Hoa giấy Thanh Tiên Huế: Làng nghề trăm năm với những đóa hoa bay bổng giữa lòng cố đô

Theo sử liệu, nghề làm hoa giấy Thanh Tiên đã hình thành từ thời các chúa Nguyễn (thế kỷ XVI – XVII) và được ghi chép trong Đại Nam nhất thống chí như một trong những nghề thủ công tiêu biểu của xứ Huế. Tương truyền rằng, vào triều Gia Long, một vị quan Bộ Lễ gốc làng Thanh Tiên đã dâng lên nhà vua những cành hoa giấy ngũ sắc, trong đó ba bông lớn tượng trưng cho Quân – Sư – Phụ (hoặc Trung – Hiếu – Nghĩa) và năm bông nhỏ bao quanh biểu thị Nhân – Lễ – Nghĩa – Trí – Tín. Trước ý nghĩa cao đẹp ấy, vua Gia Long vô cùng hài lòng và khuyến khích dân làng phát triển nghề, để hoa giấy hiện diện trong các lễ nghi của kinh thành.

Xuất phát từ nhu cầu thực tiễn, nghề hoa giấy Thanh Tiên dần trở thành nét đẹp văn hóa. Khí hậu Huế khắc nghiệt, nắng Lào gay gắt, mưa dầm kéo dài khiến hoa tươi chóng tàn, khó dùng lâu cho việc thờ cúng. Người dân đã sáng tạo nên hoa giấy vừa bền, vừa trang nghiêm, lại mang chiều sâu tâm linh. Dần dần, hoa giấy không chỉ phục vụ tín ngưỡng, mà còn trở thành đồ trang trí ngày Tết, tượng trưng cho sự no ấm, sum vầy.

Nghề làm hoa giấy Thanh Tiên không đơn thuần là một quy trình thủ công, mà là nghệ thuật sống động được thổi hồn từ bàn tay khéo léo và tâm hồn tinh tế của người dân xứ Huế. Từng bông hoa không chỉ là sản phẩm, mà còn là kết tinh của sự kiên nhẫn, óc thẩm mỹ và niềm tự hào về một di sản trăm năm.

Khi mùa thu về, khoảng tháng 8 âm lịch, người dân Thanh Tiên lại rủ nhau ra vườn đốn tre. Tre được chẻ nhỏ, phơi khô, chọn lọc kỹ càng để làm cành hoa. Với họ, mỗi cành tre không chỉ là vật liệu, mà còn là “xương sống” nâng đỡ cho cái đẹp. Song song đó, những tờ giấy thủ công được nhuộm thành nhiều gam màu rực rỡ: hồng, tím, xanh, vàng, trắng vừa gợi sắc xuân, vừa ẩn chứa ý niệm ngũ hành. Đọt sắn cũng được người dân hái về, tỉ mỉ thụt lõi để tạo thành nhụy hoa, đặc biệt là cho những bông sen.

Từng cánh giấy mỏng manh qua bàn tay nghệ nhân bỗng trở thành cánh hoa có hồn, với những nếp gấp mềm mại và dáng hoa thanh thoát. Người dân Thanh Tiên mô phỏng vẻ đẹp của hoa sen, hoa cúc, hoa hồng, hoa huệ hay cả những loài hoa dại ven đường. Trong đó, hoa sen giấy được coi là thử thách lớn nhất: khó đến mức cả làng chỉ còn chừng mươi hộ gia đình giữ được kỹ thuật tinh xảo này. Với họ, mỗi bông sen không chỉ là một sản phẩm, mà còn là sự kế thừa của bí quyết cha ông để lại. 

Khi các cánh hoa đã đủ hình hài, người thợ ghép chúng thành từng cành. Một cành hoa truyền thống thường gồm 3 bông lớn ở giữa và 5 bông nhỏ xung quanh, gợi nhắc đến triết lý Tam Cương – Ngũ Thường trong Nho học. Hoàn thiện xong, những cành hoa được cắm vào “chông” tre, tạo thành bó lớn để mang ra chợ hoặc đưa lên phố. Với người dân, khoảnh khắc nhìn cả “rừng hoa giấy” bung nở trên sân nhà chính là niềm vui lớn nhất, bởi nó tượng trưng cho sự sung túc, an lành và nét đẹp bền vững của Huế.

Hoa giấy Thanh Tiên không chỉ dừng lại ở giá trị thủ công mỹ nghệ, mà còn là biểu tượng văn hóa & tâm linh gắn liền với đời sống người Huế. Từ bao đời nay, những cành hoa giấy được trân trọng đặt trên bàn thờ gia tiên, ở miếu, am hay bàn thờ ông Địa, Táo Quân… như một cách thể hiện lòng thành kính và sự trang nghiêm. Theo truyền thống, hoa giấy chỉ được thay mới một lần vào dịp Tết Nguyên Đán. 

Trong số đó, hoa sen giấy được xem là linh hồn của làng Thanh Tiên. Không chỉ đẹp về hình thức, sen còn mang ý nghĩa thanh tịnh, giác ngộ và gắn liền với triết lý Phật giáo. Nhờ tâm huyết khôi phục nghề của các nghệ nhân như Thân Văn Huy và Nguyễn Hóa, kỹ thuật làm sen giấy đã hồi sinh, giúp sản phẩm trở thành niềm tự hào không chỉ của làng nghề mà còn được giới thiệu, xuất khẩu ra nhiều quốc gia.

Ngày nay, hoa giấy Thanh Tiên không chỉ phục vụ tín ngưỡng mà còn bước vào đời sống đương đại. Những cành hoa giản dị được dùng để trang trí trong nhà, quán cà phê, nhà sách hay khách sạn, mang đến một không gian đậm chất Huế, vừa cổ kính vừa nên thơ. Đặc biệt, với sự sáng tạo của các nghệ nhân trẻ như Phan Ngọc Hiếu, hoa giấy đã được nâng tầm thành tác phẩm nghệ thuật hiện đại, tiêu biểu là những bức tranh hoa giấy 3D đầy tinh tế, đưa nghề truyền thống tiến gần hơn với nghệ thuật đương đại và du khách quốc tế.

Du lịch đến làng Thanh Tiên là một hành trình khám phá văn hóa độc đáo. Du khách có thể:

• Tham quan và trải nghiệm làm hoa giấy: Dưới sự hướng dẫn của các nghệ nhân, bạn có thể tự tay cắt, gấp, và tạo nên những bông hoa giấy, đặc biệt là hoa sen, để mang về làm kỷ niệm. Một buổi trải nghiệm kéo dài từ 30-60 phút, với chi phí khoảng 100.000 VNĐ, đã bao gồm nước uống.
• Khám phá không gian làng quê: Làng Thanh Tiên mang vẻ đẹp yên bình của vùng ngoại ô Huế, với cánh đồng lúa xanh mướt và dòng sông Hương lặng lẽ trôi.
• Mua quà lưu niệm: Hoa giấy Thanh Tiên có giá phải chăng, từ 5.000-45.000 VNĐ/cành, là món quà ý nghĩa để mang về.

Làng nghề thường tấp nập nhất vào tháng Chạp, khi các nghệ nhân tất bật chuẩn bị hoa giấy cho Tết. Nếu đến Huế vào thời điểm này, bạn sẽ bắt gặp hình ảnh những gánh hoa rực rỡ được chở trên đò, len lỏi vào các khu chợ phố thị.

Làng hoa giấy Thanh Tiên không chỉ là một điểm đến du lịch, mà còn là nơi lưu giữ tinh hoa văn hóa Huế qua những đóa hoa giấy rực rỡ, tồn tại hơn 400 năm cùng bao thăng trầm lịch sử. Nghề làm hoa giấy nơi đây đã trở thành niềm tự hào của người dân cố đô, vừa mang giá trị tâm linh, vừa là biểu tượng của sự sáng tạo và bền bỉ.

Đến Huế cùng Sovaba Travel, du khách không chỉ được tham quan làng nghề truyền thống mà còn có cơ hội tự tay tạo nên một bông hoa giấy, cảm nhận sự tỉ mỉ trong từng nếp gấp và khám phá những câu chuyện văn hóa đằng sau mỗi cành hoa. Đây không chỉ là một trải nghiệm thú vị, mà còn là hành trình để mang về cho mình một mảnh hồn Huế đầy ý nghĩa. Với sự đồng hành của Sovaba Travel – đơn vị chuyên tổ chức tour du lịch Huế đa dạng và giàu trải nghiệm, mỗi chuyến đi sẽ giúp bạn hiểu hơn về con người, văn hóa và đời sống tinh thần xứ Huế, để rồi khi rời xa, trong lòng vẫn còn vương vấn sắc màu của những đóa hoa giấy Thanh Tiên.