Lễ hội Đu Tiên Huế – Nét văn hóa truyền thống độc đáo ngày Tết

Lễ hội Đu Tiên có bề dày lịch sử hơn một thế kỷ, xuất hiện từ thế kỷ XIX và gắn bó mật thiết với đời sống làng quê Việt Nam xưa. Theo nhiều tài liệu dân gian và nghiên cứu văn hóa, trò chơi đu tiên vốn phổ biến ở nhiều vùng miền, nhưng tại Huế, nhờ sự sáng tạo và tinh thần cộng đồng của người dân làng Gia Viên, nó đã được nâng tầm thành một lễ hội quy mô lớn. Ban đầu, đu tiên chỉ đơn giản là trò vui ngày Tết, giúp bà con giải trí sau những ngày bận rộn, nhưng dần dà được tổ chức trang nghiêm hơn, có lễ cúng thần linh và mang đậm ý nghĩa tín ngưỡng.

Dưới triều Nguyễn, trò chơi này không chỉ là niềm vui đầu xuân mà còn trở thành cách để nam thanh nữ tú thể hiện sức khỏe, sự khéo léo, đồng thời gửi gắm ước vọng mùa màng tươi tốt, gia đình hạnh phúc. Trải qua bao biến thiên lịch sử, lễ hội vẫn giữ được hồn cốt truyền thống, nay đã trở thành di sản văn hóa phi vật thể đặc trưng của Huế. Điều đặc biệt là từ một trò chơi dân gian, lễ hội Đu Tiên còn phản ánh sâu sắc triết lý “thiên – nhân hợp nhất” của người Việt: con người hòa nhịp cùng thiên nhiên, gửi gắm niềm tin và khát vọng qua những nhịp đu khoan thai, đầy sức sống.

Lễ hội Đu Tiên Huế không chỉ là trò chơi mà còn mang tầng ý nghĩa sâu sắc về văn hóa và tinh thần dân tộc. Trước hết, nó tượng trưng cho lời cầu nguyện năm mới an lành, thịnh vượng. Những người tham gia đu tiên thường là các chàng trai trẻ, phải giữ thăng bằng trên sào tre cao vút, đại diện cho sức mạnh vượt qua thử thách, giống như mong ước vượt qua khó khăn trong cuộc sống.

Về mặt cộng đồng, lễ hội củng cố sự gắn kết làng xóm. Trong không khí Tết, mọi người từ già trẻ lớn bé cùng tụ họp tại đình làng Gia Viên, chia sẻ niềm vui và quên đi mệt mỏi. Đây cũng là dịp để bảo tồn các giá trị truyền thống Huế: sự tinh tế, khiêm nhường và hài hòa. Không giống các lễ hội sôi động ở miền Bắc hay miền Nam, Đu Tiên mang vẻ đẹp trầm mặc, gần gũi với sông Hương núi Ngự – biểu tượng của cố đô.

Hơn nữa, trong bối cảnh hiện đại, lễ hội góp phần giáo dục thế hệ trẻ về di sản văn hóa. Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, các hoạt động như vậy giúp giảm căng thẳng sau Tết và tăng cường sức khỏe thể chất, phù hợp với lối sống bận rộn ngày nay. Nếu bạn yêu thích nét văn hóa truyền thống độc đáo ngày Tết, Đu Tiên chính là minh chứng sống động cho sự trường tồn của bản sắc Việt.

Lễ hội Đu Tiên Huế được tổ chức thường niên vào mùng 4 Tết Âm lịch, kéo dài suốt một ngày từ sáng đến chiều, thu hút hàng trăm người dân và du khách tham gia. Lễ hội được tiến hành theo trình tự truyền thống, đan xen giữa phần lễ trang nghiêm và phần hội rộn ràng, tạo nên bức tranh văn hóa vừa cổ kính vừa sôi động.

Nghi lễ khai hội

Từ sáng sớm, tại đình làng Gia Viên – di tích có lịch sử hơn 200 năm, các bậc cao niên cùng đại diện chính quyền địa phương long trọng dâng hương lên Thành Hoàng để cầu cho quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa. Ngay sau đó, tiếng trống chiêng rền vang, đi kèm với màn múa lân – sư – rồng đầy sắc màu, chính thức mở màn cho không khí lễ hội. Đây không chỉ là nghi thức tâm linh mà còn là lời mời gọi du khách hòa mình vào mùa xuân tươi mới.

Phần thi Đu Tiên 

Điểm nhấn của lễ hội là cuộc thi đu tiên, với nhiều hạng mục hấp dẫn: đu đơn, đu đôi và đu nhóm. Những cây tre cao từ 10–15m được dựng vững chãi ngay sân đình, dây đu làm từ tre tươi chắc khỏe. Người chơi phải thể hiện sức mạnh, sự khéo léo và khả năng giữ thăng bằng khi đu đưa trên không trung, xoay vòng trong 3–5 phút. Người thắng cuộc sẽ nhận phần thưởng tượng trưng như tiền mặt hoặc quà Tết, đồng thời được tôn vinh như “anh hùng làng” – niềm tự hào của cả cộng đồng.

Hoạt động bên lề

Không chỉ có đu tiên, lễ hội còn là dịp hội tụ nhiều nét văn hóa truyền thống:

• Văn nghệ dân gian: Hát quan họ, múa đèn, hò Huế ngân nga bên sông.
• Trò chơi Tết cổ truyền: Kéo co, bịt mắt bắt vịt, thi gói bánh chưng, mang lại tiếng cười rộn ràng.
• Ẩm thực đặc sản: Bánh tét lá cẩm, chè Huế, rượu nếp làng Gia Viên… níu chân thực khách bốn phương.

Tất cả đều được tổ chức trong không khí vui tươi, an toàn, có lực lượng địa phương hỗ trợ và đảm bảo trật tự. Nhờ vậy, lễ hội Đu Tiên không chỉ là trò chơi dân gian mà còn là một sự kiện văn hóa đặc sắc, kết nối cộng đồng và tạo dấu ấn khó quên trong lòng du khách.

Từ một lễ hội dân gian mang tính cộng đồng, Lễ hội Đu Tiên Huế ngày nay đã trở thành điểm nhấn văn hóa – du lịch độc đáo, thu hút hàng nghìn lượt khách mỗi năm, trong đó có không ít du khách quốc tế yêu thích trải nghiệm văn hóa Á Đông. Với sự lan tỏa mạnh mẽ qua mạng xã hội và sự đồng hành của các tour Tết xứ Huế, ngôi làng Gia Viên vốn yên bình giờ đây thêm phần nhộn nhịp, rộn ràng mỗi độ xuân về. 

Điều giữ chân mọi người chính là chất mộc mạc và chân thực của lễ hội. Không bị thương mại hóa quá mức, lễ hội vẫn lưu giữ nguyên vẹn nét hồn quê qua nụ cười rạng rỡ của người dân Gia Viên, qua tiếng trống hội vang vọng và những cú đu dẻo dai đầy sức sống. Đây không chỉ là một hoạt động giải trí, mà còn là bài học sống động về bảo tồn di sản, khi cộng đồng địa phương kiên trì truyền dạy trò chơi và nghi thức lễ hội cho thế hệ trẻ.

Lễ hội Đu Tiên Huế không chỉ đơn thuần là một trò chơi dân gian ngày Tết, mà còn là biểu tượng sống động của tinh thần gắn kết cộng đồng, của khát vọng an khang và hạnh phúc đầu năm mới. Trong nhịp sống hiện đại, lễ hội vẫn giữ nguyên nét mộc mạc, chân thành, trở thành một “báu vật” văn hóa mà người dân Gia Viên gìn giữ và truyền lại cho thế hệ sau. Nếu có dịp ghé thăm Huế vào mùa xuân, hãy một lần hòa mình vào không khí rộn ràng của lễ hội, để cảm nhận trọn vẹn vẻ đẹp giao thoa giữa con người và thiên nhiên.