Giữa lòng thành phố Đồng Hới, bên dòng Nhật Lệ hiền hòa, di tích Nhà thờ Tam Tòa sừng sững như một chứng nhân lịch sử, mang trong mình những dấu tích thời gian và ký ức chiến tranh đầy bi tráng. Từng là một trong những nhà thờ Công giáo đẹp nhất Việt Nam, Tam Tòa được xây dựng vào năm 1887 với lối kiến trúc Bồ Đào Nha đặc trưng, là trung tâm sinh hoạt tín ngưỡng quan trọng của giáo xứ Tam Tòa, vốn có nguồn gốc từ xứ đạo Đông Hải – một trong những xứ đạo lâu đời nhất tại Việt Nam. 

Nơi đây không chỉ ghi dấu những giá trị kiến trúc độc đáo mà còn gắn liền với những câu chuyện lịch sử đặc biệt, khi thi nhân Hàn Mặc Tử từng được rửa tội tại đây vào năm 1912 với tên thánh François Nguyễn Trọng Trí. Thế nhưng, biến cố chiến tranh đã khiến công trình này chỉ còn là một phế tích. Trong giai đoạn từ 1964 đến 1972, khi không quân Mỹ ném bom miền Bắc, Đồng Hới bị san phẳng, và nhà thờ Tam Tòa cũng không tránh khỏi số phận nghiệt ngã, chỉ còn lại tháp chuông đổ nát giữa hoang tàn. Sau Hiệp định Giơnevơ năm 1954, giáo dân xứ đạo Tam Tòa di cư vào Nam, để lại nơi đây một không gian hoang vắng nhưng chất chứa bao ký ức. Ngày nay, di tích Nhà thờ Tam Tòa không chỉ là biểu tượng của lịch sử, mà còn là điểm đến thu hút những ai yêu thích khám phá và trân trọng những giá trị văn hóa, tín ngưỡng một thời.

Sau khi chiến tranh kết thúc và Việt Nam thống nhất, nhà thờ Tam Tòa cũ, dù đã bị tàn phá nặng nề, vẫn được chính quyền giữ lại như một chứng tích lịch sử, minh chứng cho sự khốc liệt của chiến tranh và những mất mát mà Quảng Bình phải gánh chịu. Tuy nhiên, do nhu cầu sinh hoạt tôn giáo của cộng đồng Công giáo tại địa phương, vào ngày 20 tháng 7 năm 2009, khoảng 200 giáo dân đã tự ý đưa nguyên vật liệu đến khu vực di tích để tổ chức xây dựng lại nhà thờ. Khi chính quyền thành phố Đồng Hới đến hiện trường yêu cầu dừng việc xây dựng trái phép, giữa hai bên đã xảy ra xô xát, làm bị thương hai cảnh sát. Ngay ngày hôm sau, Công an thành phố Đồng Hới đã khởi tố và bắt giữ bảy người liên quan để điều tra về hành vi gây rối trật tự công cộng.  

Trước những tranh chấp này, vào ngày 17 tháng 8 năm 2009, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Bình, ông Bùi Xuân Ngẫu, đã ký quyết định số 137/TB-UBND về việc tu bổ khuôn viên chứng tích chiến tranh của tháp chuông Nhà thờ Tam Tòa, chính thức xác lập vị trí của phế tích nhà thờ cũ như một di tích lịch sử thay vì một nơi thờ phụng tôn giáo. Để đáp ứng nhu cầu tín ngưỡng của giáo dân, ngày 21 tháng 4 năm 2016, sau gần 7 năm kể từ sự kiện tranh chấp, một nhà thờ Tam Tòa mới đã được khởi công xây dựng trên khu đất do UBND tỉnh Quảng Bình cấp tại đường Phạm Văn Đồng, phường Nam Lý, trung tâm thành phố Đồng Hới, cách phế tích nhà thờ cũ khoảng 3 km. Nhà thờ mới này trở thành nơi sinh hoạt tôn giáo chính thức của giáo xứ Tam Tòa ngày nay, trong khi nhà thờ cũ vẫn được giữ lại như một chứng tích lịch sử để nhắc nhở thế hệ sau về những đau thương của chiến tranh.  

Chính vì vậy, hiện nay tại Quảng Bình tồn tại hai nhà thờ Tam Tòa, một là di tích Nhà thờ Tam Tòa cũ ở bờ sông Nhật Lệ, nơi chỉ còn lại tháp chuông đổ nát, và hai là nhà thờ Tam Tòa mới, nơi phục vụ hoạt động tôn giáo của giáo dân Công giáo trong khu vực.

Nhà thờ Tam Tòa cũ tọa lạc trên đường Nguyễn Du, phường Đồng Mỹ, thành phố Đồng Hới, tỉnh Quảng Bình, nằm yên bình bên dòng sông Nhật Lệ thơ mộng. Với vị trí thuận lợi ngay trung tâm thành phố, du khách có nhiều lựa chọn phương tiện để di chuyển đến di tích này một cách dễ dàng.  

- Thuê xe máy: Nếu bạn thích khám phá Đồng Hới theo cách tự do và linh hoạt, có thể thuê xe máy tại các cửa hàng quanh khu vực trung tâm thành phố với mức giá dao động từ 130.000 VNĐ – 200.000 VNĐ/ngày (tùy loại xe). Một số địa điểm cho thuê xe uy tín như QBTravel sẽ cung cấp xe chất lượng và giá cả hợp lý.  

- Di chuyển bằng Grab hoặc taxi: Đây là lựa chọn thuận tiện nếu bạn không muốn tự lái. Ở Đồng Hới có nhiều hãng taxi phổ biến như Mai Linh, Đồng Hới Taxi, Sun Taxi, với mức giá phải chăng, giúp bạn dễ dàng đến di tích mà không cần lo lắng về đường đi.  

- Thuê xe ô tô cho gia đình: Nếu đi theo nhóm hoặc gia đình, thuê xe ô tô riêng sẽ là phương án tiết kiệm và tiện lợi hơn. 

Tọa lạc ngay bên dòng Nhật Lệ thơ mộng, di tích Nhà thờ Tam Tòa vẫn sừng sững giữa không gian tĩnh lặng, mang trong mình những dấu tích thời gian và chiến tranh. Ngôi thánh đường cũ cao khoảng 10m, dù chỉ còn lại phần tháp chuông nhưng vẫn đủ để gợi lên hình ảnh một công trình kiến trúc Bồ Đào Nha từng nguy nga, tráng lệ. Những bức tường đổ nát loang lổ dấu tích bom đạn, những viên gạch nứt vỡ, chi chít vết đạn trên tháp chuông như lời nhắc nhở về những năm tháng khốc liệt của chiến tranh.  

Xung quanh di tích được rào cẩn thận để bảo tồn, nhưng không vì thế mà mất đi vẻ cổ kính vốn có. Khuôn viên được tô điểm bởi những luống hoa viền, tạo nên sự đối lập giữa sắc màu tươi mới của thiên nhiên và gam màu xám trầm mặc của nhà thờ cũ. Những dây leo xanh mướt len lỏi trên đỉnh tháp chuông, như một biểu tượng của sự sống vươn lên từ tàn tích đổ nát. Ngay phía trước nhà thờ, một tấm bia đá khắc bằng hai ngôn ngữ ghi lại những thông tin cơ bản về di tích, giúp du khách hiểu thêm về giá trị lịch sử mà nơi đây lưu giữ. Giữa không gian yên bình bên bờ sông Nhật Lệ, Nhà thờ Tam Tòa cũ không chỉ là một điểm tham quan mà còn là chứng nhân của thời gian, một biểu tượng về lòng kiên cường và những ký ức không bao giờ phai nhạt.

Để có một chuyến tham quan trọn vẹn và ý nghĩa tại di tích Nhà thờ Tam Tòa, du khách cần lưu ý một số điều sau:  

- Tôn trọng không gian di tích: Đây là chứng tích lịch sử quan trọng, vì vậy du khách nên giữ gìn trật tự, không leo trèo lên tháp chuông hay chạm vào những phần di tích dễ bị hư hại.  

- Trang phục phù hợp: Dù không còn là nơi hành lễ, nhưng Nhà thờ Tam Tòa vẫn mang giá trị tôn giáo và lịch sử, du khách nên ăn mặc lịch sự, tránh trang phục quá ngắn hoặc phản cảm.  

- Không vứt rác bừa bãi: Khuôn viên di tích được bảo tồn cẩn thận, vì vậy hãy có ý thức giữ gìn vệ sinh chung, bỏ rác đúng nơi quy định.  

- Chụp ảnh có ý thức: Du khách được phép chụp ảnh thoải mái nhưng cần lưu ý không xâm phạm khu vực rào bảo vệ hoặc có hành động phản cảm trong khuôn viên di tích.  

Xung quanh Nhà thờ Tam Tòa có nhiều quán nước ven đường, nơi du khách có thể dừng chân, thưởng thức một ly nước mát và trò chuyện cùng người dân địa phương để hiểu thêm về những câu chuyện lịch sử gắn liền với di tích này.  

Khám phá Nhà thờ Tam Tòa không chỉ là hành trình tìm về một di tích lịch sử ý nghĩa mà còn là cơ hội để cảm nhận nét đẹp bình dị của Quảng Bình. Hy vọng cẩm nang du lịch tự túc này từ Sovaba Travel sẽ giúp bạn có một chuyến đi suôn sẻ, trọn vẹn và nhiều trải nghiệm đáng nhớ.