Đền tưởng niệm liệt sĩ bên bến phà Long Đại - Quảng Bình

Nằm lặng lẽ trên ngọn đồi cao thuộc thôn Long Đại, xã Hiền Ninh, huyện Quảng Ninh, Quảng Bình, đền tưởng niệm như một dấu lặng trang nghiêm giữa dòng chảy thời gian. Vị trí km 1004+810 trên đường Hồ Chí Minh nhánh Đông (xưa là quốc lộ 15) không đơn thuần là một tọa độ địa lý. Nơi đây từng là huyết mạch giao thông, là "yết hầu" không thể thiếu trên con đường Trường Sơn huyền thoại, gánh trên vai sứ mệnh vận chuyển sức người, sức của cho tiền tuyến lớn.

Bến phà Long Đại năm xưa, dưới làn bom đạn ác liệt, đã trở thành một "tọa độ lửa" bi hùng. Nơi đây hứng chịu quả bom đầu tiên của đế quốc Mỹ dội xuống miền Bắc năm 1965, rồi liên tục gánh chịu hàng triệu tấn bom đạn, từ bom laze đến bom từ trường, cả những "pháo đài bay" B52 hung hãn. Mỗi tấc đất nơi đây thấm đẫm máu xương của bao người con ưu tú, biến Long Đại thành một chứng tích đau thương nhưng bất khuất, khắc sâu vào lịch sử dân tộc những trang bi tráng không thể nào quên.

"Đêm ấy đêm trăng

chúng tôi hành quân qua phà Long Đại

nơi mảnh bom thù dày hơn đá sỏi

Nơi trao tay mình tiền phương, hậu phương."

Những vần thơ ấy, có lẽ đã khắc họa một phần khung cảnh khốc liệt nơi bến phà Long Đại năm xưa. Trong những trang sử nhuốm màu khói lửa ấy, bến phà Long Đại mãi khắc ghi những mất mát không thể nào quên của lực lượng thanh niên xung phong. Đêm trăng 16 tháng 6 năm 1972, 15 thanh niên xung phong tuổi mười tám đôi mươi, những người con ưu tú của Nghệ An, đã vĩnh viễn nằm xuống khi bom thù bất ngờ dội về ngay lúc họ đang tập hợp chào cờ, chuẩn bị cho những cung đường gian nan phía trước. Ba tháng sau, nỗi đau lại thêm chồng chất. Ngày 19 tháng 9 năm 1972, 16 thanh niên xung phong quê Thái Bình, trong đó có cả những cô gái tuổi xuân phơi phới, đã anh dũng hy sinh khi đang làm nhiệm vụ ứng cứu tại chính bến phà này, và rồi, một trận bom khác vào ngày 23 tháng 9 lại gieo thêm bao tang tóc. 

Những sự kiện đau thương ấy đã hóa thành những vết sẹo không bao giờ lành trong ký ức lịch sử, là minh chứng hùng hồn cho tinh thần quả cảm, sự hy sinh cao cả của thế hệ trẻ Việt Nam trong cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại. Nơi đây, mảnh bom thù dày hơn đá sỏi, đã thấm đẫm máu của những người con đất Việt, để hôm nay, đền tưởng niệm sừng sững như một nén hương thơm, tri ân những linh hồn bất tử.

Ngọn lửa tri ân âm ỉ cháy trong Chương trình "Nghĩa tình Trường Sơn" do báo Sài Gòn Giải Phóng khởi xướng, đã tìm được điểm tựa vững chắc nơi mảnh đất Long Đại. Với sự chung tay góp sức về tài chính từ Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank) cùng nhiều tấm lòng hảo tâm khác, ý tưởng về một đền tưởng niệm trang nghiêm đã dần hiện hữu. Công trình được khởi công vào năm 2011, trải qua hai năm dày công xây dựng, để rồi tháng 7 năm 2013, một đóa hoa tưởng nhớ đã rực rỡ khai nở trên mảnh đất "tọa độ lửa" năm xưa, với tổng kinh phí đầu tư 10 tỷ đồng, dưới sự chủ trì của Tỉnh đoàn Quảng Bình.

Ngày 20 tháng 7 năm 2013, lễ khánh thành đền diễn ra trang trọng, là sự kết tinh của nỗ lực từ tỉnh Quảng Bình, báo Sài Gòn Giải Phóng và Vietcombank. Sự kiện thiêng liêng ấy đã quy tụ đông đảo các cựu chiến binh, cựu thanh niên xung phong, cùng người dân địa phương, cùng nhau lắng lòng tưởng nhớ những người con đã ngã xuống vì độc lập, tự do của Tổ quốc. Đây là một dấu mốc ý nghĩa, khẳng định sự tiếp nối mạch nguồn tri ân, để Long Đại mãi là nơi khắc ghi công ơn của các anh hùng liệt sĩ.

Đền được thiết kế với sự kết hợp hài hòa giữa kiến trúc truyền thống và hiện đại, nằm trên diện tích 1.600 m², trên một triền đồi phía Bắc sông Long Đại. Quần thể bao gồm:

• Đền chính: Là nơi thờ tự linh hồn các anh hùng liệt sĩ, với không gian trang nghiêm, khói hương nghi ngút, thường được sử dụng cho các nghi lễ tưởng niệm.
• Tháp báo ân: Biểu tượng của lòng tri ân, hướng về những người đã hy sinh, mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc.
• Tháp chuông: Tiếng chuông vang vọng như lời nhắc nhở về quá khứ hào hùng, thường được sử dụng trong các buổi lễ.
• Bậc tam cấp, vườn cây và hoa: Xung quanh đền là hệ thống bậc tam cấp dẫn lên, cùng với vườn cây và hoa, tạo nên không gian thanh tịnh, hòa hợp với thiên nhiên.

Cảnh quan xung quanh đền còn bao gồm cầu đường sắt Long Đại, dài 178 m, từng là cầu đường sắt dài nhất Đông Nam Á vào những năm 1970, và được xem là một trong những cảnh quan đường sắt đẹp nhất Việt Nam. Điều này góp phần làm tăng giá trị du lịch và thẩm mỹ của khu vực.

Đền Long Đại không chỉ là nơi thắp nén tâm nhang tưởng nhớ những người đã khuất, mà còn là một "địa chỉ đỏ" thiêng liêng, nơi giáo dục truyền thống cách mạng cho bao thế hệ. Hàng năm, dòng người từ khắp mọi miền đất nước, cả bạn bè quốc tế, tìm về đây để bày tỏ lòng thành kính. Từ những cựu chiến binh tóc đã bạc, đến những học sinh, sinh viên tuổi còn xanh, và cả những nguyên thủ quốc gia, tất cả đều chung một tấm lòng tri ân. Đặc biệt, vào những ngày tháng Bảy tri ân, Long Đại lại rộn ràng những đoàn hành hương, có cả những người con từ miền Nam xa xôi tìm về, như trong lễ kỷ niệm 76 năm Ngày Thương binh - Liệt sĩ năm 2023, trùng với dấu mốc 10 năm khánh thành đền.

Đến Long Đại, người ta không chỉ tìm thấy sự thanh tịnh trong tâm hồn mà còn được sống lại những trang sử hào hùng. Du khách có thể thắp một nén hương thơm tại đền chính, đọc những vần thơ khắc trên bia đá, lắng nghe những câu chuyện về một thời lửa đạn. Bước chân ra ngoài, cảnh quan sông Long Đại thơ mộng và chiếc cầu đường sắt cổ kính sẽ mang đến những cảm xúc lắng đọng. Từ Long Đại, du khách còn có thể kết nối hành trình đến với núi Thần Đinh linh thiêng, chùa Non cổ kính, hay những di tích khác trên con đường Hồ Chí Minh huyền thoại, như Nghĩa trang liệt sĩ Trường Sơn, để thêm hiểu, thêm yêu những trang sử hào hùng của dân tộc.

Đền tưởng niệm liệt sĩ bên bến phà Long Đại không chỉ là nơi tưởng nhớ các anh hùng liệt sĩ mà còn là biểu tượng của lòng biết ơn và tinh thần "uống nước nhớ nguồn." Với không gian linh thiêng, cảnh sắc nên thơ và chiều sâu lịch sử đầy xúc động, nơi đây là điểm dừng chân không thể thiếu cho những ai khát khao tìm hiểu về hành trình giữ nước và giữ hồn của dân tộc.