Bàu Tró, tọa lạc yên bình giữa trung tâm thành phố Đồng Hới, không chỉ đóng vai trò là nguồn nước ngọt quý giá nuôi dưỡng bao thế hệ cư dân địa phương, mà còn là một di sản khảo cổ học đặc biệt của tỉnh Quảng Bình. Nơi đây, mặt hồ xanh biếc như tấm gương cổ soi bóng thời gian, ẩn sâu trong lòng mình những lớp trầm tích quý báu từ thời hậu kỳ đá mới, ghi dấu một nền văn hóa rực rỡ từng tồn tại cách đây từ năm nghìn đến bảy nghìn năm.
Kể từ năm 1923, khi nhà khảo cổ người Pháp Étienne Patte tiến hành những cuộc khảo sát đầu tiên tại khu vực này, Bàu Tró đã nhanh chóng trở thành một điểm sáng của giới khảo cổ học Đông Dương, mở ra cánh cửa bước vào miền ký ức xa xăm của cư dân cổ đại miền Trung Việt Nam.
Những hiện vật được phát hiện tại Bàu Tró từ rìu đá, mảnh gốm thô sơ với sắc xám đen, màu gạch xỉn đặc trưng, đến các hiện vật trang trí bằng văn thừng thô, thừng mịn, thừng chéo đều mang đậm dấu ấn văn hóa bản địa. Bên cạnh đó, dấu vết của những chiếc dùi nhọn bằng xương, vỏ sò biển chế tác tinh tế đã cho thấy trình độ kỹ thuật và sự thích ứng linh hoạt với môi trường tự nhiên của cộng đồng cư dân xưa.
Những di chỉ ấy không đơn thuần là chứng tích khảo cổ, mà còn là những dấu ấn về một nền văn hóa đã từng lan tỏa mạnh mẽ dọc theo dải duyên hải miền Trung, trải dài từ Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình cho đến Thừa Thiên Huế. Văn hóa Bàu Tró, được định danh và trân trọng trong giới nghiên cứu, ngày nay trở thành một phần không thể thiếu khi nhắc đến tiến trình phát triển của văn hóa Việt cổ.
