Chùa Nhất Trụ: Ngôi chùa cổ kính với Cột kinh Phật đặc biệt ở Ninh Bình

Chùa Nhất Trụ, còn được gọi là Chùa Một Cột (không nhầm lẫn với Chùa Một Cột ở Hà Nội), là một trong những ngôi chùa cổ nhất Việt Nam, được xây dựng từ thế kỷ thứ 10 dưới thời nhà Tiền Lê. Cụ thể, chùa được khởi công vào năm 995, dưới triều đại vua Lê Đại Hành – vị hoàng đế đầu tiên của nhà Tiền Lê sau khi đánh bại quân Tống và lên ngôi. Theo các tài liệu lịch sử, vua Lê Đại Hành đã cho xây dựng chùa nhằm cầu phúc cho muôn dân và thể hiện sự sùng kính Phật giáo, vốn là quốc giáo lúc bấy giờ.

Ngôi chùa nằm trên một khu đất bằng phẳng rộng hơn 3.000m² tại thôn Yên Thành (còn gọi là thôn Nam), xã Trường Yên, huyện Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình. Vị trí này thuộc vùng bảo vệ đặc biệt của khu di tích Cố đô Hoa Lư, cách đền thờ vua Lê Đại Hành chỉ khoảng 100m về phía Bắc. Qua hơn một thiên niên kỷ, Chùa Nhất Trụ đã trải qua nhiều lần trùng tu, nhưng vẫn giữ được nét cổ kính nguyên sơ, trở thành minh chứng sống động cho lịch sử dân tộc Việt Nam từ thời kỳ phong kiến đầu tiên.

Điều thú vị là, chùa được quay về hướng Tây theo thuyết phong thủy, nhằm tận dụng địa thế núi non bao quanh cố đô Hoa Lư để tạo sự hài hòa giữa thiên nhiên và kiến trúc tâm linh. Đây không chỉ là nơi thờ Phật mà còn gắn liền với các sự kiện lịch sử quan trọng, như các nghi lễ cầu an dưới thời Lê Đại Hành.

Kiến trúc của Chùa Nhất Trụ mang đậm dấu ấn Phật giáo Việt Nam thời kỳ đầu, với sự kết hợp hài hòa giữa đá, gỗ và các yếu tố tự nhiên. Chùa được xây dựng trên nền đất phẳng, bao gồm các hạng mục chính như tam quan, tiền đường, hậu đường và khu vực thờ tự. Mặc dù đã qua nhiều lần sửa chữa, chùa vẫn lưu giữ được nhiều cổ vật quý giá, trong đó nổi bật nhất là cột kinh Phật – một kiệt tác điêu khắc đá độc đáo.

Chùa không quá rộng lớn nhưng toát lên vẻ uy nghiêm, cổ kính nhờ vị trí nằm giữa vùng đất lịch sử. Các bức tượng Phật, bia đá và họa tiết chạm khắc trên gỗ đều phản ánh sự tinh xảo của nghệ nhân thời xưa. Đặc biệt, chùa còn là nơi lưu giữ các di vật gắn liền với triều đại Tiền Lê, giúp du khách hình dung rõ hơn về cuộc sống và tín ngưỡng của người Việt cổ.

Điểm nhấn quan trọng nhất của Chùa Nhất Trụ chính là cột kinh Phật, được công nhận là bảo vật quốc gia đầu tiên của tỉnh Ninh Bình vào năm 2016. Cột kinh này được chế tác từ đá xanh nguyên khối (đá vôi), có hình bát giác, cao 4,16m (tính từ chân đế đến chóp), nặng khoảng 4,5 tấn. Nó gồm 6 bộ phận chính: đế cột, thân cột (chia thành 4 phần) và chóp cột, tất cả đều được ghép nối khéo léo mà không cần chất kết dính hiện đại.

Trên thân cột được khắc kinh Phật bằng chữ Hán, bao gồm các đoạn kinh như "Kinh Bát Nhã Tâm Kinh" và "Kinh Pháp Hoa", nhằm truyền bá giáo lý nhà Phật. Đây là một trong những cột kinh đá cổ nhất Việt Nam, được xây dựng vào năm Ứng Thiên thứ 2 (995) dưới lệnh vua Lê Đại Hành. Cột không chỉ có giá trị nghệ thuật mà còn mang ý nghĩa lịch sử, thể hiện sự giao thoa giữa Phật giáo và quyền lực hoàng triều.

Theo các chuyên gia, cột kinh Phật tại Chùa Nhất Trụ là minh chứng cho kỹ thuật điêu khắc đá tinh xảo của người Việt thời kỳ đó, với các họa tiết hoa văn tinh tế và bền vững qua thời gian. Nếu bạn là người yêu thích lịch sử hoặc Phật giáo, việc chiêm ngưỡng trực tiếp cột kinh này sẽ mang lại trải nghiệm sâu sắc.

Để đến Chùa Nhất Trụ, bạn có thể xuất phát từ trung tâm thành phố Ninh Bình, cách khoảng 10-15km về phía Tây Bắc. Khu di tích Cố đô Hoa Lư là điểm đến phổ biến, nên bạn có thể kết hợp thăm chùa với các địa danh lân cận như đền Đinh Tiên Hoàng, đền Lê Đại Hành hay hang động Tràng An – một di sản UNESCO.

• Thời gian lý tưởng: Mùa xuân (tháng 1-3) hoặc mùa thu (tháng 9-11) để tránh nắng nóng. Chùa mở cửa từ sáng đến tối, miễn phí vào cửa nhưng bạn nên chuẩn bị tiền lẻ để cúng dường.
• Cách di chuyển: Từ Hà Nội, đi xe bus hoặc xe máy khoảng 2 giờ. Tại Ninh Bình, thuê xe đạp hoặc xe máy để khám phá khu di tích.
• Lưu ý: Mặc trang phục lịch sự, không làm ồn, và tôn trọng không gian tâm linh. Nếu đi nhóm, hãy tham gia tour hướng dẫn để hiểu sâu hơn về lịch sử.
• Hoạt động xung quanh: Sau khi thăm chùa, bạn có thể dạo thuyền trên sông Ngô Đồng hoặc leo núi Yên Ngựa để ngắm toàn cảnh cố đô.

Chùa Nhất Trụ không chỉ là điểm check-in mà còn là nơi để bạn tìm hiểu về văn hóa Việt Nam, đặc biệt nếu bạn quan tâm đến Phật giáo hoặc lịch sử phong kiến.

Chùa Nhất Trụ không chỉ là một công trình kiến trúc mà còn mang giá trị văn hóa sâu sắc. Nó đại diện cho sự phát triển của Phật giáo ở Việt Nam từ thế kỷ 10, khi đạo Phật được các vị vua sử dụng để củng cố quyền lực và cầu an cho đất nước. Cột kinh Phật tại đây là biểu tượng của sự bền vững, nhắc nhở hậu thế về lòng từ bi và trí tuệ Phật giáo. Trong bối cảnh du lịch Ninh Bình ngày càng phát triển, chùa góp phần bảo tồn di sản dân tộc, thu hút du khách trong và ngoài nước. Nếu bạn đang lập kế hoạch chuyến đi, hãy dành thời gian ghé thăm để cảm nhận sự yên bình và giá trị lịch sử mà nơi đây mang lại.