Hơn một thế kỷ rưỡi, từ năm 1802 đến 1945, nhà rường đã trở thành biểu tượng văn hóa của xứ kinh kỳ, gắn liền với triều đại nhà Nguyễn. Vượt lên trên vai trò của một công trình kiến trúc, nhà rường ăn sâu vào đời sống và tâm thức của người dân cố đô, hiện diện trong mọi tầng lớp xã hội, từ cung cấm cho đến tư gia. Đây không chỉ là nơi sinh hoạt, mà còn là chốn thờ phụng tổ tiên, thể hiện sự trang nghiêm và gìn giữ những giá trị truyền thống của dòng tộc.Ảnh: Nhà rường - Một nét văn hóa độc đáo của xứ kinh kỳSự tinh tế của nhà rường còn nằm ở sự hòa hợp với thiên nhiên. Các ngôi nhà thường nằm trong những khuôn viên nhà vườn rộng lớn, với cây xanh, hồ nước và hòn non bộ, tạo nên một không gian sống thanh bình, tĩnh tại. Lối kiến trúc này phản ánh một triết lý sống đặc trưng của người Huế: "đơn sơ mà văn vẻ, mộc mạc mà ý vị". Ngày nay, dù thời gian trôi đi, những ngôi nhà rường cổ kính vẫn đứng đó, như một minh chứng sống động cho thời kỳ vàng son của kiến trúc Việt Nam, là di sản quý giá cần được nâng niu và bảo tồn.Trước khi bắt tay vào xây dựng, gia chủ phải thực hiện một quy trình chuẩn bị vô cùng kỳ công và cẩn thận.Xem phong thủyĐây là bước đầu tiên và quan trọng nhất. Hầu hết các ngôi nhà rường đều được xây theo hướng Nam, với cổng lớn và lối đi dẫn vào nhà được thiết kế để khách phải đi rẽ sang hai bên, không đi thẳng trực tiếp. Việc này tuân thủ triết lý phương Đông truyền thống, nhằm tạo ra sự cân bằng và sinh khí cho ngôi nhà.Vật liệu chínhVật liệu được sử dụng phải là những loại tốt nhất, đảm bảo độ bền và tính thẩm mỹ.Gỗ: Gỗ mít rừng, kền kền, hoặc gõ là những lựa chọn hàng đầu. Gỗ mít, đặc biệt, được ưa chuộng vì màu vàng đẹp, vân gỗ mịn, độ chắc chắn cao và ít bị cong vênh, nứt nẻ.Tre: Tre dùng để làm rường phải là những cây tre già, cứng cáp, được đốn vào đầu xuân và ngâm trong nước khoảng 100 ngày trước khi phơi khô.Mây và rơm: Dây mây từ cây mây Song và mây Mã được dùng làm lạt buộc, còn rơm và cỏ tranh được phơi khô, bảo quản cẩn thận để lợp mái.Mỗi vật liệu, từ cây tre ngâm 100 ngày đến những thớ gỗ mít quý, đều được chuẩn bị kỹ lưỡng, thể hiện sự trân trọng thiên nhiên và tâm huyết của người thợ, góp phần tạo nên vẻ đẹp vượt thời gian của những ngôi nhà rường.Ảnh: Nhà rường được làm từ gỗ quý, tạo nên một vẻ đẹp vượt thời gianĐiểm đặc biệt và tinh túy nhất của nhà rường Huế nằm ở kỹ thuật kết cấu mà ít nơi nào có được.Kết cấu không dùng kim loạiToàn bộ ngôi nhà, dù to lớn đến đâu, đều được dựng lên hoàn toàn bằng hệ thống chốt và mộng gỗ. Các cột, kèo, xà đều được nối với nhau bằng mộng, khóa bằng nêm và chốt bằng gỗ hoặc tre, không sử dụng một chiếc đinh hay vít sắt nào. Điều này không chỉ giúp ngôi nhà dễ dàng tháo lắp và di dời mà còn thể hiện sự tài tình của người thợ mộc.Phần nềnNền nhà thường được lát bằng hỗn hợp đất sạch trộn với vôi và tro để chống mối mọt. Hỗn hợp này được đắp thành nhiều lớp, tạo độ cứng chắc và không bị nứt. Với những ngôi nhà của tầng lớp quý tộc, nền nhà có thể được làm bằng đá thanh hoặc đá cẩm thạch.Ảnh: Kiến trúc bên trong nhà rường HuếHệ thống cột và gian nhàMột ngôi nhà rường điển hình có 56 cột, được kê trên các tảng đá tảng để tránh ẩm mốc. Các cột chính (cột cái) và cột phụ (cột quân) chia ngôi nhà thành 3 gian 2 chái rõ ràng.Gian giữa: Là khu vực rộng nhất, dùng để thờ cúng tổ tiên và tiếp khách, thể hiện sự tôn kính và trang nghiêm.Hai gian bên và chái: Có diện tích nhỏ hơn, là nơi sinh hoạt và nghỉ ngơi của gia đình.Kỹ thuật làm tường và máiTường đất: Tường được làm từ hỗn hợp đất dẻo trộn với rơm và tre. Hỗn hợp này được nhào bằng chân, sau đó đắp lên khung một cách nhịp nhàng, dứt khoát để tạo sự liên kết chặt chẽ. Sau khi đắp xong, bề mặt tường được cán láng và quét vữa vôi, tạo cảm giác giống như tường gạch.Mái nhà: Mái nhà có độ dốc lớn, lợp bằng ngói liệt hoặc ngói âm dương, xếp thành hai lớp dày. Điều này không chỉ giúp thoát nước mưa nhanh, chống chọi với mưa bão mà còn giúp ngôi nhà mát mẻ vào mùa hè và ấm áp vào mùa đông.Chạm trổ tinh xảoMột trong những nét độc đáo nhất của nhà rường Huế là các họa tiết chạm khắc công phu và cầu kỳ. Từng chi tiết nhỏ như đòn, kèo, cột, hay cửa đều được điêu khắc tỉ mỉ với các hình mây cuộn, hoa lá, câu đối, tứ quý... Đây không chỉ là để trang trí mà còn mang ý nghĩa phong thủy và thẩm mỹ cao, biến ngôi nhà thành một tác phẩm điêu khắc gỗ sống động.Những kỹ thuật xây dựng tinh xảo này không chỉ tạo nên vẻ đẹp bền vững cho nhà rường mà còn là minh chứng sống động cho sự tài hoa, óc sáng tạo và triết lý sống hòa hợp với tự nhiên của người thợ thủ công xứ Huế xưa.Ảnh: Những ngôi nhà rường Huế cổ kính đầy ấn tượngNhững kỹ thuật tinh xảo ấy không chỉ tạo nên vẻ đẹp bền vững cho nhà rường mà còn là minh chứng sống động cho sự tài hoa và triết lý sống hòa hợp với thiên nhiên của người Huế xưa. Để trực tiếp chiêm ngưỡng và khám phá những giá trị văn hóa này, hãy cùng Sovaba Travel bước vào hành trình tour nhà vườn Huế, nơi bạn sẽ được đắm mình trong không gian đầy hoài niệm và hiểu hơn về nét tinh hoa kiến trúc xứ kinh kỳ.