Khám phá Đấu trường Hổ Quyền: Nơi diễn ra những trận chiến voi – hổ huyền thoại

Đấu trường Hổ Quyền không phải là công trình xây dựng ngẫu hứng, mà là kết quả của một truyền thống đấu voi – hổ có từ thời các chúa Nguyễn (1558–1775). Theo sử liệu, trận đấu đầu tiên được ghi nhận vào năm 1750 dưới thời chúa Nguyễn Phúc Khoát: tại đảo Dã Viên trên sông Hương, 40 con voi đã hạ gục 18 con hổ trước sự chứng kiến của chúa và triều thần. Ban đầu, những cuộc đấu này mang ý nghĩa tế lễ, cầu an cho quốc gia, nhưng dần dần trở thành một hình thức giải trí cung đình dành riêng cho giới quý tộc.

Tuy vậy, việc tổ chức ngoài trời tiềm ẩn nhiều nguy hiểm. Dưới thời vua Gia Long, từng có hổ thoát khỏi dây trói, giết chết quản tượng. Đến năm 1829, trong lễ Tứ Tuần Đại Khánh, vua Minh Mạng tận mắt chứng kiến một con hổ lao thẳng về phía thuyền rồng của ngài bên bờ Bắc sông Hương. Sự cố may mắn được ngăn chặn, nhưng cũng chính từ đó thôi thúc ông xây dựng một đấu trường chuyên biệt để đảm bảo an toàn.

Năm 1830 (Canh Dần), vua Minh Mạng cho dựng Hổ Quyền tại thôn Trường Đá, làng Nguyệt Biều (nay thuộc phường Thủy Biều, TP. Huế), cách kinh thành khoảng 4 km về phía Tây. Công trình này vừa để duy trì các trận đấu, vừa là biểu tượng quyền lực của hoàng gia, với những cuộc tỉ thí được tổ chức hàng năm hoặc theo hứng của nhà vua. Trận đấu cuối cùng diễn ra vào năm 1904 dưới thời vua Thành Thái, khép lại một truyền thống kéo dài hơn 150 năm.

Ngày nay, Đấu trường Hổ Quyền là di tích cấp quốc gia, nằm trong quần thể di tích Cố đô Huế – di sản văn hóa thế giới do UNESCO công nhận từ năm 1993. Nhờ dự án trùng tu giai đoạn 2019–2022, công trình đã được khôi phục gần như nguyên vẹn, trở thành một minh chứng sống động cho một nét văn hóa cung đình đặc biệt của triều Nguyễn.

Một trong những yếu tố khiến Đấu trường Hổ Quyền trở nên đặc biệt là kiến trúc lộ thiên hình vành khăn – một thiết kế hiếm có ở Việt Nam, gợi nhớ đến đấu trường Colosseum của La Mã cổ đại. Toàn bộ công trình được xây dựng từ gạch vồ, đất nén, đá ong và vôi trộn mật ong, đảm bảo độ bền vững qua hàng thế kỷ.

• Cấu trúc chính: Đấu trường có hai vòng tường thành đồng tâm. Vòng trong cao 5,8–5,9m, dày khoảng 4,5m, bao quanh lòng chảo hình tròn đường kính 44m – nơi diễn ra các trận chiến. Vòng ngoài cao 4,75m, chu vi toàn bộ khoảng 140–145m, với hệ thống thoát nước được chạm khắc hoa văn hình mặt hổ tinh xảo.
•  Khán đài hoàng gia: Hướng Đông Nam (hoặc Bắc theo một số tài liệu) là khán đài dành cho vua, cao hơn các vị trí khác, với hệ thống bậc cấp 24 cấp cho vua và đình thần bên trái, và bậc cấp cho quan chức, binh lính bên phải. Từ đây, vua có thể quan sát toàn bộ trận đấu mà không lo nguy hiểm.
• Chuồng hổ và cửa chính: Đối diện khán đài là năm chuồng nhốt hổ riêng biệt, mỗi chuồng có máng ăn và hệ thống ròng rọc gỗ để mở cửa an toàn. Cửa chính cao 8 thước 7 tấc (khoảng 3,2m), rộng 4 thước 5 tấc (khoảng 1,7m), làm bằng gỗ lim với đế đá, khắc chữ "Hổ Quyền" – biểu tượng của sức mạnh và uy quyền.

Kiến trúc này không chỉ phục vụ mục đích thực tiễn mà còn mang tính biểu tượng: voi đại diện cho sức mạnh đất liền, hổ tượng trưng cho rừng núi hoang dã. Sự kết hợp hài hòa giữa công năng và nghệ thuật đã biến Hổ Quyền thành một kiệt tác kiến trúc triều Nguyễn.

Các trận chiến tại Đấu trường Hổ Quyền không chỉ là cuộc đấu sinh tử mà còn là những vở kịch lịch sử đầy màu sắc. Chúng thường diễn ra vào mùa xuân hoặc thu, với nghi thức trang trọng: vua ngự thuyền rồng từ Nghênh Lương Đình, di chuyển bằng kiệu che bốn lọng vàng, bốn tàn vàng, hộ tống bởi đội lính áo đỏ, nhạc cung đình và cờ Tam Tài, Ngũ Hành. Dân chúng hai bên đường đặt hương án, lễ vật để chào đón, biến ngày hội thành sự kiện văn hóa lớn.

Một số trận đấu nổi bật:

• Năm 1750: 40 voi vs 18 hổ tại Dã Viên – trận đấu quy mô lớn nhất thời chúa Nguyễn.
• Năm 1904: Trận cuối cùng dưới vua Thành Thái, voi cái hiên ngang húc chết hổ sau khi bị nhảy lên trán. Mô tả chi tiết trong sách Quần thể di tích Huế của Phan Thuận An.

Dù kịch tính, những trận đấu này cũng đầy bi kịch: hàng trăm hổ và voi bị hy sinh, phản ánh sự tàn khốc của xã hội phong kiến. Ngày nay, chúng được nhìn nhận như một phần di sản, nhắc nhở về sự tiến bộ của nhân loại.

Để có chuyến tham quan Đấu trường Hổ Quyền trọn vẹn và thuận tiện, bạn có thể tham khảo những thông tin hữu ích dưới đây.

• Di chuyển: Từ trung tâm Huế, bạn có thể đi xe máy hoặc taxi theo đường Nguyễn Tất Thành, mất khoảng 10–15 phút. Điểm dừng nằm ngay chân đồi Long Thọ.
• Thời gian lý tưởng: Nên đi vào sáng sớm hoặc chiều muộn để tránh nắng, đặc biệt nếu kết hợp tour xe đạp khám phá làng quê Huế.
• Lưu ý: Chuẩn bị nước uống, mũ/nón, kem chống nắng. Giữ gìn di tích, không leo trèo lên tường thành. Nếu đi theo nhóm, nên thuê hướng dẫn viên để nghe thêm những câu chuyện lịch sử thú vị.
• Kết hợp tham quan: Sau khi ghé Đấu trường Hổ Quyền, bạn có thể tiếp tục tham quan các vườn thanh trà ở Làng Thủy Biểu hoặc tham quan nhà vườn Xuân Đài nổi tiếng gần đó. 

Đấu trường Hổ Quyền không chỉ là chứng tích lịch sử đặc biệt của triều Nguyễn, mà còn là minh chứng sống động cho tinh thần thượng võ, sự khéo léo trong kiến trúc và dấu ấn văn hóa độc đáo của dân tộc. Dù những trận chiến voi – hổ nay chỉ còn trong ký ức, nơi đây vẫn mang giá trị to lớn trong việc tìm hiểu lịch sử, văn hóa và truyền thống Việt Nam. Nếu có dịp đến Huế, bạn đừng bỏ lỡ cơ hội ghé thăm Hổ Quyền để cảm nhận hơi thở hào hùng của quá khứ và thêm tự hào về di sản quê hương.