Quảng Bình Quan - Cánh cổng lịch sử của Quảng Bình

Năm 1631, dưới triều Chúa Nguyễn Phúc Nguyên, Quảng Bình Quan được dựng lên bởi Đào Duy Từ, bậc quân sư lỗi lạc đã để lại dấu ấn không chỉ trong quân sự mà còn trong văn hóa Việt Nam. Là một phần của hệ thống Lũy Thầy trải dài 30km, Quảng Bình Quan án ngữ con đường thiên lý Bắc - Nam, trở thành lá chắn thép bảo vệ Đàng Trong trước những cuộc Nam tiến của quân Trịnh. Trong suốt cuộc chiến Trịnh - Nguyễn (1627–1672), cánh cổng này đã hiên ngang đối đầu bảy cuộc tấn công lớn, giữ vững biên giới phía Bắc của chúa Nguyễn suốt hơn một thế kỷ. 

Ban đầu, Quảng Bình Quan chỉ là một công trình bằng đất, giản đơn nhưng mang sức mạnh của ý chí. Đến năm 1825, vua Minh Mạng cho trùng tu, thay đất bằng những viên gạch nung đỏ rực, dựng thêm tháp canh cao vút, biến nó thành biểu tượng của sự trường tồn. Hình ảnh Quảng Bình Quan được đúc nổi trên Nghi Đỉnh tại Tử Cấm Thành Huế, như một lời khẳng định rằng đây không chỉ là một công trình quân sự, mà còn là một di sản văn hóa bất diệt.

Nhưng lịch sử không chỉ là những ngày vinh quang. Quảng Bình Quan đã phải chịu đựng những vết thương sâu sắc: năm 1954, quân Pháp rút lui phá nổ cầu vòm và cổng thành; năm 1965, bom Mỹ gần như xóa sổ nó trong khói lửa. Dẫu vậy, như một ẩn dụ cho chính con người Việt Nam, Quảng Bình Quan đã được dựng lại từ đống tro tàn, được phục hồi vào năm 1961, rồi tiếp tục sau năm 1965, để rồi được công nhận là Di tích Quốc gia năm 1992. 

Quảng Bình Quan không mang vẻ lộng lẫy của những cung điện cổ, nhưng lại toát lên nét vững chãi và giản dị của một công trình phòng thủ từng đóng vai trò trọng yếu trong lịch sử. Cổng thành hướng về phía Tây – nơi xưa kia là mặt trận đối diện với quân Trịnh từ phương Bắc. Bao quanh là hệ thống tường thành kiên cố và hào nước sâu, từng giữ vị trí chiến lược trong việc bảo vệ vùng đất Nam Hà.

Theo thời gian, dấu tích chiến chinh đã phai mờ, nhưng những viên gạch nung đỏ vẫn còn đó như minh chứng cho sức bền và ý chí của con người Quảng Bình. Trên nền trời xanh, tháp canh cũ vẫn là biểu tượng của sự kiên định và tinh thần bất khuất, nhìn về dòng Nhật Lệ đang trôi qua từng ngày, mang theo ký ức của một thời lịch sử hào hùng.

Kiến trúc Quảng Bình Quan thể hiện rõ sự kết hợp giữa yếu tố quân sự và giá trị văn hóa truyền thống. Công trình được xây dựng với mục đích phòng thủ, nhưng đồng thời cũng mang ý nghĩa lưu giữ ký ức về một giai đoạn đất nước chia cắt. Mỗi chi tiết kiến trúc đều phản ánh tư duy xây dựng thực tế của cha ông, nơi từng tấc đất được bảo vệ bởi những người lính vô danh, những con người đã hy sinh để giữ vững biên cương. Khi hoàng hôn buông xuống, bóng thành in dài trên mặt đất, không gian trở nên tĩnh lặng. Đó là khoảnh khắc giúp người ta cảm nhận sâu hơn về lịch sử, không qua lời kể, mà qua chính sự hiện diện lặng lẽ của Quảng Bình Quan giữa lòng thành phố hôm nay.

Vào hai ngày 22–23 tháng 8 năm 1945, Quảng Bình Quan đã trở thành điểm tụ họp thiêng liêng của người dân Đồng Hới, nơi ngọn lửa của lòng yêu nước bùng cháy rực rỡ trong Cách mạng Tháng Tám. Cánh cổng thành xưa, từng là biểu tượng của sự phòng thủ, giờ đây lại chứng kiến giây phút khởi đầu cho một kỷ nguyên tự do, nơi người dân đứng lên, giành lại chính quyền từ tay thực dân với tất cả niềm tin và quyết tâm. Nhưng Quảng Bình Quan cũng là nhân chứng cho những năm tháng chiến tranh khốc liệt chưa từng dứt, từ vết nứt do quân Pháp để lại, đến những mảnh gạch vỡ dưới cơn mưa bom đạn của Mỹ, nơi đây như một cuốn sử thi viết bằng máu, nước mắt và lòng kiêu hãnh, mỗi chương là một lần đất mẹ gồng mình chịu đựng, rồi lại đứng dậy đầy kiêu hùng.

Ngày hôm nay, Quảng Bình Quan vẫn lặng lẽ đứng giữa trái tim của thành phố Đồng Hới, như một nốt trầm quý giá nối kết quá khứ và hiện tại. Không chỉ là một điểm đến dành cho những ai yêu lịch sử, nơi đây còn là không gian để thế hệ trẻ lắng nghe hơi thở của cha ông, một hơi thở không thành tiếng, nhưng đủ sâu để đánh thức lòng tự hào dân tộc. Quảng Bình Quan giờ đây đã trở thành một trong những điểm tham quan nổi bật trong các tour du lịch Quảng Bình, nơi du khách đến không chỉ để ngắm nhìn, mà còn để cảm nhận.

Dưới ánh đèn đêm vàng hay trong làn sương sớm mờ ảo, Quảng Bình Quan mang dáng hình của một cánh chim phượng hoàng, đã từng bị nung đỏ bởi chiến tranh, nhưng vẫn vươn mình bay lên, sừng sững, kiêu hãnh, và đầy khí chất của một vùng đất chưa bao giờ chịu khuất phục.

Nếu có dịp đến Đồng Hới, hãy ghé Quảng Bình Quan vào lúc bình minh hoặc khi hoàng hôn buông xuống, khi không khí mát lành và ánh sáng dịu dàng tô điểm cho nét cổ kính của di tích. Đứng dưới cổng thành, bạn có thể nghe tiếng gió mang theo lời kể của Đào Duy Từ, của những người lính vô danh, hay của chính dòng sông Nhật Lệ bên cạnh. Gần đó, đừng bỏ lỡ Tượng đài Mẹ Suốt, biển Nhật Lệ, hay nhà thờ Tam Tòa – những mảnh ghép khác của bức tranh lịch sử Quảng Bình.

Để cảm nhận trọn vẹn giá trị của Quảng Bình Quan, du khách không chỉ cần quan sát, mà còn phải lắng nghe và thấu hiểu bằng cả tâm thế trân trọng lịch sử. Mỗi viên gạch, mỗi dấu tích trên cổng thành đều lưu giữ những câu chuyện chưa được kể hết về những cuộc chiến, những đêm dài kháng chiến và những người lính vô danh đã ngã xuống để đất nước được bình yên. Và đó là lý do bạn nên chọn đặt tour tham quan Quảng Bình Quan có hướng dẫn viên của Sovaba Travel đồng hành, không chỉ giới thiệu điểm đến, mà còn giúp bạn kết nối với những ký ức và giá trị văn hóa đã làm nên linh hồn của vùng đất Quảng Bình.