Làng Quy Hậu: Chuyện nghề nón lá bên dòng sông Kiến Giang - Quảng Bình

Làng Quy Hậu lặng lẽ nép mình bên dòng sông Kiến Giang, cách trung tâm thành phố Đồng Hới khoảng 45 km về phía Bắc. Nơi đây được biết đến như cái nôi của nghề làm nón lá truyền thống, được công nhận là làng nghề vào năm 2008. Nghề chằm nón ở Quy Hậu đã bén rễ từ đầu thế kỷ XX, khi hai người thợ tài hoa là ông Nguyễn Văn Dỵ và ông Đỗ Bá Mỡn, mang những tinh hoa từ chợ Ba Đồn về gieo mầm nơi làng nhỏ. Từ ấy, bằng những khung tre mộc mạc, những tàu lá cọ xanh mướt và đôi bàn tay khéo léo, người dân Quy Hậu đã dệt nên những chiếc nón không chỉ bền bỉ, mà còn gửi gắm cả tâm hồn quê hương.

Nón lá Quy Hậu không kiêu sa như nón bài thơ xứ Huế, cũng chẳng cầu kỳ như nón ngựa Phú Gia. Nó mộc mạc, chân chất như chính con người Lệ Thủy, những con người quen gồng mình chống chọi với mưa bão và cái khắc nghiệt của vùng chiêm trũng. 

Dưới bàn tay cần mẫn của người dân Quy Hậu, nghề làm nón như một điệu hò khoan chậm rãi, ngân vang theo nhịp sống thôn quê. Từ việc chọn những tàu lá cọ xanh mướt ở rừng sâu Quảng Bình, uốn nắn từng khung tre dẻo dai mang về từ Hòa Bình, đến khâu vá từng mũi kim nhỏ nhặt, tất cả đều đòi hỏi sự khéo léo, tỉ mỉ và lòng kiên trì bền bỉ. Lá cọ phải được phơi qua nắng gắt, là phẳng bằng lưỡi gang nung nóng, đủ nhiệt để giữ được sắc trắng xanh tươi non, mà không làm cháy sém hay vàng úa. Khung tre Lồ Ô thẳng thớm phải lặn lội đến tận Châu, Lê, chợ Động, Tâm Duyệt..., vác bộ trở về rồi mới tỉ mẩn chẻ ra làm vành nón. Mốc chằm là thứ then chốt để giữ cho nón chắc bền, phải đi tìm tận Cùa, Ba Lòng (Quảng Trị), gian khó là vậy nhưng người thợ Quy Hậu chưa bao giờ nản lòng.

Dù mưa dầm rét mướt hay lụt lội trắng đồng, bóng dáng những người mẹ, người chị Quy Hậu vẫn in đậm dưới gốc tre làng, tay thoăn thoắt chằm lá, miệng ngân nga những câu hò khoan êm đềm, hòa quyện cùng tiếng nước sông Kiến Giang rì rào bất tận. Nón lá Quy Hậu không chỉ là vật dụng che nắng che mưa, mà còn là biểu tượng thanh lịch, tinh tế như nét duyên thầm dịu dàng của người con gái Quảng Bình. Tà áo dài bay bay trong gió, e ấp bên vành nón trắng, như cánh chim nhỏ lượn trên mặt nước, vừa dịu dàng, vừa kiêu hãnh, một vẻ đẹp vừa mềm mại, vừa vững vàng như chính tâm hồn người xứ sở này.

Làng Quy Hậu không chỉ có nón lá, mà còn là nơi lưu giữ những giá trị văn hóa tinh thần quý giá. Những buổi tụ họp làm nón là dịp để người dân kể chuyện xóm làng, hát hò khoan, hay trao nhau những câu tỏ tình mộc mạc. Chính những khoảnh khắc ấy đã tạo nên một không gian văn hóa sống động, nơi nón lá không chỉ là sản phẩm thủ công, mà còn là sợi dây gắn kết cộng đồng.

Như dòng sông Kiến Giang chảy mãi không ngừng, nghề làm nón ở Quy Hậu mang trong mình sức sống mãnh liệt. Dù thời đại công nghiệp hóa đang thay đổi từng ngày, người dân nơi đây vẫn kiên trì gìn giữ nghề truyền thống. Họ không chỉ làm nón để mưu sinh, mà còn để giữ lấy hồn cốt quê hương, để những chiếc nón lá tiếp tục là biểu tượng của văn hóa Việt Nam.

Dẫu vậy, như cánh nón mỏng manh trước cơn gió, nghề làm nón lá Quy Hậu cũng đối mặt với không ít thách thức. Sự cạnh tranh từ các sản phẩm công nghiệp, thị trường tiêu thụ thu hẹp, và sự mai một của thế hệ trẻ theo nghề đang khiến làng nghề đứng trước nguy cơ lụi tàn. Nhưng như cây tre Việt Nam, làng Quy Hậu vẫn kiên cường tìm cách vươn lên. Kết hợp nghề làm nón với du lịch trải nghiệm, tạo ra các sản phẩm mới như nón lưu niệm, hay quảng bá qua mạng xã hội là những hướng đi mới mẻ mà người dân đang thử sức.

Làng Quy Hậu, bên dòng sông Kiến Giang xanh biếc, như một khúc tình ca mộc mạc mà da diết. Ở nơi ấy, mỗi chiếc nón không chỉ là kết tinh của bàn tay khéo léo, mà còn là nhịp đập thầm lặng của lòng yêu quê hương. Tựa ánh trăng nghiêng mình soi bóng mặt sông, nón lá Quy Hậu mang trong mình vẻ đẹp bền bỉ, thanh tao và tinh thần kiên cường của đất Quảng Bình. Hãy một lần ghé thăm Quy Hậu, để lắng nghe tiếng thì thầm của những vành nón, để chạm vào hơi thở xưa cũ còn ngân mãi trong từng mũi kim đường chỉ. Và rồi, bạn sẽ mang theo không chỉ một chiếc nón nhẹ tay, mà còn cả một miền ký ức dịu dàng của làng quê Quảng Bình.