Ghé thăm nhà vườn Xuân Đài: Nét tinh hoa kiến trúc nhà rường và hồn quê xứ Huế

Nằm nép mình tại số 12, kiệt 22 đường Thanh Nghị, phường Thủy Biều, thành phố Huế, nhà vườn Xuân Đài được xây dựng vào năm 1868 – thời kỳ triều Nguyễn đang ở đỉnh cao quyền lực. Chủ nhân đầu tiên là ông nội của ông Hồ Xuân Đài, một người làm việc trong triều đình, đã chọn mảnh đất rộng 1.125,6 m² này để tạo nên một không gian sống hài hòa giữa con người và thiên nhiên. Đến nay, ngôi nhà đã chứng kiến bốn thế hệ sinh sống, trải qua bao thăng trầm lịch sử từ thời Pháp thuộc, chiến tranh đến hòa bình hôm nay.

Theo lời kể của chính chủ nhân hiện tại – ông Hồ Xuân Đài nay đã ngoài 80 tuổi, ngôi nhà được xây dựng với tinh thần "an cư lạc nghiệp", nơi gia đình không chỉ trú ngụ mà còn gắn bó với ruộng vườn, sông nước. Qua hơn một thế kỷ rưỡi, nhà vườn Xuân Đài vẫn giữ nguyên vẻ cổ kính, trở thành một trong những ngôi nhà vườn tiêu biểu của làng Thủy Biều "xứ sở nhà vườn" nổi tiếng xứ Huế. Không chỉ là di tích gia đình, nơi đây còn là bảo tàng sống về lối sống Huế xưa, nơi du khách có thể lắng nghe những câu chuyện chân thực về sự kiên cường của người dân miền Trung trước biến cố thời gian.

Kiến trúc nhà rường Huế là một kiệt tác của người thợ mộc Việt Nam, kế thừa từ truyền thống nhà cổ miền Bắc nhưng được điều chỉnh để thích ứng với khí hậu khắc nghiệt miền Trung: nắng gió, mưa lũ thất thường. Tại nhà vườn Xuân Đài, bạn sẽ thấy rõ nét tinh hoa này qua thiết kế một gian hai chái, kiểu nhà chữ đinh phổ biến, với ba gian chính và hai chái phụ, tổng cộng khoảng 56 cột gỗ lim chắc chắn.

Hệ thống cột kèo gỗ 

Điểm nổi bật nhất là toàn bộ kết cấu nhà được ghép bằng chốt và mộng gỗ, không một chiếc đinh sắt nào – một kỹ thuật thủ công tinh xảo giúp nhà dễ dàng tháo lắp, di dời khi cần. Các cột cái đặt chính giữa, liên kết với hệ kèo đỡ mái, tạo nên sự vững chãi mà vẫn thoáng đãng. Gỗ lim được sử dụng chủ yếu, không chỉ bền bỉ mà còn mang vẻ đẹp óng ánh theo năm tháng, phản chiếu triết lý "thiên nhân hợp nhất" của người Huế.

Mái ngói liệt và không gian xanh 

Mái nhà lợp ngói liệt hai lớp dày, dốc lớn để thoát nước mưa nhanh chóng, giúp ngôi nhà mát mẻ mùa hè và ấm áp mùa đông. Xung quanh là vườn cây ăn quả, hoa cỏ um tùm: từ xoài, ổi đến sen, chuối, tất cả hòa quyện tạo nên bức tranh hồn quê xứ Huế sống động. Không gian sân vườn rộng mở, với ao cá và lối đi lát gạch Bát Tràng, mời gọi du khách dạo bước, cảm nhận sự yên bình hiếm có giữa lòng thành phố.

So với các ngôi nhà rường khác ở Huế, Xuân Đài nổi bật bởi sự bảo tồn nguyên vẹn, không pha trộn yếu tố hiện đại, giúp du khách dễ dàng hình dung cuộc sống quan lại triều Nguyễn xưa.

Ghé thăm nhà vườn Xuân Đài, bạn không chỉ ngắm nhìn mà còn tham gia vào nhịp sống Huế đích thực

• Tham quan và nghe kể chuyện: Ông chủ nhà sẽ dẫn dắt bạn qua từng góc nhà, kể về những kỷ vật gia đình như bàn thờ tổ tiên, bộ trường kỷ cổ hay những bức hoành phi chạm khắc tinh tế. Đây là cơ hội hiếm có để hiểu sâu về văn hóa Huế qua lăng kính cá nhân.
• Trải nghiệm làm vườn: Thử tay với việc hái trái cây, tưới cây hoặc câu cá, hoạt động lý tưởng cho gia đình, giúp trẻ em kết nối với thiên nhiên.
• Ẩm thực quê hương: Kết thúc hành trình bằng bữa cơm dân dã với món Huế đặc sản như bánh bèo, nem lụi, thưởng thức ngay tại hiên nhà rường, ngắm hoàng hôn buông.

Để chuyến tham quan nhà vườn Xuân Đài thêm trọn vẹn, bạn nên lưu ý một vài điều nhỏ nhưng hữu ích. 

• Từ trung tâm Huế (khu vực cầu Trường Tiền), chỉ mất khoảng 15–20 phút đi xe máy hoặc grab là đến, với địa chỉ cụ thể tại 12/22 Thanh Nghị, phường Thủy Biều.
• Thời gian lý tưởng nhất để ghé thăm là sáng sớm hoặc chiều muộn, khi tiết trời mát mẻ và ánh nắng chưa gay gắt, đặc biệt trong mùa hè (tháng 5–8). Nếu có thời gian, bạn có thể kết hợp với tour làng Thủy Biều để khám phá thêm nhiều nhà vườn cổ khác.
• Trước khi đi, đừng quên chuẩn bị mũ, nón, kem chống nắng và nên đặt lịch trước qua Facebook Nhà Vườn Xuân Đài nếu bạn đi theo nhóm đông. 
• Một lưu ý quan trọng: đây vẫn là không gian sinh hoạt gia đình, vì vậy bạn nên giữ gìn vệ sinh, không hút thuốc và tôn trọng sự yên tĩnh vốn có của nơi này.

Nếu bạn đang dự định dành 2–3 ngày khám phá Huế, đừng quên đưa nhà vườn Xuân Đài vào hành trình. Một lịch trình gợi ý thú vị có thể bắt đầu bằng ngày đầu tham quan Đại Nội và các điểm nổi bật trong kinh thành. Ngày thứ hai, hãy dành buổi sáng dạo thuyền trên sông Hương, buổi chiều ghé Xuân Đài để tận hưởng không gian xanh mát và thưởng thức bữa cơm Huế dân dã ngay tại vườn. Ngày cuối cùng, bạn có thể lang thang qua những lăng tẩm uy nghi của triều Nguyễn để kết thúc chuyến đi.

Bằng cách kết hợp tham quan di sản với trải nghiệm làng vườn, chuyến đi Huế của bạn sẽ trở nên cân bằng và hấp dẫn hơn. Đặc biệt, với tour tham quan nhà vườn do Sovaba Travel tổ chức, bạn sẽ có cơ hội tìm hiểu kiến trúc nhà rường cổ, dạo vườn cây xanh mát và thưởng thức bữa cơm Huế ngay trong không gian gia đình địa phương. Đây là lựa chọn lý tưởng để vừa khám phá văn hóa, vừa tận hưởng sự thư giãn trong hành trình đến cố đô.