Chùa Bích Động: Ngôi cổ tự gắn liền với núi đá và huyền thoại "Nam Thiên Đệ Nhị Động"

Chùa Bích Động được hình thành từ năm 1428, vào đầu thời Hậu Lê, ban đầu chỉ là một ngôi chùa nhỏ bé trên đỉnh núi. Đến năm 1705, dưới triều Lê Dụ Tông, hai vị hòa thượng Trí Kiên và Trí Thể từ huyện Nghĩa Hưng (Nam Định) đã gặp nhau tại đây, kết nghĩa anh em và quyết định sửa sang chùa cũ. Với lòng mộ đạo sâu sắc, họ quyên góp xây dựng lại thành ba ngôi chùa: Hạ, Trung và Thượng, đồng thời truyền bá đạo Phật rộng rãi. Năm 1707, họ đúc quả chuông lớn treo tại Động Tối, và năm 1709, một tấm bia minh bằng chữ Hán được khắc ghi công trạng.

Năm 1774 (Giáp Ngọ), chúa Trịnh Sâm viếng thăm và bị cuốn hút bởi cảnh quan núi non, sông nước xanh tươi, nên đổi tên từ "Bạch Ngọc Thạch Sơn Đồng" thành Chùa Bích Động – nghĩa là "động xanh ngọc". Qua hơn 600 năm tồn tại, chùa đã trải qua bao biến cố lịch sử nhưng vẫn giữ được vẻ thanh tịnh, trở thành di tích quốc gia đặc biệt và là phần của Quần thể danh thắng Tràng An – di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới được UNESCO công nhận năm 2014. Những câu chuyện lịch sử này không chỉ giúp du khách hiểu rõ giá trị văn hóa mà còn khơi dậy niềm tự hào dân tộc khi khám phá du lịch Ninh Bình.

Điều làm nên sức hút của Chùa Bích Động chính là kiến trúc "tam cấp" dọc sườn núi, theo kiểu chữ "Tam", tạo thành bức tranh thiên nhiên hùng tráng với tám cảnh đẹp – Bích Sơn Bát Cảnh. Toàn bộ công trình được xây bằng gỗ lim quý hiếm, mái lợp ngói ta không mấu, các góc mái cong vút như lưỡi đao hoặc đuôi phượng, uốn lượn như sóng nước. Dưới chân núi là Động Xuyên Thủy, nơi dòng sông Ngô Đồng len lỏi qua hang động dài 350m, rộng trung bình 6m, tạo nên sự giao thoa hoàn hảo giữa kiến trúc nhân tạo và kỳ quan thiên nhiên.

Chùa Hạ

Nằm trên nền cao vững chãi dưới chân núi, Chùa Hạ có 5 gian theo kiểu chữ Đinh, mái hai tầng với 8 mái con uốn cong. Cột đá liền khối cao hơn 4m, vì kèo và xà bằng gỗ lim bóng loáng. Bên trong thờ tòa Tam Thế (ba đời chư Phật), Tây Phương Tam Thánh (Phật Di Đà, Quan Âm, Đại Thế Chí), cùng các vị như Quan Âm Thiên Thủ Thiên Nhãn và ba vị đại sư Trí Kiên, Trí Thể, Trí Tâm. Trước chùa là hồ sen và cầu đá, với đại tự "Mạo Cổ Thần Thanh" khắc sâu giá trị thanh thản cổ kính.

Chùa Trung Và Động Tối

Cách Chùa Hạ 120 bậc đá hình chữ S là Chùa Trung, nửa gắn vào hang động, nửa lộ thiên với 3 gian thờ Phật Thích Ca Mâu Ni trên cửu long phù giá, cùng Vân Thù và Phổ Hiền Bồ Tát. Mái chùa đề mười chữ Hán "Già Lam Thần Đại Hùng Bảo Điện Nam Thiên Tổ". Từ đây, leo 21 bậc đá lên Động Tối – hang động thâm nghiêm cao 8m, cửa hình cầu vồng. Bên trong là quả chuông đồng cổ từ 1707, tượng đá Phật Di Đà, và các nhũ đá kỳ thú: hình rùa, mõ (trầm và thanh), thậm chí ông tiên, tiểu đồng, rồng lượn như một thế giới cổ tích bị hóa đá.

Chùa Thượng

Cao nhất với độ cao 60m, Chùa Thượng (hay Chùa Đông) thờ Quan Âm Bồ Tát, hai bên là miếu Thổ Địa và Đức Sơn Thần. Nổi bật là bể nước Cam Lộ thiêng liêng và tầm nhìn ra cánh đồng Ngũ Môn. Từ đây, năm ngọn núi Ngũ Nhạc (Tầm Sặng, Gia Định, Con Lợn, Đầu Cầu, Hang Dựa) hiện lên như năm cánh sen chầu về, tượng trưng cho sự hội tụ linh thiêng.

Kiến trúc này không chỉ đẹp mà còn mang ý nghĩa triết lý: từ chân núi (thế tục) lên đỉnh (giác ngộ), khuyến khích du khách suy ngẫm về hành trình cuộc đời.

Nam Thiên Đệ Nhị Động - "động đẹp thứ nhì trời Nam" là biệt danh do các nhà thơ xưa ban tặng, xếp sau Động Hương Tích (Hà Nội). Huyền thoại kể rằng, vẻ đẹp xanh ngọc (bích) của núi đá vôi, hang động và dòng sông uốn lượn đã khiến chúa Trịnh Sâm phải thốt lên: 

"Núi bốn chung quanh nước bốn mùa 

 Thuyền nan nhè nhẹ mái chèo đua 

Xôn xao sóng vỗ xung quanh động 

Mờ mịt mây tuôn khắp cảnh Chùa". 

Những khối đá trong Động Tối được dân gian ví như tiên nhân hóa đá, nhắc nhở về nhân quả và sự vô thường. Leo cầu Giải Oan để thỉnh chuông giải oan cho tâm hồn, hay bể Cam Lộ tượng trưng cho sự thanh tịnh. Với du khách, đây không chỉ là nơi check-in mà còn là không gian để tìm bình yên giữa bộn bề cuộc sống.

Chùa Bích Động cách Hà Nội chỉ 103km, lý tưởng cho chuyến đi cuối tuần. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết để bạn tự túc khám phá.

Cách di chuyển từ Hà Nội đến Chùa Bích Động

• Xe khách/Limousine: Từ bến Mỹ Đình hoặc Giáp Bát, chọn hãng Thùy Dương, Đông Chín (70.000-150.000 VNĐ, 2 giờ). Xuống Ninh Bình, taxi đến Tam Cốc (khoảng 200.000 VNĐ).
• Từ Tam Cốc đến chùa: Cách 3km, thuê xe đạp (30.000 VNĐ/ngày), xe máy (50.000 VNĐ), hoặc đi bộ 10-15 phút để ngắm cảnh sông nước.
• Xe riêng: Ô tô theo QL1A, rẽ vào Ninh Bình, dễ dàng với Google Maps.

Vé tham quan, thời gian 

• Vé: Miễn phí vào chùa, nhưng vé quần thể Tam Cốc - Bích Động: 250.000 VNĐ/người lớn, 120.000 VNĐ/trẻ em (đã bao gồm dịch vụ thuyền). Mở cửa từ 7h sáng đến 18h tối, quanh năm.
• Thời gian tốt nhất: Mùa xuân (tháng 1-3 âm lịch) để tránh nắng nóng, hoặc kết hợp lễ hội Trường Yên (8-10/3 âm lịch) với dâng hương và văn hóa dân gian.

Hành trình dừng chân tại Chùa Bích Động giống như bước vào một miền ký ức cổ xưa, nơi tiếng chuông chùa hòa cùng hơi thở núi đá tạo nên sự tĩnh lặng rất riêng của đất Hoa Lư. Không đơn thuần là một danh thắng, Bích Động là nơi lưu giữ tinh thần Phật giáo mộc mạc, là câu chuyện về con người và thiên nhiên tồn tại hài hòa qua bao thế hệ. Đến đây, ai cũng có thể tìm thấy cho mình một khoảng bình yên dù chỉ trong khoảnh khắc nhưng đủ để khiến tâm hồn nhẹ nhàng hơn. Nếu bạn muốn tận hưởng trọn vẹn vẻ đẹp của Tam Cốc – Bích Động, đừng bỏ lỡ tour du lịch Tam Cốc - Bích Động trọn gói của Sovaba Travel. Hành trình được xây dựng tinh gọn, dễ đi, giàu trải nghiệm văn hóa – lịch sử và đặc biệt phù hợp cho du khách mong muốn khám phá một Ninh Bình sâu sắc và trọn vẹn hơn.