Vị ngọt dịu của Thanh Trà Huế: Đặc sản không thể bỏ lỡ

Thanh trà là một giống bưởi quý, có hình dáng thon tựa quả lê, nhỏ hơn nhiều so với các loại bưởi khác, chỉ nặng khoảng 0,7 - 1 kg. Khi chín, vỏ thanh trà chuyển sang màu vàng nắng, múi bưởi vàng trong, mọng nước, và đặc biệt là hương thơm dịu nhẹ, thanh thoát mà không loại quả nào có được.

Loại quả này bén duyên với vùng đất cố đô từ rất lâu đời và nổi tiếng nhất là thanh trà của vùng Thủy Biều. Nơi đây nằm cạnh sông Hương, hàng năm được phù sa bồi đắp từ những trận lũ lụt, tạo nên một chất đất màu mỡ đặc trưng. Cùng với sự đan xen của thời tiết khắc nghiệt, từ hạn hán, bão lũ đến mưa dầm, đã tạo ra một thứ quả có vị ngọt thanh độc đáo, không lẫn vào đâu được.

Thuở xưa, thanh trà Thủy Biều là một trong những đặc sản hàng đầu được các vua triều Nguyễn yêu thích và tuyển chọn kỹ lưỡng để dâng tiến vào cung đình. Nghi lễ “Cung tiến thanh trà” trang trọng tại cửa Ngọ Môn xưa kia giờ đây vẫn được tái hiện trong khuôn khổ Lễ hội Thanh trà Huế hằng năm vào tháng 9, một nét đẹp văn hóa độc đáo nhằm tôn vinh và quảng bá đặc sản quý giá này.

Mùa thu hoạch thanh trà kéo dài khoảng hai tháng, từ đầu tháng 8 đến giữa tháng 9 dương lịch, nhưng ngon nhất chính là vào những ngày đầu tháng 8 âm lịch. Khi ấy, quả chín mọng, căng tròn, chứa đựng trọn vẹn vị ngọt thanh tao nhất.

Để chọn được quả thanh trà ngon, người dân Thủy Biều có bí quyết riêng: quả ngon phải “nở bụng, thon dần về cuối cuống, vỏ bóng đều hạt tinh dầu và cầm nặng tay”. Khi ăn, chỉ cần tách nhẹ từng múi, bạn sẽ cảm nhận được vị ngọt thanh, mọng nước lan tỏa nơi đầu lưỡi, một hương vị vừa quen thuộc, vừa tinh tế, khiến lòng người cứ mãi vấn vương.

Không chỉ là một loại trái cây đơn thuần, thanh trà còn là nguồn cảm hứng bất tận để người dân xứ Huế sáng tạo nên nhiều món ăn đặc sắc, mang đậm phong vị cố đô:

• Gỏi thanh trà: Sự kết hợp độc đáo giữa vị chua ngọt của tép bưởi với mực khô, tôm thịt, hay cá cơm khô, tạo nên một món ăn thanh mát, hấp dẫn, rất thích hợp để thưởng thức trong những ngày hè oi ả.
• Gà hấp thanh trà: Gà được làm sạch, ướp gia vị rồi hấp cách thủy trong chính vỏ thanh trà. Hương thơm của bưởi quyện vào từng thớ thịt gà, tạo nên một món ăn vừa đậm đà, vừa thanh thoát, khiến ai đã một lần nếm thử sẽ khó lòng quên được.
• Chè bưởi thanh trà: Một món chè giải nhiệt được làm từ cùi thanh trà, đỗ xanh và nước cốt dừa, vừa thơm ngon lại vừa thanh mát.
• Mứt thanh trà: Món ăn vặt độc đáo được chế biến từ vỏ thanh trà, mang vị the the, ngọt dịu, rất hợp để thưởng thức cùng một tách trà nóng.

Tựu trung, từ một thức quả tiến vua, thanh trà Huế đã trở thành nguồn cảm hứng vô tận, len lỏi vào từng món ăn, thức uống của đời sống thường ngày. Mỗi món ngon từ thanh trà đều gói trọn tinh hoa của đất trời và sự sáng tạo của người dân xứ Huế, để rồi trở thành những hương vị gây thương nhớ, níu chân du khách và vỗ về những tâm hồn yêu ẩm thực cố đô.

Thanh trà không chỉ là một đặc sản ẩm thực Huế mà còn mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. Theo Đông y, từ vỏ, cùi đến tép bưởi đều có tác dụng tốt. Vỏ bưởi có vị cay, tính ấm, giúp hóa đờm, trị ho, cảm cúm; trong khi tép bưởi lại thanh mát, giúp giải rượu. Đặc biệt, thanh trà còn chứa insulin, rất tốt cho người mắc bệnh tiểu đường và cao huyết áp, đồng thời hỗ trợ giảm cân nhờ hàm lượng chất xơ và nước dồi dào.

Ngày nay, thanh trà không chỉ được trồng ở Thủy Biều mà còn được nhân rộng ra các vùng khác như Phong Điền, Hương Trà, Hương Thủy, góp phần xóa đói giảm nghèo cho nhiều hộ dân. Sản phẩm đã được đăng ký nhãn hiệu "Thanh trà Huế" và có mặt tại nhiều siêu thị lớn trên cả nước, trở thành một thương hiệu nông sản chất lượng cao.

Thanh trà Huế, với vị ngọt dịu và hương thơm thanh khiết, không chỉ là một thức quả, mà còn là một phần hồn của xứ Huế, là món quà quý giá mà thiên nhiên ban tặng, luôn khiến người ta nhớ nhung mỗi khi nhắc về Cố đô.

Thanh trà Huế, với vị ngọt dịu và hương thơm thanh khiết, không chỉ là một thức quả, mà còn là một phần hồn của xứ Huế. Nó là sự giao thoa hài hòa giữa thiên nhiên, lịch sử và văn hóa, là món quà quý giá mà tạo hóa ban tặng. Từ một đặc sản tiến vua, thanh trà đã trở thành biểu tượng của sự giản dị, tinh tế và đầy tình nghĩa, luôn khiến người ta nhớ nhung mỗi khi nhắc về Cố đô, về một thức quả mang hương vị của cả một vùng đất.