Giọt mồ hôi trên cát - Khám phá nghề làm muối truyền thống ở Quảng Bình

Quảng Bình – mảnh đất miền Trung nắng gió, ôm lấy hơn 116 km đường bờ biển như vòng tay dang rộng của mẹ thiên nhiên. Nơi đây, mặt trời đỏ rực mỗi sớm mai soi xuống những làng chài yên bình như Cảnh Dương, Nhân Trạch, hay Ngư Thủy Bắc, nơi không chỉ có tiếng sóng vỗ và thuyền lưới ra khơi, mà còn có những cánh đồng muối trải dài, trắng tinh như tấm gương trời in bóng nắng vàng.

Làm muối ở Quảng Bình không chỉ là cách người dân bám biển để sống, mà còn là nét hồn hậu trong văn hóa làng chài là nghề của tổ tiên, là ký ức in hằn trong từng hạt muối mặn mòi. Từ đời này qua đời khác, người dân nơi đây vẫn giữ nguyên cách làm muối thủ công giản dị, kết tinh từ nắng gió, nước biển và lòng kiên nhẫn. Muối Quảng Bình có thể không vang danh như muối Sa Huỳnh hay Cà Ná, nhưng lại mang trong mình một hương vị rất riêng mặn mà, thanh hậu như chính con người nơi đây: mộc mạc, thật thà mà đậm sâu tình nghĩa.

Không chỉ đơn thuần dùng trong nấu ăn, muối từ những làng chài ven biển Quảng Bình còn là nguyên liệu quan trọng để ủ cá làm nước mắm truyền thống, mắm thính những món đặc sản mang đậm hương vị biển cả. Chính vị mặn đậm đà và tinh khiết của muối Quảng Bình đã góp phần tạo nên những mẻ nước mắm thơm ngon, sánh đậm, là niềm tự hào của người dân nơi đây. Từng hạt muối trắng ngần còn hiện diện trong nhiều công đoạn chế biến thực phẩm, là gia vị không thể thiếu trong bữa cơm của mỗi gia đình, gói trọn hương vị mặn mòi của biển khơi vào từng món ăn dân dã.

Làm muối là một nghề gắn bó mật thiết với thiên nhiên, nơi nắng, gió và biển cả đóng vai trò chủ đạo. Ở các làng chài ven biển Quảng Bình như Cảnh Dương, Nhân Trạch hay Ngư Thủy Bắc, quy trình làm muối vẫn được gìn giữ nguyên vẹn nét truyền thống, mang đậm dấu ấn của sự cần cù và kinh nghiệm dân gian tích lũy qua nhiều thế hệ.

Chuẩn bị ruộng muối

Mỗi vụ muối thường bắt đầu từ tháng 3, khi nắng đã đủ gắt để nước biển dễ bốc hơi. Người dân tiến hành chuẩn bị ruộng muối, chọn những bãi đất thấp, phẳng và đắp bờ cẩn thận để ngăn nước tràn. Lớp đất được nện chặt, phơi khô nhiều ngày để chống thấm và giữ cho muối kết tinh được tinh sạch, không lẫn tạp chất. Công đoạn này đòi hỏi sự tỉ mỉ và kiên trì, là bước nền quan trọng quyết định đến chất lượng của hạt muối sau này.

Dẫn nước biển

Sau khi ruộng đã sẵn sàng, nước biển được dẫn vào các ô chứa qua hệ thống máng hoặc bơm tay, tùy theo địa hình. Nước được để lắng và chuyển dần qua các ô kết tinh. Tất cả diễn ra trong sự tính toán cẩn trọng về mực nước, độ mặn và thời tiết, thứ mà chỉ những người làm muối lâu năm mới nắm vững.

Thu hoạch muối

Dưới cái nắng gay gắt của miền Trung, nước biển dần bốc hơi, để lại những hạt muối trắng lấp lánh. Người dân dùng các dụng cụ thủ công như cào tre để gom muối thành từng đống nhỏ, sau đó gánh hoặc đẩy xe đưa đến nơi tập kết. Công việc này đòi hỏi sức khỏe và sự chịu đựng, khi người dân phải làm việc hàng giờ dưới cái nắng cháy da.

“Nghề làm muối cay đắng như chính vị mặn của nó. Nhưng khi nhìn những hạt muối trắng tinh chất đầy xe, lòng lại thấy vui, như thấy cả mồ hôi mình được đền đáp.” – Chị Nguyễn Thị Hoa, một người dân ở làng chài Cảnh Dương.

Nghề làm muối ở Quảng Bình không rầm rộ, nhưng lại âm thầm tồn tại qua nhiều thế hệ. Ở một số làng chài ven biển, người dân vẫn giữ nghề, coi đó là một phần không thể thiếu trong cuộc sống. Dưới đây là ba làng chài tiêu biểu còn gắn bó với muối.

Làng chài Cảnh Dương

Nằm ở huyện Quảng Trạch, làng chài Cảnh Dương không chỉ nổi tiếng với nghề đánh bắt mà còn có những cánh đồng muối tuyệt đẹp, đặc biệt vào mùa hè. Từ trên cao nhìn xuống, những ruộng muối như những tấm gương phản chiếu bầu trời, tạo nên một khung cảnh thơ mộng. Du khách đến đây không chỉ được chiêm ngưỡng vẻ đẹp của ruộng muối mà còn có thể trải nghiệm quy trình làm muối cùng người dân.

Làng chài Phú Lộc

Nằm tại xã Quảng Phú, huyện Quảng Trạch, làng chài Phú Lộc là nơi nghề làm muối vẫn được duy trì qua nhiều thế hệ. Những buổi sáng sớm, khi ánh bình minh vừa ló dạng, hình ảnh người dân cặm cụi trên ruộng muối hòa quyện với tiếng sóng biển tạo nên một bức tranh lao động đầy cảm xúc.

Làng chài Ngư Thủy Bắc

Thuộc huyện Lệ Thủy, Ngư Thủy Bắc là một trong những làng chài bãi ngang tiêu biểu của Quảng Bình. Dù cuộc sống còn nhiều khó khăn, người dân nơi đây vẫn gắn bó với nghề làm muối, coi đó là một phần không thể tách rời của đời sống.

Mặc dù mang giá trị văn hóa và kinh tế, nghề làm muối ở Quảng Bình đang đối mặt với nhiều thách thức. Giá muối thấp, công việc nặng nhọc và phụ thuộc vào thời tiết khiến nhiều người trẻ không còn mặn mà với nghề. Ngoài ra, sự cạnh tranh từ muối công nghiệp và sự thay đổi của môi trường biển cũng đặt ra những câu hỏi về sự bền vững của nghề truyền thống này.

Tuy nhiên, vẫn có những tín hiệu tích cực. Nhiều địa phương ở Quảng Bình đang nỗ lực kết hợp nghề làm muối với du lịch trải nghiệm, tạo cơ hội cho du khách khám phá và trân trọng giá trị của hạt muối. Các chính sách hỗ trợ từ chính quyền, như cải thiện cơ sở hạ tầng và quảng bá thương hiệu muối địa phương, cũng đang được triển khai để bảo tồn nghề.

Nếu bạn muốn tìm hiểu sâu hơn về nghề làm muối, hãy thử tham gia các tour trải nghiệm tại các làng chài Quảng Bình. Dưới đây là một số hoạt động thú vị mà bạn có thể thử:

• Tham quan ruộng muối: Ngắm nhìn những cánh đồng muối lấp lánh và chụp những bức ảnh đẹp mê hồn.
• Thử làm diêm dân: Tự tay dẫn nước, cào muối và cảm nhận sự vất vả nhưng đầy ý nghĩa của công việc.
• Thưởng thức ẩm thực biển: Sau một ngày trải nghiệm, đừng quên nếm thử những món hải sản tươi ngon tại các quán ăn ven biển, nơi muối biển địa phương được sử dụng để tạo nên hương vị đậm đà.

Mẹo du lịch: Hãy đến Quảng Bình vào mùa làm muối (tháng 3-8) để chứng kiến khung cảnh nhộn nhịp nhất. Đừng quên mang kem chống nắng, mũ rộng vành và kính mát để bảo vệ bản thân dưới cái nắng gay gắt.

Trong văn hóa Việt Nam, muối không chỉ là một gia vị mà còn mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc. “Muối ba năm muối đang còn mặn” câu ca dao ấy nói lên sự bền vững, gắn bó của tình người, và hạt muối Quảng Bình chính là minh chứng cho điều đó. Những hạt muối trắng tinh, được chắt lọc từ mồ hôi và tâm huyết của người dân, không chỉ làm đậm đà thêm bữa ăn mà còn là cầu nối giữa con người và biển cả.

Nghề làm muối ở những làng chài ven biển Quảng Bình là một câu chuyện về sự kiên trì, về tình yêu với biển và lòng gắn bó với truyền thống. Dù phải đối mặt với nhiều khó khăn, người dân nơi đây vẫn ngày ngày cặm cụi trên ruộng muối, mang đến những hạt muối tinh khiết. Nếu có dịp ghé thăm Quảng Bình, hãy dành thời gian đến với những cánh đồng muối, để cảm nhận hơi thở của biển và trân trọng hơn những giá trị giản dị mà sâu sắc của vùng đất này.