Phủ Khống Tràng An: Khám phá nơi thờ tự và chuyện về những vị quan trung thần

Phủ Khống được xây dựng từ thế kỷ 16 (năm 1565), với ngôi phủ thứ hai được dựng lên vào thế kỷ 19 (năm 1825), thuộc địa phận huyện Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình. Di tích này gắn liền với triều đại nhà Đinh (968-980), một trong những triều đại đầu tiên của nước Đại Việt độc lập sau nghìn năm Bắc thuộc.

Theo sử liệu và truyền thuyết, sau khi vua Đinh Tiên Hoàng và con trai trưởng Đinh Liễn bị sát hại bởi Đô Thích vào năm 979, thái tử Đinh Toàn lên ngôi khi chỉ mới 6 tuổi. Để bảo vệ thi hài nhà vua khỏi kẻ gian, 7 vị quan trung thần triều Đinh đã tự tay khâm liệm và chuẩn bị 100 chiếc quan tài bằng đồng giống hệt nhau. Họ chôn cất ở nhiều nơi khác nhau theo bốn hướng Đông, Tây, Nam, Bắc, nhằm đánh lừa kẻ thù. Sau khi hoàn thành nhiệm vụ, để giữ bí mật tuyệt đối về vị trí mộ thật, các vị quan đã cùng nhau uống rượu độc tuẫn tiết. Hành động trung nghĩa này đã trở thành biểu tượng cho lòng trung quân ái quốc trong lịch sử Việt Nam.

Đinh Công tiết chế – vị quan trấn giữ ải phía Nam kinh đô Hoa Lư, cảm kích trước nghĩa khí của họ, đã lập bát hương thờ cúng tại nơi đây. Sau này, khi Lê Hoàn lên ngôi (triều Tiền Lê), một số quan lại triều Đinh không khuất phục, dẫn quân chống lại. Đinh Công tiết chế bị giam lỏng tại Phủ Khống và cuối cùng tự sát sau khi các cánh quân thất bại. Nhân dân địa phương, kính trọng lòng trung liệt, đã xây dựng phủ thờ để tưởng nhớ các bậc anh hùng. Tên gọi "Phủ Khống" xuất phát từ việc "khống chế" (kiểm soát, giữ bí mật) vị trí lăng mộ vua Đinh Tiên Hoàng, vốn vẫn là một bí ẩn lịch sử đến ngày nay.

Phủ Khống chủ yếu thờ tự Đinh Công tiết chế và 7 vị quan trung thần triều Đinh (không rõ tên húy đầy đủ do tài liệu lịch sử hạn chế). Đinh Công tiết chế được tôn là vị thần chính, với hiệu vị "Đinh Công tiết chế", đại diện cho sự trung kiên với nhà Đinh. Bảy vị quan trung thần được thờ chung, tượng trưng cho sự hy sinh vì nghĩa lớn: bảo vệ bí mật quốc gia và lòng trung thành với vua cũ.

Bên trong phủ, các bài vị và tượng thờ được đúc bằng đồng mạ vàng, tạo nên không gian trang nghiêm. Gần đó là chùa Báo Hiếu, nơi thờ cúng linh hồn các binh sĩ, đồng bào và những người vô danh đã hy sinh vì dân tộc, cầu mong họ được nương nhờ cửa Phật. Sự kết hợp giữa phủ và chùa tạo nên một quần thể tâm linh hoàn chỉnh, nơi du khách có thể tìm hiểu về lịch sử và thực hành nghi thức thờ cúng.

Những vị quan này không chỉ là nhân vật lịch sử mà còn trở thành biểu tượng văn hóa, thường được nhắc đến trong các lễ hội địa phương như lễ giỗ vua Đinh Tiên Hoàng vào trung tuần tháng 8 âm lịch.

Phủ Khống được xây dựng theo hình chữ "Đinh", nằm trên một dải đất hẹp, lưng tựa vào Hang Khống, bên phải là dãy núi đá dựng đứng, trước mặt là hồ nước mênh mông yên bình. Không gian này tạo nên sự hài hòa giữa kiến trúc nhân tạo và thiên nhiên, góp phần vào vẻ đẹp của quần thể Tràng An – Di sản Văn hóa và Thiên nhiên Thế giới được UNESCO công nhận năm 2014.

Điểm nhấn nổi bật là cây thị cổ thụ hơn 1.000 năm tuổi, với tán lá rộng lớn hình con voi bao trùm toàn bộ ngôi đền. Cây thị này gắn liền với truyền thuyết: gốc cây cũ là nơi 7 vị quan tuẫn tiết, sau khi chết, cây mọc lên từ gốc cũ. Đến nay, cây ra hai loại quả khác nhau, quả tròn và quả dẹt vào dịp lễ giỗ vua Đinh, điều hiếm thấy ở các cây thị khác tại Việt Nam. Người dân thường thắp hương thờ cúng dưới gốc cây, coi đây là biểu tượng linh thiêng.

Kiến trúc phủ bao gồm các hạng mục như tiền đường, hậu cung, với đồ thờ tự cổ kính. Tổng diện tích khoảng 92.567 m², mang phong cách kiến trúc Việt Nam cổ, sử dụng vật liệu gỗ lim, đá xanh, tạo cảm giác vững chãi và gần gũi.

Một trong những giai thoại nổi bật là câu chuyện về 100 quan tài đồng: Để bảo vệ mộ vua Đinh khỏi bị đào bới, các quan trung thần đã tạo ra hàng loạt mộ giả, và tự vẫn để giữ bí mật. Chữ "Khống" trong tên phủ được hiểu là "giữ kín", ám chỉ việc che giấu vị trí mộ thật, vẫn chưa được khám phá hoàn toàn đến nay. Một truyền thuyết khác liên quan đến cây thị: Sau khi các quan tuẫn tiết dưới gốc cây cũ, cây mới mọc lên từ gốc, tượng trưng cho sự bất diệt của lòng trung nghĩa. Vào mùa quả chín (tháng 8 âm lịch), du khách có thể chứng kiến hiện tượng quả tròn (tượng trưng cho nam) và quả dẹt (tượng trưng cho nữ), được coi là điềm lành.

Những câu chuyện này không chỉ mang tính lịch sử mà còn giáo dục giá trị đạo đức, giúp người đọc hiểu sâu hơn về tinh thần dân tộc Việt Nam.

Để khám phá Phủ Khống, bạn nên chọn tuyến du lịch số 1 tại Tràng An, bao gồm: Bến thuyền - Đền Trình - Hang Tối - Hang Sáng - Hang Nấu Rượu - Đền Trần - Hang Ba Giọt - Hang Seo - Hang Sơn Dương - Phủ Khống - Chùa Báo Hiếu - Hang Khống - Hang Trần - Hang Quy Hậu - quay về bến. Hành trình đi thuyền mất khoảng 3-4 giờ, cho phép bạn ngắm cảnh sông nước, hang động và di tích.

• Thời gian lý tưởng: Tháng 1-3 âm lịch (mùa xuân, thời tiết mát mẻ, cây cối xanh tươi) hoặc tháng 6-8 (ngắm lúa chín, sen nở). Tránh mùa mưa lũ (tháng 9-11) để đảm bảo an toàn.
• Giá vé: Vé tham quan Tràng An (bao gồm thuyền): 250.000 VNĐ/người lớn, 120.000 VNĐ/trẻ em (6-15 tuổi), miễn phí cho trẻ dưới 1m.
• Di chuyển: Từ Hà Nội, cách Ninh Bình khoảng 90km (2-3 giờ xe). Từ trung tâm Ninh Bình, di chuyển bằng taxi hoặc xe máy đến bến thuyền Tràng An (khoảng 7km).

Lưu ý: Mặc trang phục kín đáo khi viếng đền chùa. Mang theo nước uống, kem chống nắng và mũ nón. Nếu đi nhóm, có thể thuê hướng dẫn viên địa phương để nghe kể chuyện lịch sử chi tiết. Kết hợp tham quan các địa điểm lân cận như Hang Múa, Tam Cốc để chuyến đi thêm phong phú.

Chuyến tham quan Phủ Khống Tràng An, du khách không chỉ được chiêm bái một địa danh linh thiêng mà còn được sống trong những câu chuyện cảm động về lòng trung nghĩa thời Trần. Không gian tĩnh lặng giữa núi rừng và mặt nước Tràng An càng làm nổi bật giá trị tinh thần mà Phủ Khống lưu giữ suốt nhiều thế kỷ, một lời nhắc nhớ về khí tiết và nhân cách của những bậc trung thần đã góp phần làm nên bản sắc văn hóa Việt. Nếu muốn tiếp tục khám phá trọn vẹn vẻ đẹp di sản Ninh Bình, du khách có thể lựa chọn tour Tràng An trọn gói – hành trình đưa bạn đi qua hệ thống hang động kỳ ảo, các điểm thờ tự linh thiêng và cảnh quan non nước hùng vĩ. Đây là lựa chọn lý tưởng cho những ai muốn trải nghiệm Tràng An một cách sâu sắc, thuận tiện và đầy đủ nhất.