Phủ Ngọc Sơn Công Chúa Huế: Vẻ đẹp cổ kính của nhà vườn và dấu ấn công chúa triều Nguyễn

Công chúa Ngọc Sơn, tên thật là Nguyễn Phước Hỷ Hỷ (1886–1905), là ái nữ của vua Đồng Khánh – vị vua thứ 8 triều Nguyễn (1885–1889). Bà nên duyên cùng Trung quân Đô thống Nguyễn Hữu Tiễn, con trai của Đông Các đại học sĩ Nguyễn Hữu Thảng, một đại thần uy tín trong triều. Tuy nhiên, cuộc đời công chúa lại ngắn ngủi, khi bà qua đời ở tuổi 20 sau khi hạ sinh một người con gái, để lại niềm tiếc thương sâu sắc cho gia tộc và người dân đất kinh kỳ.

Năm 1921, để tưởng nhớ người vợ đầu bạc mệnh, phò mã Nguyễn Hữu Tiễn đã cho xây dựng Phủ thờ Công chúa Ngọc Sơn trên khu đất rộng gần 2.400 m² tại vùng Gia Hội xưa, phía Đông Kinh thành Huế. Không chỉ là nơi thờ tự công chúa, phủ còn là chốn sinh hoạt của phò mã cùng người vợ thứ hai – quận chúa Công Tôn Nữ Thị Trân và bảy người con. Trải qua hơn 90 năm biến thiên lịch sử, ngôi nhà vườn vẫn được gìn giữ gần như nguyên vẹn nhờ tâm huyết của các thế hệ hậu duệ, đặc biệt là bà Nguyễn Thị Sương (cháu nội phò mã) và chồng – nhà nghiên cứu Phan Thuận An.

Dù không trực tiếp thuộc hệ thống cung điện hoàng gia, Phủ thờ Công chúa Ngọc Sơn lại gắn bó mật thiết với lịch sử cố đô. Nơi đây không chỉ lưu giữ ký ức về một công chúa tài hoa bạc mệnh, mà còn được xem như một “thư viện gia tộc” quý hiếm với hàng ngàn đầu sách cổ bằng nhiều ngôn ngữ. Những hiện vật trân quý như huy chương thời Khải Định, bộ xăm hường bằng xương, đồ sứ ký kiểu Trung Hoa, khay trà chạm cẩn tinh xảo… vẫn hiện hữu, làm nên giá trị văn hóa độc đáo và sức hút đặc biệt của Phủ Ngọc Sơn hôm nay.

Phủ thờ Công chúa Ngọc Sơn là một mẫu mực của kiến trúc nhà vườn Huế, mang đậm dấu ấn truyền thống nhưng cũng chịu ảnh hưởng từ phong cách phương Tây thời vua Khải Định. Công trình chính bao gồm một tòa nhà kép với:

• Tiền đường: Gồm ba gian với hàng cột hiên bằng gạch trát vữa, quét vôi vàng, trang trí theo phong cách châu Âu – một xu hướng phổ biến ở Huế vào đầu thế kỷ 20.
• Chính đường: Gồm ba gian hai chái, xây dựng theo phong cách nhà rường Huế truyền thống với mái ngói liệt, khung sườn gỗ, bốn hàng cột mỗi chiều, và các chi tiết chạm khắc tinh tế như hoành phi, câu đối chữ Hán. Các họa tiết trang trí bằng vôi vữa với chủ đề “mây hóa long” tạo nên vẻ đẹp uy nghi nhưng vẫn gần gũi.

Ngôi nhà được thiết kế quay lưng ra đường, mặt chính hướng Tây, nhằm tạo không gian yên tĩnh, tránh ồn ào và bụi bặm. Thay vì cổng tam quan đặc trưng của các phủ thờ khác, lối vào nhà vườn được mở từ phía sau, uốn lượn qua hai hàng chè tàu và hàng cau, mang lại cảm giác mềm mại, duyên dáng. Trước nhà là một hòn non bộ vừa phải, đóng vai trò tiền án theo thuật phong thủy, bên cạnh bể cạn trồng hoa súng, sen trắng và đỏ, tạo nên một không gian thanh lịch, đậm chất Huế.

Khuôn viên nhà vườn rộng 2.370 m² được bao bọc bởi lũy tre xanh, hàng cau thẳng tắp, và các loại cây ăn trái như măng cụt, thanh trà, cùng hoa kiểng rực rỡ. Hai khối đá lớn ở hai đầu hồi tiền đường tượng trưng cho “tả long, hữu hổ” – yếu tố phong thủy quan trọng trong kiến trúc Huế. Hồ nước trước nhà đóng vai trò “minh đường,” mang lại sự hài hòa giữa con người và thiên nhiên. Tất cả tạo nên một không gian sống thanh tịnh, phản ánh triết lý Á Đông về sự cân bằng và hòa hợp.

Phủ thờ Công chúa Ngọc Sơn không chỉ là một công trình kiến trúc mà còn là một “bảo tàng sống” về văn hóa và con người Huế. Dưới sự chăm sóc của gia đình nhà nghiên cứu Phan Thuận An, nơi đây trở thành điểm giao lưu học thuật, thu hút các nhà nghiên cứu lịch sử và những người yêu mến văn hóa Huế. Các hiện vật quý giá, từ đồ gia bảo đến thư tịch cổ, được lưu giữ cẩn thận, giúp du khách hiểu thêm về lối sống và giá trị tinh thần của người Huế xưa.

Phủ thờ Công chúa Ngọc Sơn là một trong những nhà vườn tiêu biểu được tỉnh Thừa Thiên Huế đưa vào danh mục cần bảo tồn. Năm 2017, công trình được trùng tu với kinh phí hơn 750 triệu đồng từ Quỹ hỗ trợ bảo vệ và phát huy giá trị nhà vườn Huế, giúp bảo tồn vẻ đẹp cổ kính và tăng sức hút với du khách.

Du khách đến đây không chỉ được chiêm ngưỡng kiến trúc độc đáo mà còn có cơ hội trải nghiệm các hoạt động như:

• Tham quan nhà rường: Tìm hiểu về cách bài trí không gian thờ tự theo nguyên tắc “tiền Phật, hậu linh.”
• Khám phá lịch sử: Nghe kể về cuộc đời Công chúa Ngọc Sơn và những câu chuyện gắn liền với triều Nguyễn.
• Thưởng thức ẩm thực Huế: Kết hợp trải nghiệm ẩm thực truyền thống hoặc ngâm chân bằng thảo dược từ cây lá trong vườn.

Hướng dẫn tham quan

• Địa chỉ: 31 Nguyễn Chí Thanh, phường Phú Hiệp, TP. Huế.
• Cách di chuyển: Từ Đại Nội Huế, đi qua cửa Thượng Tứ, rẽ trái vào đường Trần Hưng Đạo, qua chợ Đông Ba và cầu Gia Hội, rẽ trái vào đường Bạch Đằng, đến chân cầu Đông Ba, rẽ phải vào đường Nguyễn Chí Thanh, đi khoảng 200m là đến.
• Giờ mở cửa: Thường mở theo giờ cố định, du khách nên liên hệ trước với gia chủ để xác nhận.
• Giá vé: Không phải điểm tham quan công cộng, có thể cần đóng phí hoặc công đức.
• Lưu ý: Mang giày thoải mái, chuẩn bị nón hoặc ô nếu trời nắng, và mang tiền lẻ để tiện đóng góp.

Phủ thờ Công chúa Ngọc Sơn không chỉ là một công trình kiến trúc cổ kính mà còn lưu giữ “phần hồn” của Huế, sự thanh lịch, tinh tế và trầm mặc đã thấm đẫm trong từng nếp nhà, mảnh vườn. Không gian nơi đây mang đến cho du khách cảm giác bình yên, như tách biệt khỏi nhịp sống vội vã, để lắng nghe và cảm nhận rõ hơn hơi thở lịch sử, chiều sâu văn hóa và nét đẹp con người cố đô. Với sự tận tâm gìn giữ của gia đình nhà nghiên cứu Phan Thuận An, Phủ Ngọc Sơn ngày nay trở thành điểm nhấn đặc biệt trong hành trình khám phá Huế. Nếu bạn muốn tìm hiểu trọn vẹn về hệ thống nhà vườn Huế, Sovaba Travel hiện cung cấp các tour tham quan nhà vườn, đưa bạn đến những di sản gắn liền với dòng chảy lịch sử, văn hóa cung đình. Liên hệ ngay hotline 0934.733.223 Sovaba Travel để được tư vấn và đặt tour, mở ra hành trình khám phá một Huế vừa quen, vừa lạ.