Cố Viên Lầu ở Ninh Bình: Không gian văn hóa xưa và kinh nghiệm tham quan làng cổ

Cố Viên Lầu, hay còn được gọi là Làng Việt Cổ, khởi nguồn từ một vùng đất linh thiêng từng tồn tại hơn nghìn năm dưới triều Đinh – Lê, với tên gọi xưa là Vụng Chùa. Nằm tại xã Ninh Hải, huyện Hoa Lư, nơi đây từng chứng kiến biết bao thăng trầm của các triều đại Việt Nam. Qua thời gian và chiến tranh, những nếp nhà cổ dần bị tàn phá và biến mất, để lại dấu vết mờ nhạt trong ký ức vùng đất cố đô.

Đến năm 1990, Cố Viên Lầu được phục dựng với khát vọng gìn giữ và tái hiện không gian văn hóa Bắc Bộ xưa. Chủ nhân dự án đã dành nhiều năm sưu tầm, di dời hơn 20 ngôi nhà cổ từ các tỉnh đồng bằng Bắc Bộ như Ninh Bình, Nam Định, Thanh Hóa, Hà Nam… để tạo nên một quần thể kiến trúc độc đáo trên diện tích khoảng 20.000 m². Năm 2007, dự án được chính quyền Ninh Bình giao cho doanh nghiệp Minh Thoa phát triển và đến năm 2008 chính thức trở thành một phần của quần thể du lịch Tam Cốc – Bích Động. 

Cố Viên Lầu là một minh chứng sống động cho kiến trúc truyền thống Việt Nam, nơi từng đường nét, vật liệu và cách bố trí đều phản ánh sâu sắc đời sống xã hội xưa. Không gian nơi đây có sự phân chia rõ ràng giữa nhà giàu và nhà nghèo, cho thấy cấu trúc phân tầng trong làng quê Bắc Bộ cổ truyền. Những ngôi nhà trong quần thể được dựng bằng gỗ lim, gỗ mít, gỗ xoan, mái lợp ngói vảy cá, nền lát gạch đỏ thủ công, kết hợp các chi tiết chạm khắc tinh xảo thể hiện sự tài hoa của nghệ nhân xưa. Khung cảnh làng quê được tái hiện đầy đủ với cây đa, giếng nước, sân đình, ao sen, cùng những con đường nhỏ quanh co và hàng rào tre tạo nên không khí mộc mạc, gần gũi mà giàu giá trị văn hóa.

Các công trình nổi bật tại làng cổ gồm:

• Nhà cổ Lưu Phương: Xây dựng năm 1807 tại huyện Kim Sơn (Ninh Bình), diện tích 90 m², kiến trúc 5 gian 2 chái bằng gỗ xoan Thanh Hóa. Hiện là nơi đặt quầy lễ tân và trưng bày tranh – cổ vật.
• Nhà cổ Ý Yên: Có từ năm 1883 ở Nam Định, nơi lưu giữ bộ sưu tập gốm sứ đời Lý (thế kỷ XII–XIII) gồm bát, đĩa men ngọc và men nâu.
• Nhà cổ Thọ Xuân: Gần 200 năm tuổi từ Thanh Hóa, diện tích 111,7 m², nổi bật với kiến trúc “hiên tiền cổ ngỗng xà đùi bảy bóng”, trưng bày hơn 100 chiếc chóe rồng thời Gia Long.
• Nhà cổ Khánh Hòa: Trên 100 năm tuổi, lưu giữ nhiều hoành phi, câu đối, tủ chè, sập gụ và đồ sứ thế kỷ XVIII–XIX.
• Đình cổ Thanh Liêm: Trung tâm sinh hoạt cộng đồng, hơn 150 năm tuổi từ Hà Nam, gồm 7 gian mái cong với họa tiết chạm khắc tượng trưng cho bốn mùa.
• Nhà cổ nông thôn: Mô phỏng đúng kiểu nhà bần nông thế kỷ XIX: mái lá, nền đất sét, đụn rơm, chum nước, cối đá tái hiện chân thực đời sống cư dân Bắc Bộ xưa.

Tổng thể, Cố Viên Lầu lưu giữ hàng nghìn cổ vật như đồ gốm, đồ đồng, vật dụng sinh hoạt, giúp du khách hình dung rõ nét về cuộc sống xưa.

Được xem như bức tranh thu nhỏ của làng quê Bắc Bộ, Cố Viên Lầu không chỉ mang giá trị kiến trúc mà còn là không gian lưu giữ những tinh hoa văn hóa dân gian Việt Nam. Nơi đây từng tái hiện đầy đủ nếp sống, tín ngưỡng, phong tục và cả cấu trúc xã hội truyền thống, giúp thế hệ trẻ hiểu rõ hơn về cội nguồn văn hóa của mình. Thời điểm còn hoạt động, Cố Viên Lầu từng trở thành sân khấu cho những buổi biểu diễn hát văn, ca trù, chèo vào buổi tối, tái hiện sinh động đời sống nghệ thuật dân gian.

Giá trị lớn nhất của Cố Viên Lầu nằm ở khả năng kết nối giữa lịch sử Hoa Lư – Ninh Bình với văn hóa dân tộc, góp phần làm phong phú thêm bức tranh di sản của quần thể Tràng An. Dù hiện nay đã xuống cấp và tạm dừng mở cửa, nơi đây vẫn là một biểu tượng văn hóa đáng trân trọng, cần được bảo tồn để không bị phai mờ theo thời gian.

Với không gian trầm mặc, rêu phong và vẻ hoài cổ phảng phất phía sau hàng rào Cố Viên Lầu gợi lên một quá khứ đẹp đẽ. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết giúp hành trình của bạn an toàn và mang nhiều ý nghĩa.

Cách di chuyển đến Cố Viên Lầu

Từ Hà Nội:

• Quãng đường khoảng 100 km
• Xe khách từ bến Giáp Bát hoặc Mỹ Đình: 150.000 – 200.000 VNĐ (1,5–2 giờ)
• Tàu hỏa: 100.000 – 250.000 VNĐ
• Xe máy/ô tô theo cao tốc Pháp Vân – Cầu Giẽ: khoảng 1,5 giờ

Từ trung tâm Ninh Bình:

• Cách 7 km
• Thuê xe máy: 100.000 – 150.000 VNĐ/ngày, di chuyển theo đường Tràng An hoặc QL1A – ĐT 491C
• Taxi: 80.000 – 120.000 VNĐ
• Xe buýt: các tuyến 01, 03, 19
• Vị trí gần bến thuyền Tam Cốc, phía Đông giáp đền Thái Vi

Giá vé và giờ mở cửa

Hiện nay, khu vực không còn bán vé chính thức. Du khách chỉ có thể quan sát từ bên ngoài hoặc qua các lối nhìn vào.

Dẫu Cố Viên Lầu giờ chỉ còn là bóng dáng của một làng cổ từng rực rỡ, hành trình ghé thăm nơi này vẫn mang đến nhiều cảm xúc: một chút hoài niệm, một chút tiếc thương và hơn hết là sự trân trọng dành cho những giá trị văn hóa đã hun đúc nên bản sắc Ninh Bình. Nếu bạn muốn tiếp tục khám phá những hành trình thú vị khác, từ các điểm đến nổi tiếng đến những trải nghiệm ít người biết, hãy truy cập Sovaba Travel. Tại đây, bạn sẽ tìm thấy vô số kinh nghiệm du lịch hữu ích để chuyến đi kế tiếp của mình trọn vẹn và ý nghĩa hơn.