộc về Quảng Bình, mà thuộc về cả nhân loại. Những nhà thám hiểm, những ống kính máy ảnh, những bước chân du khách từ khắp nơi ùa về, như những cánh chim tìm đến miền đất hứa. Từ một ngôi làng nhỏ, Phong Nha hóa thành ngọn lửa, cháy rực trong trái tim những kẻ yêu thiên nhiên. Những con đường đất ngày nào giờ được trải nhựa, như những mạch máu mới, dẫn lối đến những chân trời rộng mở.Ảnh: Thuyền đi Động Phong Nha Đến Phong Nha hôm nay, sẽ thấy một bức tranh được vẽ bằng cả trái tim đất trời. Dòng sông Son vẫn xanh, nhưng giờ đây phản chiếu ánh đèn từ những homestay, những khu nghỉ dưỡng nép mình giữa thung lũng. Chúng không phô trương, mà như những nốt nhạc hòa quyện với tiếng gió, tiếng nước, mang hơi thở của núi rừng.Ảnh: Nhiều loại hình lưu trú phục vụ đón khách Phong Nha bây giờ là hành trình của những giấc mơ được hiện thực. Là chuyến chèo kayak trên sông Son, nơi mặt nước trong veo như tấm gương soi rõ lòng người. Là khoảnh khắc lơ lửng giữa trời khi đu zipline, để thấy mình nhỏ bé trước sự bao la của đất trời. Là những buổi chiều đạp xe qua cánh đồng lúa, nơi mùi cỏ thơm nhắc nhở rằng cuộc sống vẫn còn những điều giản dị. Và hơn hết, là cơ hội bước vào Sơn Đòong, nơi mỗi nhịp thở là một lần chạm vào linh hồn của đất mẹ.Nhưng điều làm nên ánh sáng riêng biệt của Phong Nha không chỉ là kỳ quan thiên nhiên, mà chính là trái tim ấm nồng của con người nơi đây. Những người dân từng gắn bó cả đời với liềm hái, lưới cá, nay trở thành những hướng dẫn viên du lịch duyên dáng, mang trong ánh mắt lấp lánh là niềm tự hào khi kể chuyện về từng ngóc ngách hang động, từng khối thạch nhũ như những pho sử thi lặng thầm. Những ngôi nhà xưa kia chỉ quen với gió Lào và ánh trăng, nay mở rộng cửa để đón bạn bè bốn phương, mang đến cảm giác thân thuộc bằng nụ cười hiền hậu và những bữa cơm quê thơm mùi rơm rạ. Phong Nha không chỉ phát triển về du lịch, mà còn phát triển bằng cách giữ trọn hồn cốt, một sự phát triển bắt nguồn từ thiên nhiên, nương tựa vào thiên nhiên, và hướng đến sự bền vững.Ảnh: Người dân Phong Nha biến loài cá quen thuộc trở thành thương hiệu gắn liền với mảnh đất nơi đâyTừ việc giữ gìn hệ sinh thái nguyên sơ, đến những nỗ lực xây dựng các mô hình du lịch trải nghiệm đậm đà bản sắc địa phương như thả lưới trên sông Son, chăn trâu, cắt cỏ, bắt cua dưới ruộng, tất cả đã tạo nên một bức tranh hài hòa giữa quá khứ và hiện tại. Cá trắm sông Son giờ đây không chỉ là món ngon, mà còn trở thành biểu tượng của vùng đất trù phú này. Phong Nha hôm nay là một khúc ca, nơi đá và người cùng ngân vang, hát về sự sống, về khát vọng vươn xa, và hơn hết, là bài hát của lòng biết ơn sâu sắc với thiên nhiên, với quá khứ, và với chính mình.Phong Nha, như một dòng sông êm đềm chảy giữa hai bờ ký ức và hiện tại, mang theo cả những lặng lẽ của ngày xưa và nhịp sống mới mẻ hôm nay. Ngày trước, nơi đây chỉ có Động Phong Nha ẩn mình trong bóng tối, những chuyến thuyền gỗ lặng lẽ trôi dưới ánh đèn dầu leo lét. Đường sá còn gập ghềnh, khách thập phương thưa thớt, và cuộc sống người dân trôi chậm theo mùa vụ, theo tiếng gà gáy sáng và hương lúa chín đầu mùa. Giờ đây, Phong Nha trở thành cửa ngõ kỳ diệu dẫn lối đến những cái tên rực rỡ trong bản đồ du lịch thế giới: Động Phong Nha, Động Tiên Sơn, hang Va, Sơn Đoòng.. Du lịch trở thành nhịp đập mới, với những bước chân băng rừng, những đêm cắm trại dưới trời sao, và những câu chuyện bản địa được kể lại bằng ánh mắt và nụ cười của người dân. Đường đã mở rộng hơn, xe đã về gần hơn, nhưng đâu đó, giữa sự đổi thay, Phong Nha vẫn giữ một linh hồn nguyên vẹn dòng sông Son vẫn lững lờ chảy qua, những dãy núi đá vôi vẫn đứng trầm mặc, và những câu hò xứ Quảng vẫn vang vọng trong chiều, như sợi dây âm thầm nối quá khứ với hiện tại.Ảnh: Người dân sống bằng nghề lái thuyền trên sông Son Phong Nha không dừng lại. Thời gian đổi thay, người ta nói về những hành trình mới, nơi du lịch không chỉ để ngắm mà còn để chạm vào thiên nhiên bằng cả trái tim. Những tour du lịch Quảng Bình dẫn lối qua rừng nguyên sinh, những trải nghiệm thực tế ảo đưa du khách vào lòng hang động mà không làm xáo trộn giấc ngủ của đá. Những góc check-in mới, như cầu treo sông Chày hay thung lũng Bồng Lai, đang chờ đợi những tâm hồn trẻ ghi dấu.Hãy đến Phong Nha vào mùa xuân, khi nắng vàng trải lối, hoặc mùa thu, khi tiết trời dịu mát như lời thì thầm của đất trời. Đừng quên dừng chân bên dòng sông Son, thưởng thức cá trắm nướng thơm lừng, nghe một câu hò Quảng Bình, và để lòng mình lặng lại. Phong Nha không chỉ là nơi để đến, mà là nơi để trở về – trở về với thiên nhiên, với chính mình.Ảnh: Nên đến Phong Nha vào mùa hè Phong Nha ngày ấy là một giấc mơ ngủ quên, lặng lẽ trong vòng tay núi rừng. Phong Nha bây giờ là một bài thơ được viết nên bằng ánh sáng, bằng sức sống, bằng tình yêu của con người dành cho đất mẹ. Từ những ngày chỉ có tiếng sóng vỗ bên hang động, đến hôm nay khi ánh đèn từ những homestay thắp sáng cả thị trấn, Phong Nha đã đi qua một hành trình dài, nhưng vẫn giữ được trái tim nguyên vẹn.Ai đó từng nói, mỗi hang động ở Phong Nha là một câu chuyện, mỗi dòng sông là một khúc ca. Vậy thì hãy một lần đến đây, để nghe lời thì thầm của đá và nước, để thấy rằng có những mảnh đất, dù đổi thay bao nhiêu, vẫn mãi là một giấc mơ không bao giờ tàn phai.