Rượu làng Chuồn: Hương vị nồng nàn của xứ Huế xưa

Rượu làng Chuồn có nguồn gốc từ làng An Truyền (tên Nôm là làng Chuồn) một ngôi làng cổ hơn 600 năm tuổi nằm ven phá Tam Giang, thuộc xã Phú An, huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên Huế. Từ thuở khai làng, người dân nơi đây đã gắn bó đời mình với sông nước, ruộng đồng và những sản vật quê nhà. Trong kho tàng ẩm thực cố đô, rượu làng Chuồn từ lâu đã được tôn vinh là “đệ nhất danh tửu”, mang trong mình lịch sử gắn liền cùng triều Nguyễn.

Tương truyền rằng vào thời vua Nguyễn, triều đình đã tuyển chọn giống nếp thơm nhất, giao cho dân làng Chuồn trồng trọt, thu hoạch rồi chưng cất thành rượu để tiến cung. Thứ rượu trắng trong, nồng ấm ấy được dùng trong những buổi tế lễ trọng đại, trở thành “Hoàng Triều Ngự Tửu” – biểu tượng cho sự tinh tế và cao quý. Sử sách còn ghi lại, rượu làng Chuồn không chỉ được vua chúa ưa chuộng để thưởng thức, mà còn dùng để ngâm thuốc theo phương thuốc Minh Mạng thang trứ danh.

Ngày nay, dù nhịp sống hiện đại đã đổi thay, nhưng làng Chuồn vẫn giữ được ngọn lửa nghề truyền thống. Hơn 100 lò rượu gia đình đỏ lửa quanh năm, khói bếp và mùi men lan khắp xóm nhỏ, tạo nên một không gian nhộn nhịp, nơi mỗi giọt rượu vẫn chứa đựng hồn cốt của đất trời và con người xứ Huế.

Quy trình nấu rượu làng Chuồn là sự hòa quyện tinh tế giữa bàn tay thủ công và bí quyết gia truyền được gìn giữ qua nhiều thế hệ. Nguyên liệu chính là gạo nếp lứt đỏ còn nguyên lớp cám, được trồng trên những cánh đồng nước lợ ven phá Tam Giang. Loại gạo đặc sản này hấp thụ hương vị mặn mòi của đầm phá, tạo nên nét riêng không lẫn với bất kỳ nơi nào khác. Gạo được chọn lọc kỹ lưỡng, ngâm, ủ cùng men lá truyền thống rồi chưng cất trong chum đồng cổ, tạo ra những giọt rượu trong vắt, nồng nàn.

Quy trình truyền thống gồm nhiều công đoạn công phu:

• Chuẩn bị nguyên liệu: Gạo nếp lứt đỏ được thu hoạch từ ruộng địa phương, kết hợp cùng nguồn nước mạch trong lành quanh làng Chuồn.
• Ủ men: Men được làm từ nhiều loại lá cây bản địa, phối trộn theo công thức bí truyền, ủ cùng gạo để tạo nên quá trình lên men tự nhiên.
• Chưng cất: Rượu được nấu bằng củi hoặc vỏ trấu, lửa giữ ở mức đều tay. Hơi rượu được dẫn qua hệ thống chum đồng, nhờ đó giữ trọn hương vị tinh khiết mà không lẫn tạp chất. Mỗi mẻ rượu thường kéo dài nhiều ngày, đòi hỏi sự tỉ mỉ và kinh nghiệm của người thợ.
• Phiên bản cao cấp: Một số dòng rượu đặc biệt còn được ngâm cùng toa thuốc Minh Mạng thang – bài thuốc nổi tiếng từ Thái Y viện triều Nguyễn, vừa tăng giá trị bổ dưỡng, vừa làm dậy thêm hương vị.

Ngày nay, để đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm, nhiều lò rượu đã kết hợp thêm công nghệ lọc hiện đại. Tuy vậy, phần cốt lõi của nghề phương pháp thủ công, men lá truyền thống và sự kỳ công của người thợ, vẫn được giữ gìn, để mỗi giọt rượu làng Chuồn còn mãi đậm hồn quê và nồng vị xứ Huế.

Rượu làng Chuồn nổi bật với hương vị nồng nàn, cay nơi đầu lưỡi nhưng để lại hậu vị ngọt thanh, thấm sâu vào cổ họng mà không gây đau đầu hay khó chịu. Độ rượu thường khá cao, khoảng 40–50 độ, song nhờ quy trình chưng cất tinh khiết nên rượu “dày” và “ngất ngây” chỉ với một ngụm nhỏ. Nhạc sĩ Văn Cao khi từng nếm thử đã phải thốt lên một lời khen giản dị mà đầy ấn tượng: “Được… Dày!”.

Hương thơm của rượu mang đậm dấu ấn riêng, mùi men gạo lứt hòa quyện cùng vị mặn mòi của đầm phá Tam Giang, tạo nên sự khác biệt khó lẫn với các loại rượu khác. Rượu thường trong vắt, nhưng đôi khi ánh lên màu vàng óng nếu được ngâm cùng dược liệu, càng làm tăng thêm giá trị và sức hấp dẫn. Khác với rượu đế miền Nam mạnh mẽ hay rượu ngô miền Bắc mộc mạc, rượu làng Chuồn mang tinh thần Huế tinh tế, sâu lắng, gắn liền với thiên nhiên sông nước và nhịp sống chậm rãi của người dân cố đô.

Nhiều du khách khi đến Huế nhận xét rằng, rượu làng Chuồn không phải để uống cho say, mà để thưởng thức, để chiêm nghiệm, để cảm nhận một nét văn hóa ẩm thực rất riêng của Việt Nam, nơi men rượu như chứa đựng cả hồn quê và tình người xứ Huế.

Rượu làng Chuồn không đơn thuần là một thức uống, mà là ký ức sống động về một làng quê bên phá Tam Giang, là di sản văn hóa thấm đẫm hồn người Huế. Trong mỗi giọt rượu cay nồng là hương lúa, vị mặn mòi của đầm phá, là công sức và tình yêu nghề được truyền lại qua nhiều thế hệ. Hy vọng rằng, qua những thông tin trong bài viết, bạn sẽ hiểu và thêm trân quý “đệ nhất danh tửu” của xứ Huế – một hương vị vừa bình dị, vừa sang trọng, xứng đáng để nâng ly không chỉ trong bữa tiệc mà còn trong lòng người yêu văn hóa Việt.