Về làng Túy Loan mùa lễ hội: Nơi gìn giữ hồn xưa qua từng nghi lễ và hương vị quê nhà

Làng Túy Loan thuộc xã Hòa Phong, huyện Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng, là một trong số ít ngôi làng cổ còn lưu giữ được gần như nguyên vẹn dấu ấn lịch sử và văn hóa truyền thống Việt Nam. Theo sử liệu, làng được hình thành vào năm 1470, dưới triều vua Lê Thánh Tông, khi năm vị tiền hiền họ Đặng, Lâm, Nguyễn, Trần và Lê vâng mệnh Nam tiến, khai khẩn vùng đất hoang ven dòng sông Túy Loan. Từ đó, một cộng đồng cư dân mới ra đời, gắn bó bền chặt với ruộng đồng, sông nước và nhịp sống nông thôn đặc trưng miền Trung.

Trải qua hơn nửa thiên niên kỷ thăng trầm, Túy Loan đã chứng kiến nhiều biến cố lịch sử từ thời chúa Nguyễn mở cõi đến hai cuộc kháng chiến chống ngoại xâm. Năm 1999, làng được xếp hạng Di tích Lịch sử – Văn hóa cấp quốc gia, với đình làng Túy Loan là trung tâm tín ngưỡng và sinh hoạt cộng đồng. Ngôi đình cổ vẫn lưu giữ 25 đạo sắc phong qua các triều đại, minh chứng cho bề dày truyền thống và lòng hiếu nghĩa của người dân nơi đây.

Ngày nay, Túy Loan không chỉ là một địa danh cổ kính, mà còn là biểu tượng của sự bền bỉ và lòng tự hào dân tộc, thu hút du khách tìm về để cảm nhận nhịp sống chậm rãi, chan hòa và đậm đà bản sắc quê hương xứ Quảng.

Hằng năm, vào mùng 9 và mùng 10 tháng Giêng âm lịch (tức khoảng tháng 2 dương lịch), lễ hội đình làng Túy Loan lại được long trọng tổ chức, một trong những lễ hội dân gian quy mô và đặc sắc bậc nhất của Đà Nẵng. Đây là dịp để người dân địa phương tưởng nhớ công đức các bậc tiền hiền, tri ân tổ tiên đã khai phá vùng đất này, đồng thời thể hiện lòng biết ơn với quê hương qua các nghi lễ truyền thống trang trọng.

Tham gia lễ hội không chỉ có người dân hai thôn Đông và Tây mà còn có hàng ngàn du khách từ khắp nơi tìm về. Giữa tiếng trống, tiếng chiêng vang vọng, những nghi thức tế lễ cổ truyền, rước sắc phong, rước thần được thực hiện một cách chỉn chu, xen lẫn là các trò chơi dân gian và hoạt động văn hóa cộng đồng rộn ràng.

Lễ hội mang trong mình sự hòa quyện giữa tính linh thiêng và niềm vui đời thường, giúp người tham dự như được trở lại với “hồn xưa” của làng Việt cổ, nơi truyền thống không chỉ được lưu giữ, mà còn tiếp tục lan tỏa trong nhịp sống hiện đại hôm nay.

Lễ hội diễn ra tại đình làng Túy Loan, nằm cách trung tâm Đà Nẵng khoảng 25km về phía Tây Nam. Bạn có thể dễ dàng di chuyển bằng xe máy hoặc ô tô theo quốc lộ 14B. Thời gian chính là hai ngày mùng 9-10 tháng Giêng, nhưng không khí lễ hội thường bắt đầu từ trước đó với các hoạt động chuẩn bị. Nếu bạn đến vào năm 2025, lễ hội sẽ rơi vào khoảng ngày 6-7/2 dương lịch, theo lịch âm. Đây là dịp lý tưởng để tránh đám đông thành phố và hòa mình vào không gian làng quê yên bình.

Phần lễ là linh hồn của lễ hội, được tổ chức với sự tham gia của các vị bô lão và dân làng. Hai nghi lễ nổi bật nhất là:

• Lễ rước sắc phong: Đoàn người mặc trang phục truyền thống, diễu hành qua bốn thôn làng, mang theo kiệu rước sắc phong (các đạo lệnh phong thần từ các triều đại). Hành trình này tượng trưng cho sự đoàn kết cộng đồng và lòng biết ơn tổ tiên. Âm nhạc dân gian vang vọng, kèm theo múa lân sư rồng, tạo nên bức tranh sống động về văn hóa Việt cổ.
• Nhạc lễ dâng hương tế đình: Đây là nghi thức cúng tế thần linh và tổ tiên, cầu mong quốc thái dân an, mùa màng bội thu. Các vị bô lão chủ trì, với tiếng chiêng trống vang vọng, mang đến không khí uy nghiêm. Nghi lễ này không chỉ giữ gìn phong tục mà còn giáo dục thế hệ trẻ về đạo lý "uống nước nhớ nguồn".

Những nghi lễ này giúp làng Túy Loan lưu giữ "hồn xưa", nhắc nhở mọi người về nguồn cội trong bối cảnh đô thị hóa ngày nay.

Sau phần lễ trang nghiêm là phần hội sôi động, với các trò chơi dân gian truyền thống như vật tay, đẩy gậy, kéo co và đua thuyền trên sông Túy Loan. Những hoạt động này không chỉ giải trí mà còn rèn luyện sức khỏe, thúc đẩy tinh thần đoàn kết. Du khách có thể tham gia, học cách chơi và thậm chí mang về những phần quà nhỏ từ các cuộc thi.

Không thể nhắc đến làng Túy Loan mà quên đi những hương vị quê nhà mộc mạc nhưng đậm sâu, phần hồn không thể tách rời của vùng đất này. Mỗi mùa lễ hội, không gian làng lại rộn ràng hương khói, tiếng cười và mùi thơm lan tỏa từ những gian bếp truyền thống, nơi người dân địa phương chế biến món ngon theo công thức gia truyền hàng trăm năm tuổi.

Nổi bật nhất là bánh tráng Túy Loan – đặc sản đã được công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia. Bánh được làm hoàn toàn thủ công, từ bột gạo xay nhuyễn, tráng mỏng, rắc mè rang thơm rồi nướng trên than hồng cho đến khi giòn rụm, vàng ươm. Món bánh giản dị ấy lại là niềm tự hào của người dân, thường được dùng để cuốn thịt heo, rau sống hoặc ăn kèm mì Quảng. Nghề làm bánh đã tồn tại hơn 500 năm, nuôi sống hàng trăm hộ dân trong vùng. Du khách đến lễ hội có thể ghé thăm các lò bánh truyền thống, xem tận mắt quy trình làm và mua về làm quà, với giá chỉ 50.000 – 100.000 VNĐ/xấp, tùy loại.

Bên cạnh đó, mì Quảng Túy Loan cũng là món ăn không thể thiếu. Những sợi mì trắng ngà, dai mềm, chan với nước dùng sánh nhẹ, ăn cùng tôm thịt tươi, rau sống và bánh tráng nướng tạo nên hương vị đặc trưng của miền Trung. Trong khu vực lễ hội, các gian hàng ẩm thực dân gian còn bày bán những món quen thuộc như gỏi cá Nam Ô, bánh xèo, nem lụi, tất cả đều sử dụng nguyên liệu địa phương và giữ nguyên cách chế biến truyền thống.

Ẩm thực Túy Loan không chỉ là niềm tự hào của người dân xứ Quảng, mà còn là câu chuyện về đời sống nông thôn Việt Nam, nơi hương vị được tạo nên từ sự khéo léo, chân thành và tình yêu quê hương. Mỗi món ăn là một lát cắt văn hóa, giúp du khách hiểu hơn về tinh thần mộc mạc nhưng bền bỉ của con người nơi đây.

Giữa nhịp sống hiện đại của một thành phố trẻ như Đà Nẵng, làng Túy Loan vẫn âm thầm lưu giữ nhịp thở của quá khứ, nơi những giá trị văn hóa, tín ngưỡng và ẩm thực được bảo tồn bằng tình yêu và niềm tự hào của bao thế hệ. Mỗi mùa lễ hội đi qua không chỉ là dịp tưởng nhớ công ơn tiền nhân, mà còn là khoảnh khắc giao hòa giữa quá khứ và hiện tại, khi con cháu tụ họp bên mái đình cổ, cùng nhau dâng hương, cúng tế và sẻ chia bữa cơm quê giản dị. Về Túy Loan mùa lễ hội, người ta không chỉ tìm thấy một ngôi làng cổ, mà còn bắt gặp một phần hồn Việt, mộc mạc, kiên cường và sâu lắng. Trong tiếng trống hội vang lên nơi sân đình, trong hương bánh tráng nướng thơm lừng, ta như thấy dòng chảy của lịch sử vẫn đang tiếp tục, nhẹ nhàng nhưng bền bỉ.