Làng cổ Phong Nam: Chốn bình yên ngược dòng thời gian giữa lòng Đà Nẵng

Làng Cổ Phong Nam được hình thành từ thế kỷ XV, khi những dòng họ lớn từ miền Bắc và vùng Thanh – Nghệ di cư vào Nam khai hoang lập ấp. Với địa thế thuận lợi nằm bên sông Yên và gần quốc lộ 1A, ngôi làng nhanh chóng trở thành trung tâm giao thương sầm uất của vùng phủ Điện Bàn xưa. Theo tài liệu của Viện Nghiên cứu Hán Nôm và Sở Văn hóa – Thể thao Đà Nẵng, Phong Nam không chỉ là nơi định cư mà còn là điểm giao thoa văn hoá, đánh dấu bước mở rộng của người Việt vào phương Nam.

Giai đoạn hình thành (thế kỷ XV – XVI)

Các họ tộc lớn như Nguyễn, Trần, Lê lần lượt định cư, dựng nên đình làng, chùa cổ, giếng nước, những công trình mang đậm dấu ấn văn hóa truyền thống. Từ đây, nếp sống cộng đồng và tinh thần gắn kết làng xã được hình thành, tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững của Phong Nam sau này.

Thời kỳ kháng chiến (1945 – 1975)

Trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, Làng Cổ Phong Nam trở thành căn cứ cách mạng quan trọng. Nhiều di tích trong làng vẫn còn lưu giữ dấu vết chiến tranh như lời chứng nhân của một thời bi tráng nhưng đầy tự hào của người dân nơi đây.

Trải qua hàng trăm năm thăng trầm, Phong Nam vẫn giữ được linh hồn làng cổ với hơn 1.200 hộ dân sinh sống, trong đó hơn 80% ngôi nhà cổ được bảo tồn gần như nguyên vẹn. Những nếp nhà mái ngói, hàng cau, giếng làng… vẫn kể lại câu chuyện của một miền quê xưa thanh bình giữa lòng Đà Nẵng hiện đại.

Điều làm nên sức hút đặc biệt của Làng Cổ Phong Nam (Đà Nẵng) không chỉ là khung cảnh thanh bình hay nếp sống chậm rãi của người dân, mà còn ở hệ thống kiến trúc cổ độc đáo đã tồn tại suốt nhiều thế kỷ. Những ngôi nhà cổ mái ngói âm dương, cột gỗ lim và tường gạch Bát Tràng vẫn được gìn giữ nguyên vẹn, như một minh chứng sống động cho tài hoa của người xưa và tinh thần bảo tồn di sản của người nay.

Theo khảo sát của Hội Kiến trúc sư Việt Nam (2022), Phong Nam hiện vẫn còn giữ được gần như trọn vẹn những di sản quý hiếm của một làng Việt truyền thống. Toàn làng có 68 ngôi nhà cổ với mái ngói liệt, hệ thống cột kèo chạm khắc tinh xảo, thể hiện bàn tay khéo léo và óc thẩm mỹ tinh tế của thợ mộc Quảng xưa. Bên cạnh đó là 12 giếng cổ được xây bằng đá ong, nước trong quanh năm, biểu tượng của sự trù phú và nguồn sống dồi dào của cư dân nông nghiệp.

Điểm nhấn đặc biệt của nhà thờ Tiền hiền - công trình kiến trúc mang phong cách thời Nguyễn, thờ những vị khai khẩn lập làng và xây dựng làng. 

Du khách đến với Phong Nam thường truyền tai nhau bí quyết để có những bức ảnh đẹp nhất: hãy ghé thăm vào buổi sáng sớm (6–8h) khi nắng vàng nhẹ trải trên mái ngói, hoặc chiều tà (16–18h) khi ánh hoàng hôn phản chiếu lên mặt gạch rêu phong, tạo nên một bức tranh cổ kính đầy thi vị.

Đến với Làng Cổ Phong Nam, du khách không chỉ được chiêm ngưỡng vẻ đẹp cổ kính của những ngôi nhà ngói rêu phong mà còn có cơ hội trải nghiệm trọn vẹn nhịp sống, văn hoá và ẩm thực bản địa của một miền quê xứ Quảng xưa. Một ngày khám phá Phong Nam sẽ là hành trình “chậm” để cảm nhận sự bình yên trong từng khoảnh khắc.

Buổi sáng: Khám phá kiến trúc & văn hóa

• 7:00: Khởi hành từ trung tâm Đà Nẵng, du khách có thể di chuyển bằng xe máy hoặc taxi (chi phí khứ hồi khoảng 150.000 VNĐ).
• 8:00: Tham quan Đình Phong Nam, nơi lưu giữ nhiều giá trị tín ngưỡng truyền thống.
• 9:30: Dạo bước trên con đường đá ong dài 1,2 km, cảm nhận không khí làng quê mộc mạc và ghé thăm 3–5 ngôi nhà cổ mở cửa đón khách. 

Buổi trưa: Ẩm thực địa phương

• 12:00: Thưởng thức bánh tráng cuốn thịt heo và các món ăn địa phương. 

Buổi chiều: Hoạt động tương tác

• 14:00: Trải nghiệm lớp học làm bánh ít lá gai, món bánh truyền thống của người dân Phong Nam. 
• 15:30: Tự do đạp xe quanh làng (giá thuê xe 30.000 VNĐ/giờ).

Lưu ý về thời tiết

• Mùa khô (tháng 3 – 8): Thời điểm lý tưởng nhất để tham quan và chụp ảnh, thời tiết nắng nhẹ, ít mưa.
• Mùa mưa (tháng 9 – 12): Du khách nên mang áo mưa và ủng cao su, đặc biệt nếu có kế hoạch di chuyển bằng xe máy hoặc tham gia các hoạt động ngoài trời.

Để chuyến tham quan Làng Cổ Phong Nam trở nên trọn vẹn và ý nghĩa, du khách nên ghi nhớ một vài nguyên tắc ứng xử nhỏ nhưng quan trọng. Đây không chỉ là cách thể hiện sự văn minh trong du lịch mà còn góp phần giữ gìn vẻ đẹp yên bình và bản sắc văn hóa của ngôi làng cổ hơn 500 năm tuổi này.

• Không xả rác: Hãy luôn mang theo túi vải hoặc túi sinh học để đựng rác cá nhân. Việc giữ gìn vệ sinh không gian chung giúp bảo tồn cảnh quan sạch đẹp, đồng thời thể hiện ý thức bảo vệ môi trường của mỗi du khách.
• Tôn trọng không gian sống của người dân: Khi tham quan các ngôi nhà cổ hoặc chụp ảnh trong khuôn viên nhà dân, hãy xin phép trước. Người dân Phong Nam rất thân thiện và hiếu khách, nhưng họ cũng mong du khách tôn trọng sự riêng tư của gia đình. 
• Ủng hộ cộng đồng địa phương: Du khách có thể mua sản vật truyền thống như mật ong rừng, bánh ít lá gai, rượu gạo thủ công tại các hộ gia đình sản xuất trong làng. Những món quà mộc mạc này không chỉ ngon và an toàn mà còn giúp người dân địa phương có thêm thu nhập để duy trì nghề truyền thống.
• Đi theo nhóm nhỏ: Nên tổ chức chuyến tham quan với nhóm dưới 10 người. Quy mô nhỏ giúp du khách dễ dàng tương tác, trò chuyện với người dân, đồng thời hạn chế gây tiếng ồn hoặc ảnh hưởng đến sinh hoạt thường ngày của cư dân trong làng.

Trong dòng chảy hối hả của Đà Nẵng, thành phố năng động bậc nhất miền Trung – Làng Cổ Phong Nam vẫn lặng lẽ tồn tại như một chứng nhân của thời gian, nơi quá khứ và hiện tại giao hòa trong từng nếp nhà, từng hàng tre, từng giếng nước rêu phong. Mỗi góc nhỏ nơi đây đều mang trong mình hơi thở của ký ức, là lời nhắc nhở nhẹ nhàng về nguồn cội và bản sắc văn hóa Việt Nam. Đến Phong Nam, du khách không chỉ được tham quan một ngôi làng cổ, mà còn được trải nghiệm tinh thần Việt xưa – sự hiền hòa, chân chất và gắn bó với thiên nhiên. Đây là nơi mà người ta tìm thấy sự cân bằng giữa nhịp sống hiện đại và giá trị truyền thống, là điểm dừng để lắng lại, để thấy lòng mình nhẹ nhõm hơn giữa cuộc sống tất bật.