Điện Voi Ré Huế: Điểm đến ít người biết nhưng giàu ý nghĩa lịch sử

Điện Voi Ré Huế không chỉ là một công trình kiến trúc cổ, mà còn là bản trường ca bi tráng về lòng trung nghĩa giữa con người và loài voi – những “chiến binh” thầm lặng đã gắn bó với lịch sử triều Nguyễn.

Tên gọi “Voi Ré” bắt nguồn từ một truyền thuyết cảm động vào thế kỷ XVIII, thời Trịnh – Nguyễn phân tranh. Tương truyền, sau khi một dũng tướng Đàng Trong ngã xuống nơi chiến trường, con voi trung thành của ông đã vượt hàng trăm dặm quay về Phú Xuân (nay là Huế), vừa chạy vừa cất tiếng rống ai oán, rồi gục ngã tại đồi Thọ Cương. Người dân thương xót, an táng con voi tại chỗ, dựng mộ và gọi đó là mộ Voi Ré – nơi lưu giữ tiếng rống bi thương cuối cùng của chiến tượng.

Năm 1817, khi giang sơn đã thống nhất, vua Gia Long – từng chứng kiến vai trò quyết định của voi chiến trong nhiều trận đánh đã cho xây dựng Điện Voi Ré trên chính nền mộ xưa. Ban đầu, điện được lập để thờ thần bảo hộ voi, nhưng về sau mở rộng để tưởng niệm bốn con voi dũng mãnh nhất triều Nguyễn: Voi Ré (gắn với truyền thuyết), Voi Ô Long, Voi Bích và Voi Nhĩ (hay còn gọi là Bôn). Không chỉ là phương tiện chiến tranh, những chiến tượng ấy còn là biểu tượng của lòng trung trinh.

Trong số đó, câu chuyện về Voi Ô Long để lại nhiều xúc động. Sau khi chủ tướng qua đời, Ô Long kiên quyết tuyệt thực, rống lên bi phẫn suốt ba ngày rồi chết theo chủ. Những chiến tượng khác như Bảy, Tám, Chín cũng từng thể hiện sự trung nghĩa hiếm có. Cảm kích trước tấm lòng ấy, vua Minh Mạng năm 1825 đã sắc phong cho Điện danh hiệu “Trợ Oai Tượng Võ Linh Ứng Hộ Tượng chi thần”, nâng voi chiến lên hàng thần linh. Từ đó, mỗi năm triều đình đều tổ chức tế lễ hai mùa xuân – thu, cấp ngân sách cho nghi thức trọng thể, biến nơi đây thành biểu tượng văn hóa đặc biệt trong tín ngưỡng cung đình.

Đến năm 1998, Điện Voi Ré Huế chính thức được công nhận là di tích lịch sử cấp quốc gia. Dù không đông khách như Đại Nội hay các lăng tẩm, điện vẫn lặng lẽ hiện diện, như một “chứng nhân” về đội Kinh Tượng – lực lượng voi chiến nhà Nguyễn đã góp phần làm nên hào khí dựng nước của dân tộc.

Điện Voi Ré Huế tọa lạc trên đồi Thọ Cương, thuộc thôn Trường Đá, phường Thủy Biều – chỉ cách trung tâm thành phố Huế khoảng 5km về phía Tây. Khuôn viên rộng hơn 2.000m², được thiết kế theo đúng nguyên tắc phong thủy Đông phương, tạo nên thế đất “tựa sơn hướng thủy” hài hòa. Phía trước là hồ Điện rộng 1.000m², sâu khoảng 3m, hai bên kè đá, mùa hè sen nở ngát hương, được xem như minh đường tụ khí. Phía sau là dãy đồi thấp làm hậu chẩm, trong khi thành lồi phía trước đóng vai trò bình phong chắn gió, giữ thế vững chãi cho toàn bộ công trình.

Trung tâm quần thể là miếu Long Châu – xây theo kiểu trùng thiềm điệp ốc truyền thống, gồm 5 gian chính và 2 chái phụ. Mái ngói liệt cong vút, tiền đường uốn cong hình vỏ cua mềm mại, nổi bật với hệ thống liên ba gỗ chạm khắc tinh xảo. Điểm đặc biệt là 104 ô hộc gỗ khắc chữ Thọ xen kẽ hoa lá, chim muông biểu trưng cho trường thọ và thịnh vượng. Ngay chính giữa điện treo hoành phi “Long Châu Miếu”, được trùng tu vào năm 1917 dưới thời vua Khải Định, làm tăng thêm vẻ uy nghiêm.

Hai bên miếu chính là Đông Phối Điện và Tây Phối Điện, nơi thờ phụ các voi chiến và dùng làm chỗ tiếp khách sau mỗi kỳ tế lễ. Lối vào điện là cổng tam quan gồm 17 bậc cấp bằng đá ong, trên đỉnh khắc ba chữ Hán “Nghiễm Nhược Lâm” – nghĩa là “rừng rậm uy nghiêm”. Trước cổng đặt bình phong hình Long Mã (rồng ngựa) biểu tượng cho sức mạnh, trí tuệ và lòng trung thành.

Phía sau chính điện, du khách sẽ bắt gặp gò mộ Ô Long với tấm bia khắc “Ô Long Tượng Mộ”, nơi an táng chiến tượng nổi tiếng trung nghĩa. Gần đó còn có miếu Tượng thờ thần vị voi và tượng voi đá cao 0,7m, tái hiện hình ảnh voi chiến oai phong của triều Nguyễn.

Dù thời gian đã khiến nhiều hạng mục xuống cấp mái ngói phủ rêu, hồ sen dần hoang sơ nhưng chính nét cổ kính rêu phong ấy lại làm nên sức hút đặc biệt. Mỗi bước chân nơi đây như đưa du khách ngược dòng quá khứ, lắng nghe tiếng “ré” bi tráng của voi chiến vang vọng qua từng phiến đá, mái ngói của Điện Voi Ré Huế.

Trong bối cảnh triều Nguyễn, voi không chỉ là phương tiện di chuyển mà còn là "vũ khí sống" trong các trận đánh lớn như Bình Tây Đẩu (1801). Điện Voi Ré Huế chính là minh chứng cho vai trò của chúng: trung thành đến chết, góp phần bảo vệ vương triều. Việc suy tôn voi ngang thần linh phản ánh triết lý Nho giáo – coi trọng trung quân ái quốc, mở rộng đến cả động vật có công lao.

Văn hóa thờ voi ở đây còn gắn với tín ngưỡng dân gian: thờ Thiên Sư (thần voi), Chúa Động (thần đất), Hồng Nương (thần nước) và Tiền Hậu Khai Khẩn (thần nông nghiệp) để cầu bình an cho đàn voi. Bốn bài vị trong miếu Long Châu – Đô Đốc Hùng Tượng Ré, Bích, Nhĩ, Bôn – được phong tước hiệu, thể hiện sự trân trọng sâu sắc. Ngày nay, Điện Voi Ré nhắc nhở chúng ta về giá trị nhân văn: lòng trung thành không phân biệt loài, và lịch sử luôn cần những câu chuyện nhỏ để kể lớn lao.

Với du khách, nơi đây là cơ hội để suy ngẫm về Huế không chỉ là di sản vật chất, mà còn là tinh thần bất diệt. Nếu bạn yêu thích lịch sử Việt Nam, Điện Voi Ré sẽ mang đến chiều sâu mà các điểm du lịch phổ biến khó sánh bằng.

Điện Voi Ré Huế nằm cách Đấu trường Hổ Quyền (một di tích khác gần đó) chỉ 400m, thuộc địa phận tổ dân phố Trường Đá, phường Thủy Biều. Dưới đây là lộ trình cụ thể:

Từ trung tâm Huế (Đại Nội hoặc cầu Trường Tiền): Đi theo đường Lê Lợi về phía Tây, rẽ phải tại ngã ba Bùi Thị Xuân – Phan Châu Trinh. Tiếp tục thẳng đường Bùi Thị Xuân đến số 373, rẽ trái khoảng 200m là đến. Tổng quãng đường khoảng 5km, mất 10-15 phút.

Phương tiện: 

• Xe máy: Thuê tại các quán gần khách sạn với giá 80.000 VNĐ/ngày, dễ dàng len lỏi qua đường nhỏ.
• Taxi/Grab: Chi phí khoảng 50.000-70.000 VNĐ một chiều, tiện lợi cho nhóm.
• Đi bộ: Nếu kết hợp với Hổ Quyền, từ đó đi bộ 5-10 phút qua đường làng yên bình.

Lưu ý: Đường vào điện hơi gồ ghề, nên mang giày thoải mái. Vé tham quan miễn phí, nhưng hãy tôn trọng không gian linh thiêng bằng cách giữ gìn vệ sinh.

Điện Voi Ré Huế tuy không nguy nga, tráng lệ như Đại Nội hay lăng tẩm triều Nguyễn, nhưng chính nét giản dị, trầm mặc ấy lại làm nổi bật giá trị sâu xa: sự trung nghĩa, lòng tận hiến và niềm tôn kính dành cho những “anh hùng thầm lặng” trong lịch sử. Ghé thăm nơi đây, du khách không chỉ chiêm ngưỡng một di tích độc đáo, mà còn được lắng nghe câu chuyện bi tráng về tình người – tình voi, để thêm yêu và thêm tự hào về mảnh đất cố đô ngàn năm di sản.