Quảng Bình Quan - Cánh cổng lịch sử của Quảng Bình

Năm 1631, dưới triều Chúa Nguyễn Phúc Nguyên, Quảng Bình Quan được dựng lên bởi Đào Duy Từ, bậc quân sư lỗi lạc đã để lại dấu ấn không chỉ trong quân sự mà còn trong văn hóa Việt Nam. Là một phần của hệ thống Lũy Thầy trải dài 30km, Quảng Bình Quan án ngữ con đường thiên lý Bắc - Nam, trở thành lá chắn thép bảo vệ Đàng Trong trước những cuộc Nam tiến của quân Trịnh. Trong suốt cuộc chiến Trịnh - Nguyễn (1627–1672), cánh cổng này đã hiên ngang đối đầu bảy cuộc tấn công lớn, giữ vững biên giới phía Bắc của chúa Nguyễn suốt hơn một thế kỷ rưỡi.

Ban đầu, Quảng Bình Quan chỉ là một công trình bằng đất, giản đơn nhưng mang sức mạnh của ý chí. Đến năm 1825, vua Minh Mạng cho trùng tu, thay đất bằng những viên gạch nung đỏ rực, dựng thêm tháp canh cao vút, biến nó thành biểu tượng của sự trường tồn. Hình ảnh Quảng Bình Quan được đúc nổi trên Nghi Đỉnh tại Tử Cấm Thành Huế, như một lời khẳng định rằng đây không chỉ là một công trình quân sự, mà còn là một di sản văn hóa bất diệt.

Nhưng lịch sử không chỉ là những ngày vinh quang. Quảng Bình Quan đã phải chịu đựng những vết thương sâu sắc: năm 1954, quân Pháp rút lui phá nổ cầu vòm và cổng thành; năm 1965, bom Mỹ gần như xóa sổ nó trong khói lửa. Dẫu vậy, như một ẩn dụ cho chính con người Việt Nam, Quảng Bình Quan đã được dựng lại từ đống tro tàn, được phục hồi vào năm 1961, rồi tiếp tục sau năm 1965, để rồi được công nhận là Di tích Quốc gia năm 1992. 

Quảng Bình Quan không rực rỡ như những cung điện nguy nga, nhưng lại mang trong mình vẻ đẹp trầm mặc của một pháo đài đã từng gồng mình giữa giông bão lịch sử. Cổng thành quay mặt về phía Tây – nơi xưa kia từng đối diện với quân Trịnh từ phương Bắc, được bao quanh bởi tường thành dày và hào nước sâu, nay đã lặng lẽ phai dấu theo năm tháng. Những viên gạch nung đỏ, xếp chồng lên nhau qua bao thế hệ, như những trang sử được viết bằng mồ hôi, máu thịt và sự kiên cường của biết bao con người. Và giữa trời xanh, tháp canh vẫn vươn mình đứng đó, như một người lính gác âm thầm, ngày đêm nhìn xuống dòng sông Nhật Lệ đang lặng lẽ chảy trôi qua bao mùa đổi thay.

Kiến trúc của Quảng Bình Quan là sự hòa quyện tinh tế giữa thực tế chiến tranh và chiều sâu văn hóa. Nó không chỉ được dựng nên để bảo vệ, mà còn để lưu giữ ký ức, để kể lại một thời đất nước chia đôi, nơi từng tấc đất đều được giữ gìn bởi những người lính vô danh, những người đã nằm xuống mà tên tuổi chỉ còn lại trong tiếng gió và sắc trời. Đến đây, nhất là khi ánh hoàng hôn buông xuống, bóng thành in dài trên mặt đất, bạn sẽ thấy cả một thời đại hiện về không rõ ràng, nhưng đủ để lòng người lay động.

Vào hai ngày 22–23 tháng 8 năm 1945, Quảng Bình Quan đã trở thành điểm tụ họp thiêng liêng của người dân Đồng Hới, nơi ngọn lửa của lòng yêu nước bùng cháy rực rỡ trong Cách mạng Tháng Tám. Cánh cổng thành xưa, từng là biểu tượng của sự phòng thủ, giờ đây lại chứng kiến giây phút khởi đầu cho một kỷ nguyên tự do, nơi người dân đứng lên, giành lại chính quyền từ tay thực dân với tất cả niềm tin và quyết tâm. Nhưng Quảng Bình Quan cũng là nhân chứng cho những năm tháng chiến tranh khốc liệt chưa từng dứt, từ vết nứt do quân Pháp để lại, đến những mảnh gạch vỡ dưới cơn mưa bom đạn của Mỹ, nơi đây như một cuốn sử thi viết bằng máu, nước mắt và lòng kiêu hãnh, mỗi chương là một lần đất mẹ gồng mình chịu đựng, rồi lại đứng dậy đầy kiêu hùng.

Ngày hôm nay, Quảng Bình Quan vẫn lặng lẽ đứng giữa trái tim của thành phố Đồng Hới, như một nốt trầm quý giá nối kết quá khứ và hiện tại. Không chỉ là một điểm đến dành cho những ai yêu lịch sử, nơi đây còn là không gian để thế hệ trẻ lắng nghe hơi thở của cha ông, một hơi thở không thành tiếng, nhưng đủ sâu để đánh thức lòng tự hào dân tộc. Quảng Bình Quan giờ đây đã trở thành một trong những điểm tham quan nổi bật trong các tour du lịch Quảng Bình, nơi du khách đến không chỉ để ngắm nhìn, mà còn để cảm nhận.

Dưới ánh đèn đêm vàng vọt hay trong làn sương sớm mờ ảo, Quảng Bình Quan mang dáng hình của một cánh chim phượng hoàng, đã từng bị nung đỏ bởi chiến tranh, nhưng vẫn vươn mình bay lên, sừng sững, kiêu hãnh, và đầy khí chất của một vùng đất chưa bao giờ chịu khuất phục.

Nếu có dịp đến Đồng Hới, hãy ghé Quảng Bình Quan vào lúc bình minh hoặc khi hoàng hôn buông xuống, khi không khí mát lành và ánh sáng dịu dàng tô điểm cho nét cổ kính của di tích. Đứng dưới cổng thành, bạn có thể nghe tiếng gió mang theo lời kể của Đào Duy Từ, của những người lính vô danh, hay của chính dòng sông Nhật Lệ bên cạnh. Gần đó, đừng bỏ lỡ Tượng đài Mẹ Suốt, biển Nhật Lệ, hay nhà thờ Tam Tòa – những mảnh ghép khác của bức tranh lịch sử Quảng Bình.

Hãy mang theo một chai nước, một chiếc mũ, và một trái tim sẵn sàng lắng nghe. Quảng Bình Quan không chỉ là nơi để nhìn, mà là nơi để cảm nhận, cảm nhận về một Việt Nam kiên cường, không bao giờ khuất phục.

Nhưng để hiểu hết chiều sâu của nơi này, không chỉ cần nhìn bằng mắt, mà cần nghe bằng cả trái tim. Mỗi viên gạch, mỗi vết tích trên cổng thành đều ẩn chứa những câu chuyện chưa từng được kể đủ về những cuộc khởi nghĩa, những đêm dài nín thở, những người lính vô danh đã nằm lại cho đất nước được hồi sinh. Và đó là lý do bạn nên chọn đặt tour tham quan Quảng Bình Quan có hướng dẫn viên đồng hành – bởi họ không chỉ đưa bạn đi, mà còn mở ra cánh cửa ký ức, kể lại những điều mà một mình ta có lẽ sẽ lướt qua trong lặng thinh.