Hành Cung Vũ Lâm: Khu di tích lịch sử gắn liền với nhà Trần

Hành cung Vũ Lâm nằm tại xã Phương Hưng và An Lâm, huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương, cách trung tâm thành phố Hải Dương khoảng 12km về phía đông bắc. Khu vực này thuộc vùng châu thổ sông Thái Bình, xưa kia là một vùng đất bãi ven sông rộng lớn, có hệ thống sông ngòi chằng chịt, rất thuận lợi cho việc huấn luyện thủy quân.

Theo các nguồn sử liệu chính thống:

• Năm 1252, Trần Thái Tông cho lập hành cung tại đây với tên gọi ban đầu là “Vũ Lâm” (rừng võ).
• Đến thời Trần Nhân Tông và Trần Anh Tông, hành cung được mở rộng và trở thành căn cứ lớn để huấn luyện thủy quân và cấm binh.
• Đặc biệt, trước cuộc kháng chiến chống Nguyên Mông lần 2 (1285) và lần 3 (1287-1288), Trần Hưng Đạo đã trực tiếp chỉ huy việc luyện tập binh sỹ tại Vũ Lâm.

Chính vì vậy, Vũ Lâm không chỉ là cung điện tạm thời của vua mà còn là trại huấn luyện quân sự quan trọng bậc nhất của nhà Trần.

Để hiểu trọn vẹn giá trị lịch sử của Hành Cung Vũ Lâm, không thể bỏ qua vai trò quan trọng của khu vực này trong ba lần kháng chiến chống quân Nguyên – Mông. Từ một vùng sơn thủy ẩn mình trong núi đá vôi, Vũ Lâm đã trở thành căn cứ chiến lược, nơi tụ hội tinh hoa quân sự của triều Trần và là mắt xích quan trọng trong chiến thuật phòng thủ – phản công của Đại Việt. Những sự kiện diễn ra tại đây cho thấy tầm nhìn xa của vua Trần, đồng thời hé mở cách mà triều đại này vận dụng địa thế Tràng An để tạo nên ba chiến thắng vang dội trong lịch sử dân tộc.

• Kháng chiến lần 1 (1258) Dù chưa được nhắc nhiều trong sử sách nhưng đây là thời điểm hành cung bắt đầu được xây dựng và trở thành nơi trú quân khi quân Nguyên tràn vào Thăng Long.
• Kháng chiến lần 2 (1285) Sau khi Thoát Hoan chiếm Thăng Long, Trần Nhân Tông và Trần Quang Khải đã rút về vùng Thanh Hóa – Ninh Bình, còn một bộ phận quan trọng của triều đình và thủy quân được lệnh tập kết tại Vũ Lâm để bảo vệ cánh đông bắc.
• Kháng chiến lần 3 (1287-1288) – Vai trò quyết định Đây là giai đoạn Vũ Lâm phát huy tối đa vai trò:
  • Là nơi tập kết và huấn luyện thủy quân Bạch Đằng trước khi kéo ra Vân Đồn, phối hợp với Trần Khánh Dư đánh tan đoàn thuyền lương của Trương Văn Hổ.
  • Là căn cứ hậu cần cực kỳ quan trọng, giúp nhà Trần thực hiện chiến lược “vườn không nhà trống” ở Thăng Long.
  • Nhiều nhà sử học cho rằng chính tại Vũ Lâm, Hịch tướng sĩ của Trần Hưng Đạo đã được truyền đạt đến các tướng lĩnh trước khi xuất quân.

Nhìn lại, vai trò của Hành Cung Vũ Lâm trong ba cuộc kháng chiến không chỉ gắn với các sự kiện quân sự mà còn phản ánh tư duy chiến lược sắc bén và tinh thần đoàn kết của triều Trần.

Khu di tích hiện nay có diện tích khoảng 30ha, được công nhận là Di tích lịch sử quốc gia năm 1992 và Di tích quốc gia đặc biệt năm 2014.

Các hạng mục chính còn lại:

• Đền thờ Trần Hưng Đạo (xây dựng lại năm 2002)
• Bãi tập võ xưa – nay là cánh đồng rộng và một số gò đất cao
• Đền thờ Trần triều các vua và các công thần
• Khu vực nền cung điện cũ đã được khai quật một phần, phát lộ dấu tích móng cột, gạch lát thời Trần
• Bia đá “Vũ Lâm hành cung” do tiến sĩ Vũ Duy Đoạn soạn năm 1750

Đáng tiếc là trải qua hàng thế kỷ, phần lớn kiến trúc gỗ đã bị phá hủy hoàn toàn, chỉ còn lại dấu tích nền móng và địa danh.

Để chuyến tham quan Hành Cung Vũ Lâm trở nên trọn vẹn và thoải mái, du khách nên chuẩn bị trước về thời điểm, lịch trình và phương tiện di chuyển. Những kinh nghiệm dưới đây sẽ giúp bạn có một hành trình suôn sẻ, vừa khám phá được chiều sâu lịch sử, vừa tận hưởng vẻ đẹp thanh bình của vùng Tràng An.

Thời gian lý tưởng để tham quan

• Tháng 1 – 3 âm lịch: Thời tiết mát mẻ, phong cảnh trong lành. Đây cũng là thời điểm diễn ra lễ hội đền Vũ Lâm (15–17 tháng Giêng), mang đến không khí sinh hoạt văn hóa – tín ngưỡng đặc trưng của vùng cố đô.
• Tháng 8 âm lịch: Diễn ra lễ giỗ Đức Thánh Trần (20/8), thu hút lượng lớn du khách về dâng hương và tham gia các hoạt động truyền thống.

Cách di chuyển từ Hà Nội đến Hành Cung Vũ Lâm

• Khoảng cách: khoảng 70 km.
• Xe máy hoặc ô tô: Từ Hà Nội đi cao tốc Hà Nội – Hải Dương, sau đó rẽ vào Quốc lộ 5 cũ, tiếp tục đến thị trấn Nam Sách rồi hỏi đường vào xã An Lâm hoặc Phương Hưng. Đây là lộ trình tương đối dễ đi, thuận tiện cho cả nhóm bạn lẫn gia đình.
• Xe buýt: Bạn có thể bắt tuyến Hà Nội – Chí Linh hoặc Hà Nội – Phả Lại, xuống tại ngã ba Nam Sách, sau đó bắt xe ôm hoặc taxi để vào khu di tích.

Những lưu ý này sẽ giúp bạn chủ động hơn trong chuyến khám phá, đồng thời có thêm thời gian trải nghiệm cảnh quan và bề dày văn hóa của vùng đất gắn liền với triều đại nhà Trần.

Hành Cung Vũ Lâm không chỉ là một địa danh mang giá trị lịch sử, mà còn là minh chứng sống động cho tư duy quân sự chiến lược, tinh thần nhập thế – xuất thế và bản lĩnh của triều Trần trong giai đoạn huy hoàng nhất của Đại Việt. Giữa không gian sơn thủy kỳ vĩ của Tràng An, nơi từng in dấu chân các vị vua – vị tướng, du khách hôm nay có thể cảm nhận rõ hơn nhịp sống của quá khứ qua từng mái đền, từng lối đi, từng dòng nước bao bọc hành cung. Hành trình khám phá Vũ Lâm vì thế không chỉ là chuyến tham quan, mà còn là dịp để chạm vào chiều sâu văn hóa, để hiểu hơn về tư duy, khí phách và triết lý sống của một triều đại đã làm nên những trang sử vẻ vang. Dành thời gian trở về nơi này, bạn sẽ thấy Tràng An không chỉ đẹp ở cảnh quan, mà còn đẹp ở những câu chuyện lịch sử được gìn giữ nguyên vẹn qua bao thế kỷ.