Về Huế ghé thăm làng rèn Hiền Lương: Hơn 500 năm giữ lửa truyền thống

Nằm dọc bờ Bắc sông Bồ thuộc xã Phong Hiền, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế, làng rèn Hiền Lương có lịch sử hình thành từ thế kỷ XV. Ngôi làng xưa vốn mang tên Hoa Lang, là một trong 59 làng cổ của huyện Đan Điền, phủ Triệu Phong, xứ Thuận Hóa, được thành lập từ năm 1445 dưới triều Lê. Theo tư liệu cổ như Ô Châu Cận Lục của Dương Văn An, làng ra đời từ nhu cầu chế tác công cụ sản xuất và vũ khí, rồi dần trở thành một trung tâm rèn vang danh khắp vùng Thuận Hóa.

Đến thời các chúa Nguyễn, nghề rèn Hiền Lương bước vào thời kỳ hưng thịnh, cung cấp binh khí cho triều đình, góp phần quan trọng vào công cuộc mở mang bờ cõi. Không chỉ giữ nghề trong làng, những người thợ rèn nơi đây còn mang kỹ nghệ của mình đi khắp chốn, để rồi nhiều làng nghề kế thừa như rèn Bao Vinh (Huế) hay rèn Cầu Vực ra đời, tiếp nối tinh hoa của tổ nghề. Trải qua hơn nửa thiên niên kỷ, bất chấp chiến tranh hay sự cạnh tranh khốc liệt của máy móc hiện đại, Hiền Lương vẫn giữ được ngọn lửa truyền thống, trở thành một di sản văn hóa phi vật thể quý giá của Huế.

Ngày nay, dù chỉ còn vài chục hộ gia đình gắn bó với lò rèn, tiếng búa chạm sắt ở Hiền Lương vẫn vang lên như khúc nhạc lao động bền bỉ, minh chứng cho sức sống mãnh liệt của văn hóa Việt. Năm 2016, làng được công nhận là làng nghề truyền thống, khẳng định vị thế đặc biệt trong kho tàng di sản xứ Huế.

Nghề rèn Hiền Lương không chỉ là công việc lao động thủ công, mà còn là một loại nghệ thuật của lửa và sắt, đòi hỏi sự kiên nhẫn, khéo léo và kỹ năng tinh xảo, được gìn giữ qua nhiều thế hệ. Để tạo ra một sản phẩm tưởng chừng đơn giản như con dao hay chiếc kéo, người thợ phải miệt mài từ 3 đến 5 giờ, trải qua nhiều công đoạn công phu.

Nguyên liệu chính sắt thép chất lượng trước tiên được cắt tạo hình thô. Sau đó, thợ rèn nung đỏ trong lò than ở nhiệt độ 800 – 1000°C, rồi dùng búa đập liên hồi để định hình và loại bỏ tạp chất. Tiếng búa chan chát vang vọng, hòa nhịp cùng ánh lửa bập bùng, tạo nên bản giao hưởng mạnh mẽ của sức người và sức lửa. Tiếp đến là công đoạn tôi luyện: nhúng kim loại đỏ rực vào nước lạnh để tăng độ cứng, rồi lại nung, lại đập, lặp đi lặp lại cho đến khi sản phẩm đạt độ bền và sắc bén hoàn hảo.

Hoàn thiện sản phẩm là khâu mài chuốt bằng đá thủ công, gắn thêm cán gỗ hay cán tre, rồi kiểm tra từng đường cắt. Để trở thành một thợ rèn thực thụ, người học trò phải mất từ 3 – 5 năm, khởi đầu chỉ bằng việc quạt lò, quan sát, rồi từng bước được “nhập môn” dưới sự chỉ dạy nghiêm khắc của bậc sư phụ. Đó không chỉ là quá trình học nghề, mà còn là hành trình rèn luyện tính kiên trì, bền bỉ như chính triết lý “tôi luyện” của người Việt: biến sắt thô thành tinh hoa qua lửa và mồ hôi.

Sản phẩm của làng rèn Hiền Lương nổi tiếng với độ sắc bén, bền bỉ và thiết kế phù hợp với nhu cầu đời sống. Các mặt hàng chính bao gồm:

• Dao và kéo: Đây là "đặc sản" của làng, với lưỡi dao sắc như dao cạo, dùng cho bếp núc, vườn tược hoặc cạo nhựa thông. Chúng được rèn từ thép cao cấp, giữ sắc lâu và không dễ gỉ sét.
• Nông cụ: Như rựa, cuốc, lưỡi cày, lưỡi bừa – những dụng cụ thiết yếu cho nông dân Huế, giúp tăng năng suất lao động.
• Dụng cụ gia dụng và thủ công: Từ kéo cắt vải đến dụng cụ cơ khí, tất cả đều mang dấu ấn thủ công tinh tế.

Giá sản phẩm dao động từ 50.000 - 200.000 VNĐ tùy loại, và những sản phẩm này không chỉ bán tại chỗ mà còn xuất khẩu hoặc cung cấp cho các làng nghề khác. Điểm nổi bật là mỗi sản phẩm đều được kiểm tra nghiêm ngặt, đảm bảo chất lượng vượt trội so với hàng máy móc.

Nếu bạn đang tìm kiếm trải nghiệm du lịch văn hóa ở Huế, làng rèn Hiền Lương là điểm đến lý tưởng, cách trung tâm thành phố khoảng 20km về phía Bắc. Cách di chuyển dễ dàng: Từ Huế, đi theo quốc lộ 1A hướng Bắc, rẽ vào đường tỉnh lộ dọc sông Bồ đến xã Phong Hiền. Bạn có thể đi xe máy, ô tô hoặc tham gia tour làng nghề địa phương.

Khi đến nơi, hãy ghé Tổ đình nghề rèn, nơi lưu giữ di tích và câu chuyện lịch sử. Du khách có thể quan sát thợ rèn làm việc, thử sức với búa và lò lửa (dưới sự hướng dẫn), hoặc mua sản phẩm làm quà lưu niệm. Thời gian lý tưởng là sáng sớm hoặc chiều muộn để tránh nắng nóng, và kết hợp với thăm sông Bồ, thưởng thức ẩm thực địa phương như bánh canh cá lóc hay chè Huế.

Lưu ý: Hãy tôn trọng không gian làm việc của thợ rèn, và mặc trang phục thoải mái vì khu vực có thể nóng bức. Du lịch làng nghề không chỉ giúp bạn thư giãn mà còn góp phần hỗ trợ kinh tế địa phương, thúc đẩy bảo tồn di sản.

Hơn nửa thiên niên kỷ trôi qua, làng rèn Hiền Lương vẫn bền bỉ giữ lửa nghề, để từng nhát búa, từng tia lửa rực sáng không chỉ làm nên những công cụ lao động, mà còn thắp lên niềm tự hào về tinh thần lao động và bản sắc văn hóa xứ Huế. Đến đây, du khách không chỉ được chiêm ngưỡng kỹ nghệ rèn truyền thống, mà còn lắng nghe câu chuyện về sự kiên cường, bền bỉ của con người miền Trung.

Nếu bạn muốn hành trình khám phá Huế thêm trọn vẹn, hãy ghé Sovaba Travel để tham khảo các tour du lịch Huế đa dạng cùng nhiều kinh nghiệm du lịch hữu ích. Chắc chắn bạn sẽ tìm thấy những gợi ý lý tưởng cho chuyến đi sắp tới của mình.