Cà phê Khe Sanh – Niềm tự hào nông sản của Khe Sanh

Cà phê được đưa đến vùng đất Khe Sanh, thuộc huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị, từ đầu thế kỷ 20. Theo tư liệu, người Pháp, nổi bật là nhà thực vật học Eugène Poilane, đã nhận ra tiềm năng của vùng đất đỏ bazan màu mỡ tại đây. Năm 1926, Poilane lập nên đồn điền cà phê đầu tiên với giống cà phê Chiari, đánh dấu bước khởi đầu cho ngành cà phê Khe Sanh.

Trong giai đoạn đầu, các giống cà phê như Typica, Bourbon, và Excelsa (cà phê mít) được thử nghiệm. Tuy nhiên, do bệnh gỉ sắt và kỹ thuật canh tác quảng canh, chỉ giống cà phê mít phát triển ổn định. Đến năm 1978, Nông trường Cà phê Khe Sanh được thành lập, mở ra thời kỳ mới cho sự phát triển của cây cà phê tại đây.

Khe Sanh từng là chiến trường khốc liệt trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, đặc biệt với trận đánh lịch sử năm 1968, được mệnh danh là “Trận Điện Biên Phủ thứ hai”. Sau chiến tranh, vùng đất này dần hồi sinh với những đồi cà phê xanh mướt, chữa lành vết thương chiến tranh bằng hương thơm của cà phê Arabica.

Từ thập niên 1990, giống Arabica Catimor được đưa vào trồng đại trà nhờ khả năng thích nghi tốt với thổ nhưỡng và khí hậu Khe Sanh. Giống này đã giúp cà phê Khe Sanh đạt được chất lượng cao, trở thành một trong những vùng cà phê trọng điểm của Việt Nam.

Cà phê Khe Sanh không chỉ đơn thuần là một loại thức uống, mà còn là một phần không thể thiếu trong văn hóa và đời sống của người dân nơi đây.

Điều kiện tự nhiên lý tưởng

Khe Sanh nằm ở độ cao 350–670m, thấp hơn so với các vùng trồng cà phê Arabica lý tưởng (thường trên 1.200m). Tuy nhiên, vùng đất này sở hữu “terroir” độc đáo, sự kết hợp hoàn hảo giữa đất đỏ bazan, khí hậu nhiệt đới gió mùa Đông Bắc, và vi khí hậu mát mẻ. Những yếu tố này giúp hạt cà phê tích lũy hương vị phong phú, với độ chua thanh, hậu vị ngọt, và hương trái cây chín mọng như cam, mận, cùng chút thoảng của hạt tiêu đen.

Khác với quan niệm truyền thống rằng cà phê Arabica chỉ ngon khi trồng ở độ cao lớn, Khe Sanh đã thách thức định kiến này. Nhiệt độ mát mẻ, lượng mưa vừa đủ, và đất đai giàu dinh dưỡng đã tạo nên những hạt cà phê cứng, giàu đường và acid hữu cơ, mang lại hương vị đặc trưng.

Chất lượng đặc sản được công nhận

Cà phê Arabica Khe Sanh liên tục được vinh danh trong các cuộc thi uy tín:

• Năm 2021: Đạt giải Nhất tại cuộc thi Cà phê đặc sản Việt Nam do Hiệp hội Cà phê Buôn Ma Thuột tổ chức.
• Năm 2022: Giành Giải Bạc tại cuộc thi “Coffees Roasted at the Origin” do Tổ chức phi chính phủ AVPA (Pháp) tổ chức.
• 2023–2024: Liên tục giữ vị trí top 1 cà phê đặc sản Việt Nam với điểm notes score từ 84 trở lên, khẳng định chất lượng ổn định và đa dạng hương vị.

Những thành tựu này không chỉ tôn vinh cà phê Khe Sanh mà còn đưa thương hiệu này vươn xa trên thị trường quốc tế, cạnh tranh với các vùng cà phê nổi tiếng như Colombia hay Ethiopia.

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và nhu cầu bảo vệ môi trường ngày càng gia tăng, quy trình sản xuất bền vững đã trở thành một yếu tố quan trọng trong ngành nông nghiệp và công nghiệp. Tại Khe Sanh, quy trình này không chỉ giúp nâng cao chất lượng sản phẩm mà còn bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và cải thiện đời sống của người dân địa phương.

Canh tác thân thiện với môi trường

Để nâng cao chất lượng, các nông hộ và doanh nghiệp tại Khe Sanh đã áp dụng nhiều phương pháp canh tác bền vững:

• Trồng xen cây che bóng: Giúp bảo vệ đất và cây cà phê khỏi sâu bệnh, đồng thời cải thiện vi khí hậu.
• Sử dụng phân bón vi sinh: Tận dụng rác thải nông nghiệp, giảm thiểu phân bón hóa học.
• Hạn chế thuốc bảo vệ thực vật: Các chế phẩm sinh học được kiểm định kỹ lưỡng để đảm bảo an toàn.
• Quản lý nước hiệu quả: Tái chế nước trong chế biến, giảm tác động đến môi trường.

Các doanh nghiệp như Pun Coffee, Father Coffee, và Prime Coffee đã tiên phong trong việc chuyển giao kỹ thuật, hỗ trợ tài chính, và xây dựng chuỗi giá trị bền vững cho người nông dân.

Chế biến tỉ mỉ

Quy trình chế biến cà phê Khe Sanh được thực hiện công phu, từ thu hoạch chọn lọc (chỉ hái quả chín), sơ chế ướt hoặc mật ong, đến rang xay. Điều này đảm bảo hạt cà phê giữ được hương vị nguyên bản, đồng đều và đạt tiêu chuẩn xuất khẩu.

Cà phê Khe Sanh không chỉ mang giá trị kinh tế mà còn gắn liền với câu chuyện nhân văn. Các hợp tác xã và doanh nghiệp như KAC, Pun Coffee, và Thom Coffee đã giúp người dân tộc thiểu số tại Khe Sanh “xóa đói giảm nghèo” thông qua việc cải thiện thu nhập và phát triển bền vững.

Trên thị trường quốc tế, cà phê Khe Sanh đã xuất khẩu sang các nước như Thụy Điển, Ả Rập Saudi, Thái Lan, và Hồng Kông, đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe như ISO, HACCP, và HALAL. Với điểm số cảm quan cao, cà phê Khe Sanh đang dần chiếm lĩnh thị trường ngách, nơi người tiêu dùng sẵn sàng trả giá cao cho chất lượng đặc sản.

Khe Sanh Coffee Tour là một sáng kiến độc đáo, kết hợp du lịch và nông nghiệp để quảng bá cà phê Khe Sanh. Du khách có thể:

• Tham quan các trang trại cà phê hữu cơ.
• Trải nghiệm thu hoạch và chế biến cà phê.
• Thưởng thức ly cà phê đặc sản ngay tại quê hương của nó.
• Tìm hiểu lịch sử hào hùng của Khe Sanh, từ chiến trường xưa đến vùng đất nông nghiệp hôm nay.

Tour du lịch này không chỉ nâng cao giá trị thương hiệu mà còn tạo thêm việc làm và thu nhập cho người dân địa phương. Cà phê Khe Sanh là niềm tự hào của vùng đất Quảng Trị, nơi lịch sử, văn hóa, và thiên nhiên hòa quyện để tạo nên một sản phẩm nông sản đặc biệt. Với chất lượng vượt trội, phương pháp canh tác bền vững, và những nỗ lực không ngừng, cà phê Khe Sanh đang từng bước chinh phục thị trường trong nước và quốc tế.