Khoai deo Quảng Bình - Món quà dẻo dai, ngọt bùi của miền cát trắng

Mảnh đất quanh năm nắng rát, cát trắng trải dài, lại thường xuyên hứng chịu những trận bão lũ khắc nghiệt. Chính điều kiện thiên nhiên khó khăn ấy đã khiến người dân Quảng Bình phải tìm cách thích nghi và tận dụng những gì sẵn có để duy trì cuộc sống. Khoai lang – loại cây dễ trồng, chịu hạn tốt – trở thành nguồn lương thực chính, đặc biệt là trong những ngày mưa bão.  

Ngày xưa, khi mùa lũ đến, thóc gạo bị cuốn trôi, người dân chỉ còn cách dự trữ khoai lang làm thực phẩm chống đói. Nhưng khoai tươi rất dễ hỏng, nên họ nghĩ ra cách luộc chín, thái lát rồi phơi khô dưới nắng gắt để bảo quản được lâu hơn. Không ngờ, chính cách làm đơn giản ấy đã tạo nên món khoai deo – dẻo dai, ngọt bùi, vừa chắc dạ lại có thể để dành ăn dần suốt mùa mưa lũ.  

Từ một món ăn chống đói ngày xưa, khoai deo dần trở thành đặc sản nức tiếng, không chỉ gắn liền với tuổi thơ của bao thế hệ người Quảng Bình mà còn khiến du khách phương xa thích thú bởi hương vị độc đáo không lẫn vào đâu được.

Khoai deo Quảng Bình là đặc sản nổi tiếng, chủ yếu được làm ở xã Hải Ninh, huyện Quảng Ninh – vùng đất chịu nhiều nắng gió khắc nghiệt quanh năm. Mặc dù đất đai ở đây cằn cỗi, ít màu mỡ, nhưng khoai lang lại là loại cây có sức sống bền bỉ, sinh trưởng tốt ngay cả trong điều kiện khắc nghiệt. Nhờ đó, khoai lang Quảng Bình mang hương vị ngọt bùi đậm đà, khác biệt so với các vùng miền khác. Từ nguyên liệu dân dã này, người dân địa phương đã chế biến nên khoai deo – một món ăn giản dị nhưng hấp dẫn, thu hút không chỉ du khách mà còn được nhiều người khắp nơi biết đến.

Để tạo ra những miếng khoai deo thơm ngon, người dân Quảng Bình phải trải qua nhiều công đoạn đòi hỏi sự kiên nhẫn và tỉ mỉ. Sau khi thu hoạch, khoai lang không được sử dụng ngay mà sẽ được chất đống để ráo nước, nhưng không để mọc mầm. Tiếp đó, khoai được luộc chín, bóc vỏ và thái thành từng lát mỏng. Những lát khoai này sau đó được đem phơi dưới nắng lớn từ 7 đến 9 ngày, đến khi chuyển sang màu cánh gián đặc trưng.

Lát khoai thành phẩm có độ dẻo dai, ngọt thanh, thơm mùi khoai lang tự nhiên. Người dân thường cắt dọc củ khoai thành từng miếng dày khoảng 1cm, xếp đều trên giàn phơi để đảm bảo hấp thụ trọn vẹn nắng gió miền Trung, giúp khoai đạt độ dẻo ngon nhất.

Một yếu tố quan trọng để làm khoai deo ngon chính là phải chọn đúng loại khoai lang đỏ, trồng ở đất cát trắng. Khoai lang ở đây có vị ngọt, mềm và dẻo, khác hẳn khoai lang trồng ở đất thịt, dù to hơn nhưng ăn lại cứng và nhạt. Khoai deo ngon phải có độ khô vừa phải, dẻo như mạch nha, màu đỏ vàng tựa mật ong và vị ngọt thanh giống đường phèn. Chính quy trình làm khoai deo công phu này đã tạo nên món ăn đặc biệt, vừa là niềm tự hào của người dân Quảng Bình, vừa là món quà tuyệt vời cho những ai yêu thích ẩm thực Việt Nam.

Không chỉ được yêu thích trong nước, khoai deo Quảng Bình còn vươn xa ra thị trường quốc tế. Mới đây, Tổ chức Kỷ lục Châu Á đã công nhận 10 kỷ lục mới về ẩm thực và quà tặng đặc sản Việt Nam, trong đó khoai deo Quảng Bình lọt vào top 5 đặc sản thiên nhiên và quà tặng tiêu biểu. Đây là một bước ngoặt quan trọng, giúp món ăn dân dã này được biết đến rộng rãi hơn, trở thành niềm tự hào của người dân Quảng Bình.  

Hiện nay, tại Quảng Bình có ba thương hiệu khoai deo đạt chứng nhận OCOP 3 sao, bao gồm:  

- Khoai deo Linh Huệ (Công ty TNHH Linh Huệ) – sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu cấp tỉnh.  

- Khoai deo Như Mận (Công ty TNHH Như Mận) 

- Khoai deo Lâm Hường (HTX Sản xuất kinh doanh và dịch vụ khoai deo Lâm Hường) 

Nhờ quá trình chế biến công phu và nguồn nguyên liệu chất lượng, khoai deo có giá trị cao hơn so với nhiều loại đặc sản khác. Trên thị trường, giá 1kg khoai deo dao động từ 140.000 VNĐ – 200.000 VNĐ/kg, tùy theo chất lượng và thương hiệu.  

Du khách có thể dễ dàng mua khoai deo tại các chợ, quầy tạp hóa và cửa hàng bán đặc sản ở Quảng Bình. Không chỉ là một món ăn dân dã, khoai deo còn trở thành món quà ý nghĩa, thích hợp để biếu tặng người thân, bạn bè, đặc biệt trong những dịp lễ, Tết.

Nhớ hồi còn là sinh viên, tôi háo hức mang khoai deo – đặc sản quê mình lên thành phố để chia sẻ với đám bạn. Ban đầu, ai cũng tò mò, hí hửng bóc ra thử ngay, nhưng chỉ sau vài phút, cả nhóm đã ôm mặt, xuýt xoa vì… mỏi hàm. Nhìn thì đơn giản, ai dè khoai deo Quảng Bình không hề dễ "xơi"! Ban đầu, tưởng là mềm dẻo, nhưng càng nhai, khoai càng dai, bám chặt vào răng, khiến ai cũng phải “nhăn mặt” cố gắng nhai cho hết một miếng.

Có đứa cười khổ than: “Mệ ơi, ăn khoai chi mà răng dẻo dữ rứa”. Đứa khác vừa nhai vừa cố nói chuyện, thế là nhai thêm cả chục phút vẫn chưa xong. Cả nhóm cười nghiêng ngả, cứ tưởng được thưởng thức đặc sản, ai dè lại rơi vào tình huống dở khóc dở cười.

Nhưng rồi, một khi đã quen, khoai deo lại có sức hút kỳ lạ. Nếu biết cách thưởng thức chậm rãi, nhâm nhi cùng tách trà nóng, bạn sẽ cảm nhận được vị ngọt bùi lan tỏa trong miệng, thấm dần theo từng lần nhai. Đây chính là nét đặc trưng của quà quê Quảng Bình – bình dị mà đầy cuốn hút. Vượt qua thử thách lần đầu, đảm bảo bạn sẽ “nghiện” món này lúc nào không hay!

Khoai deo Quảng Bình không chỉ là một đặc sản hấp dẫn mà còn là một phần không thể thiếu trong nền ẩm thực Việt Nam. Với quy trình chế biến tỉ mỉ, khoai deo mang đến hương vị ngọt thanh, dẻo thơm, khiến bất kỳ ai thưởng thức cũng phải lưu luyến.

Được làm từ những củ khoai lang tươi ngon nhất, trải qua quá trình luộc, thái lát và phơi khô dưới nắng tự nhiên, món ăn này không chỉ giữ được vị ngọt tự nhiên mà còn chứa đựng cả tâm huyết và tình cảm của người dân Quảng Bình. Không chỉ là một món ăn dân dã, khoai deo còn là một món quà ý nghĩa, mang hương vị quê hương đến với du khách gần xa.

Vậy nên, nếu có dịp ghé thăm Quảng Bình, đừng quên thưởng thức khoai deo để cảm nhận tinh hoa ẩm thực miền Trung và lưu lại những kỷ niệm đáng nhớ bên bạn bè, người thân. Và để khám phá thêm nhiều điều thú vị về Quảng Bình, hãy theo dõi Sovaba Travel – nơi cập nhật những thông tin hữu ích về du lịch, văn hóa và ẩm thực địa phương!