Quảng Trị
Quảng Bình
Sovaba.travel
Cập nhật: 23/06/2025Sống giữa đại ngàn Trường Sơn, người Bru - Vân Kiều đã sáng tạo nên những món ăn độc đáo, phản ánh lối sống gần gũi với núi rừng và tín ngưỡng tôn thờ thần lúa. Không cầu kỳ nguyên liệu, không hoa mỹ trong cách trình bày, ẩm thực của họ bắt nguồn từ chính thiên nhiên quanh mình: từ nắm lá rừng, khúc măng non, con cá suối cho tới hạt muối hầm, quả ớt rừng nồng nàn. Mỗi món ăn đều mang hương vị về rừng, về người, và về cách cộng đồng gắn bó với thiên nhiên trong từng bữa cơm giản dị.
Người Bru - Vân Kiều là một trong những dân tộc bản địa sinh sống lâu đời tại vùng núi phía Tây của các tỉnh Quảng Trị, Quảng Bình và Thừa Thiên Huế. Tại Quảng Trị, họ tập trung chủ yếu ở các huyện miền núi như Hướng Hóa và Đakrông, nơi địa hình đồi núi hiểm trở, sông suối chằng chịt và rừng rậm bao phủ.
Ẩm thực của người Bru - Vân Kiều mang đậm dấu ấn của lối sống tự cung tự cấp, dựa vào sản phẩm từ nương rẫy, săn bắt, hái lượm và đánh cá. Họ tôn thờ thần lúa, coi lúa là nguồn sống và tổ chức các lễ hội như Lễ Trẩy lúa để tạ ơn trời đất. Các món ăn không chỉ phục vụ nhu cầu dinh dưỡng mà còn gắn liền với tín ngưỡng, phong tục và các dịp lễ hội.
Ẩm thực Bru - Vân Kiều nổi bật bởi sự đơn giản, mộc mạc nhưng giàu hương vị tự nhiên. Các món ăn thường được chế biến từ nguyên liệu sẵn có trong rừng, sông suối và nương rẫy, như lúa nếp, sắn, khoai, rau rừng, cá khe, thịt thú rừng. Phương pháp chế biến chủ đạo là nướng, luộc, làm mắm hoặc xông khói để bảo quản thực phẩm.
Dưới đây là những đặc điểm nổi bật của ẩm thực Bru - Vân Kiều:
Chính sự mộc mạc, gần gũi với núi rừng và tinh thần cộng đồng đã tạo nên nét riêng khó nhầm lẫn trong ẩm thực của người Bru – Vân Kiều, khiến bất kỳ ai từng nếm qua cũng khó lòng quên được.
Dưới đây là danh sách các món ăn truyền thống đặc sắc của người Bru - Vân Kiều ở Quảng Trị, được yêu thích bởi cả người dân địa phương và du khách:
Cơm nếp nấu trong ống tre là món ăn không thể thiếu trong các lễ hội của người Bru - Vân Kiều, đặc biệt là Lễ Mừng Cơm Mới. Lúa nếp được chọn từ vụ mùa tốt nhất, ngâm kỹ rồi cho vào ống tre tươi, thêm chút nước suối và nướng trên than hồng. Khi chín, cơm nếp tỏa hương thơm ngọt, dẻo mềm, mang đậm vị núi rừng.
Láp là món ăn đặc sản được chế biến từ cá khe, loại cá nhỏ sống trong các khe suối trong lành của Trường Sơn. Cá được làm sạch ruột, ngâm với lá lội hoặc lá cóc để khử mùi tanh, sau đó bằm nhuyễn và trộn với muối, ớt, lá rừng. Hỗn hợp được gói trong lá chuối và để lên gác bếp cho lên men tự nhiên. Láp có vị chua nhẹ, thơm nồng, thường được ăn kèm với cơm nếp hoặc rau rừng luộc.
Rau rừng là thành phần không thể thiếu trong bữa ăn hàng ngày của người Bru - Vân Kiều. Các món như canh môn, đọt mây luộc hoặc đọt chuối luộc được chế biến đơn giản nhưng giữ trọn vị ngọt tự nhiên. Rau được hái từ rừng, rửa sạch và luộc chín, ăn kèm với muối ớt hoặc mắm cá.
Thịt chuột rừng là món ăn độc đáo, thường xuất hiện trong các dịp lễ hội hoặc khi đãi khách quý. Chuột rừng được làm sạch, ướp với sả, ớt, lá rừng, sau đó nấu giả cầy hoặc nướng trên than củi. Món ăn có vị béo, thơm, thịt săn chắc, thường được ăn cùng xôi nếp. Chuột rừng phải là loại ăn hoa màu tự nhiên, không phải chuột đồng, để đảm bảo an toàn và hương vị.
A-Dư là loại bánh truyền thống được làm từ gạo nếp, mè đen và lá dong. Gạo nếp được ngâm, giã nhuyễn, trộn với mè đen rang thơm, gói trong lá dong và hấp chín. Bánh A-Dư có vị béo ngậy, thơm lừng, thường được dùng trong các dịp lễ cúng hoặc làm quà biếu. Bánh A-Dư thể hiện sự khéo léo của phụ nữ Bru - Vân Kiều và là món quà mang ý nghĩa cầu chúc may mắn, no đủ.
Cháo Ra Vẻ là món ăn dân dã, được nấu từ gạo tẻ trộn với các loại lá rừng như lá lốt, lá sắn non hoặc rau má. Món cháo có vị thanh mát, thường được ăn vào mùa hè để giải nhiệt hoặc khi ốm đau.
Ẩm thực của người Bru - Vân Kiều không chỉ là cách để duy trì sự sống mà còn là cầu nối văn hóa, tín ngưỡng và cộng đồng. Người Bru - Vân Kiều quan niệm rằng gia đình nào có khách ngủ lại sẽ gặp may mắn trong năm. Các món ăn như láp, thịt chuột rừng giả cầy thường được chuẩn bị để đãi khách, thể hiện sự hiếu khách và chân thành.
Ẩm thực truyền thống của người Bru - Vân Kiều ở Quảng Bình và Quảng Trị là một phần không thể tách rời của văn hóa dân tộc, mang trong mình hơi thở của núi rừng Trường Sơn và tâm hồn của con người nơi đây. Từ cơm nếp ống tre thơm lừng, láp cá khe đậm đà đến bánh A-Dư ngọt ngào, mỗi món ăn đều kể một câu chuyện về sự gắn bó với thiên nhiên, tín ngưỡng và cộng đồng. Cũng như ẩm thực, nghệ thuật dệt thổ cẩm của người Bru – Vân Kiều cũng là một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa. Một bữa cơm ấm áp giữa bản làng, bên cạnh tiếng khung dệt lách cách và sắc màu rực rỡ của váy áo truyền thống, ấy là lúc bạn thật sự cảm nhận được linh hồn của vùng cao.
Nếu có dịp đến với Quảng Trị, hãy ghé lại những bản làng Bru – Vân Kiều, nơi bạn không chỉ được nếm hương vị của núi rừng mà còn lắng nghe câu chuyện văn hóa từ chính những con người đang ngày ngày gìn giữ nó.
