Bảo tàng Thơ núi Non Nước: "Cuốn sách đá" khổng lồ giữa lòng Ninh Bình

Núi Non Nước Ninh Bình nằm ở vị trí đắc địa, ngay tại ngã ba sông Vân và sông Đáy, thuộc phường Thanh Bình, thành phố Ninh Bình. Tên cổ của ngọn núi là Dục Thúy Sơn, và nó còn được gọi bằng nhiều tên khác như Băng Sơn, Sơn Thủy hay Hộ Thành Sơn. Từ hướng Nam, núi trông như một bông sen nở rộ bên bờ sông Vân, trong khi từ hướng Bắc, nó giống hình con chim chả đang đậu trên mặt nước. Núi cao khoảng 90 mét, với đường lên đỉnh gồm 198 bậc đá, quanh năm phủ xanh cây cỏ tự nhiên.

Vị trí này không chỉ mang giá trị thẩm mỹ mà còn chiến lược, từng là trạm tiền tiêu bảo vệ kinh thành Hoa Lư xưa. Ngày nay, núi nằm ngay dưới chân cầu Non Nước và cầu Ninh Bình, dễ dàng tiếp cận từ trung tâm thành phố. Nếu bạn đang tìm kiếm một địa điểm du lịch Ninh Bình kết hợp thiên nhiên và văn hóa, đây chính là lựa chọn lý tưởng.

Núi Non Nước gắn liền với nhiều sự kiện lịch sử quan trọng của dân tộc. Từ thời nhà Đinh, nơi đây chứng kiến Dương Thái hậu trao áo long bào cho Lê Hoàn tại bến sông Vân dưới chân núi, đánh dấu sự chuyển giao quyền lực sang nhà Tiền Lê. Trong thời kỳ Đại Cồ Việt, núi đóng vai trò là pháo đài bảo vệ kinh đô Hoa Lư. Đến các cuộc kháng chiến chống thực dân và đế quốc, ngọn núi trở thành biểu tượng hiệu triệu tinh thần đấu tranh của nhân dân.

Năm 1962, núi Non Nước được công nhận là Di tích danh thắng cấp Quốc gia, và đến năm 2019, nó chính thức trở thành Di tích Quốc gia Đặc biệt. Tỉnh Ninh Bình đang đề xuất đưa địa danh này vào quy hoạch bảo tồn đến năm 2030, với tầm nhìn đến 2050, bao gồm xây dựng công viên văn hóa Thúy Sơn để phục vụ du lịch và sinh hoạt văn hóa. Thậm chí, hệ thống văn bia tại đây đang được xem xét để ghi danh vào Danh sách di sản tư liệu của UNESCO.

Giá trị văn hóa của núi nằm ở việc nó lưu giữ dấu ấn tinh thần của các vị vua, danh nhân và thi sĩ qua hàng ngàn năm. Đây không chỉ là một ngọn núi mà còn là minh chứng sống động cho sự giao thoa giữa thiên nhiên và con người trong lịch sử Việt Nam.

Điều làm nên tên tuổi của bảo tàng thơ núi Non Nước chính là hơn 40 bài thơ được khắc trực tiếp trên vách đá, cùng hàng trăm bài vịnh cảnh khác. Theo thống kê, hiện nay núi có tổng cộng 63 văn bia (53 bia chữ Hán và 6 bia chữ Quốc ngữ), nhưng do thời gian, thiên nhiên và chiến tranh, chỉ còn lại 43 văn bia (37 chữ Hán-Nôm và 6 chữ Quốc ngữ). Tất cả đều đã được phiên âm, dịch nghĩa và dịch thơ để dễ dàng tiếp cận.

Các tác giả nổi bật bao gồm:

• Trương Hán Siêu: Với bài thơ "Dục Thúy Sơn" nổi tiếng, ca ngợi vẻ đẹp non nước.
• Nguyễn Trãi: Bài thơ thể hiện tinh thần yêu nước và triết lý sống.
• Phạm Sư Mạnh, Lê Thánh Tông, Lê Hiến Tông, Ngô Thì Nhậm: Những danh nhân khác góp phần làm phong phú "bảo tàng thơ" này.

Các bản khắc không chỉ là tác phẩm văn học mà còn là nghệ thuật điêu khắc tinh xảo, phân bố hài hòa trên vách đá dựng đứng. Giáo sư Đinh Khắc Thuân từng khẳng định rằng những bài thơ thời Trần tại đây là nguồn sử liệu quý giá, lưu giữ chứng tích lịch sử cụ thể. Nếu bạn là người yêu thơ ca, việc đọc và chiêm ngưỡng những dòng chữ cổ này sẽ mang đến trải nghiệm sâu sắc, như đang lật giở một "cuốn sách đá" khổng lồ giữa lòng Ninh Bình.

Xung quanh núi Non Nước, du khách có thể dễ dàng kết hợp tham quan nhiều điểm đến nổi tiếng của Ninh Bình, tạo nên hành trình khám phá văn hóa – lịch sử trọn vẹn, bao gồm:

• Cố đô Hoa Lư: Cách núi Non Nước khoảng 10 km, là quần thể di tích quan trọng gắn liền với các triều đại Đinh – Tiền Lê, nơi lưu giữ dấu ấn của kinh đô đầu tiên trong lịch sử phong kiến Việt Nam.
• Chùa Non Nước: Tọa lạc ngay dưới chân núi, ngôi chùa mang kiến trúc cổ kính, không gian thanh tịnh, thích hợp cho du khách dâng hương và tìm sự an yên.
• Công viên Non Nước: Không gian xanh mát, thoáng đãng, lý tưởng để tản bộ, thư giãn hoặc picnic nhẹ cùng gia đình và bạn bè.
• Sông Vân – sông Đáy: Những tuyến sông hiền hòa, thích hợp cho tour thuyền ngắm cảnh, chiêm ngưỡng vẻ đẹp sơn thủy hữu tình của thành phố Ninh Bình.

Đặc biệt, khi chinh phục đỉnh núi Non Nước, du khách sẽ bắt gặp tháp bút, cột cờ và khu vực nghênh phong, những điểm nhấn đã được tu bổ, nâng cấp nhằm phục vụ tham quan. Hiện nay, tỉnh Ninh Bình đã đầu tư cải tạo hệ thống đường lên núi, giúp việc leo bộ trở nên an toàn, thuận tiện, phù hợp với nhiều đối tượng du khách.

Bảo tàng Thơ núi Non Nước không chỉ là một điểm tham quan đơn thuần, mà còn là nơi hội tụ giá trị lịch sử, văn hóa và thi ca hiếm có giữa lòng Ninh Bình. Với những bài thơ khắc đá của các danh nhân, không gian sơn thủy hữu tình và hệ thống tham quan được đầu tư bài bản, nơi đây xứng đáng là điểm dừng chân không thể bỏ lỡ đối với du khách yêu văn hóa truyền thống, lịch sử dân tộc và du lịch trải nghiệm chiều sâu. Để chuyến đi thêm trọn vẹn, du khách có thể lựa chọn tour tham quan núi Non Nước trong các tour khám phá trung tâm thành phố Ninh Bình hoặc tour Hoa Lư – Tràng An – Tam Cốc – Non Nước trong ngày. Hình thức tour 1 ngày hoặc 2 ngày 1 đêm rất phù hợp cho gia đình, nhóm bạn và du khách yêu thích du lịch văn hóa – tâm linh – sinh thái. Việc lựa chọn tour trọn gói giúp bạn tiết kiệm thời gian, di chuyển thuận tiện và có hướng dẫn viên thuyết minh chuyên sâu về giá trị lịch sử của “cuốn sách đá” độc đáo này.