Vào năm 1798, dưới triều đại vua Cảnh Thịnh nhà Tây Sơn, đạo Công giáo tại Việt Nam phải đối mặt với sự bách hại khốc liệt. Chiếu chỉ cấm đạo buộc các tín hữu phải trốn chạy khỏi sự truy bắt của triều đình. Trong hoàn cảnh khắc nghiệt, nhiều người Công giáo từ vùng Dinh Cát (nay là thị xã Quảng Trị) đã tìm đến khu rừng hoang vu La Vang để lánh nạn. Giữa rừng thiêng nước độc, bệnh tật và nỗi sợ hãi vây quanh, họ chỉ biết đặt trọn niềm tin vào Chúa và Đức Mẹ Maria.
Theo truyền thuyết, trong một đêm cầu nguyện dưới gốc cây đa, các tín hữu đã chứng kiến Đức Mẹ Maria hiện ra, mặc áo choàng rộng, bồng Chúa Hài Đồng, với hai thiên thần chầu hai bên. Đức Mẹ an ủi, dạy họ hái lá cây vằng nấu nước uống để chữa bệnh và hứa ban ơn cho những ai cầu khẩn tại nơi đây. Sự kiện này không chỉ mang lại niềm hy vọng mà còn đặt nền móng cho La Vang trở thành trung tâm hành hương lớn nhất Việt Nam.
Tên gọi "La Vang" có nhiều cách lý giải, nhưng phổ biến nhất là liên quan đến vùng đất rừng rậm với nhiều cây lá vằng, một loại thảo dược quý. Một giả thuyết khác cho rằng "La Vang" bắt nguồn từ tiếng kêu cứu "la vang" của người dân khi gặp nguy hiểm trong rừng. Dù nguồn gốc thế nào, cái tên này đã trở thành biểu tượng của sự che chở và bình an mà Đức Mẹ mang đến.
