Người dân Vĩnh Linh xây dựng địa đạo Vịnh Mốc bằng vật liệu gì?

Trước khi đi vào chi tiết về vật liệu xây dựng, hãy cùng Sovaba Travel tìm hiểu sơ lược về địa đạo Vịnh Mốc. Được xây dựng từ năm 1965 đến 1967 tại xã Vĩnh Thạch, huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị, địa đạo Vịnh Mốc là một hệ thống hầm ngầm dài hơn 1.700m, với 3 tầng cấu trúc hình vòm, sâu từ 8 đến 23m dưới lòng đất. Công trình này được tạo nên để bảo vệ người dân và quân đội trước các cuộc đánh phá ác liệt của không quân và pháo binh Mỹ, đồng thời phục vụ như nơi sinh hoạt, chiến đấu và trung chuyển lương thực, vũ khí cho đảo Cồn Cỏ.

Trong bối cảnh chiến tranh, với nguồn lực hạn chế và điều kiện thiếu thốn, người dân Vĩnh Linh đã sáng tạo ra một công trình kiến trúc quân sự độc đáo, sử dụng những vật liệu sẵn có và các công cụ thô sơ để hoàn thành kỳ tích này.

Hệ thống địa đạo Vịnh Mốc được xây dựng chủ yếu từ đất đá tự nhiên và một số vật liệu đơn giản, dễ kiếm trong khu vực. Dưới đây là những vật liệu chính được sử dụng:

Đất đỏ bazan 

Địa đạo Vịnh Mốc nằm trên một quả đồi đất đỏ bazan, gần bờ biển Cửa Tùng. Loại đất này có đặc tính cứng, kết dính tốt, ít bị sụt lún, rất phù hợp để đào hầm và tạo cấu trúc bền vững. Người dân Vĩnh Linh đã tận dụng đặc điểm địa chất của đất bazan để đào các đường hầm hình vòm, đảm bảo độ kiên cố ngay cả khi chịu tác động từ bom đạn. Khoảng 6.000 m³ đất đá bazan đã được đào và vận chuyển ra ngoài, phần lớn được đổ xuống biển để tránh sự phát hiện của quân địch.

Gỗ và cột nhà 

Để chống sập và đảm bảo an toàn cho các đường hầm, người dân sử dụng các cột gỗ để gia cố. Các cửa hầm được chống đỡ bằng cột nhà hoặc gỗ lấy từ rừng gần đó, được bố trí cẩn thận theo hướng gió để đảm bảo thông thoáng. Những cột gỗ này không chỉ giúp củng cố cấu trúc mà còn tạo điều kiện cho việc ngụy trang, khiến quân địch khó phát hiện các lối ra vào.

Tre, nứa 

Trong bối cảnh thiếu ánh sáng và dụng cụ hiện đại, tre và nứa trở thành vật liệu quan trọng. Người dân Vịnh Mốc đã chẻ tre, nứa khô để làm đuốc thắp sáng trong quá trình đào hầm, đặc biệt khi dầu thắp sáng khan hiếm. Ngoài ra, tre còn được sử dụng để làm các công cụ hỗ trợ như khung định hình hoặc các vật dụng sinh hoạt trong lòng địa đạo. Rễ tre cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giữ đất, chống xói mòn và sạt lở, giúp bảo vệ cấu trúc địa đạo.

Mảnh bom, vỏ đạn 

Một điểm độc đáo trong quá trình xây dựng địa đạo Vịnh Mốc là việc người dân tận dụng chính những mảnh bom, vỏ đạn của quân địch để làm công cụ đào. Trong điều kiện thiếu cuốc, xẻng, họ đã dùng những mảnh kim loại này để đào đất, thể hiện sự sáng tạo và tinh thần “lấy độc trị độc”. Điều này không chỉ giúp tiết kiệm nguồn lực mà còn là biểu tượng cho ý chí kiên cường, biến vũ khí của kẻ thù thành công cụ phục vụ kháng chiến.

Nước và dây 

Không có máy móc hiện đại, người dân Vĩnh Linh đã sử dụng các phương pháp đo đạc thủ công. Họ đổ nước vào chai để làm thước đo mặt phẳng, dùng dây buộc đá làm dây dọi để xác định độ sâu. Những kỹ thuật này, dù đơn giản, đã giúp định hình chính xác các đường hầm, đảm bảo độ nghiêng từ 2-3° để thoát nước dễ dàng, tránh ngập úng trong địa đạo.

Quá trình xây dựng địa đạo Vịnh Mốc kéo dài gần 2 năm (1965-1967), với khoảng 18.000 ngày công lao động. Công trình được thực hiện hoàn toàn bằng sức người, trong điều kiện chiến tranh ác liệt, thiếu thốn ánh sáng và thiết bị. Dưới sự chỉ huy của ông Lê Xuân Vy – một người chỉ học hết tiểu học nhưng sở hữu ý chí và sự sáng tạo phi thường, người dân Vĩnh Linh đã phối hợp với lực lượng công an vũ trang để đào hầm.

Phương pháp đào: Địa đạo được đào theo hình vòm, với các nhánh nối thông qua trục chính dài 780m. Mỗi tổ đào thường chỉ có 2-3 người do không gian hẹp. Đất đá được vận chuyển bằng xe cút kít, đổ ra biển hoặc ngụy trang tại các hố bom để tránh sự nghi ngờ của quân địch.

Sáng tạo trong khó khăn: Để khích lệ tinh thần, ông Lê Xuân Vy tổ chức các cuộc thi đào hầm, với danh hiệu “kiện tướng” cho ai đào được 3m/ngày và “đại kiện tướng” cho 4m/ngày. Điều này không chỉ tăng hiệu suất mà còn tạo động lực cho người dân trong hoàn cảnh nguy hiểm.

Việc sử dụng các vật liệu đơn giản như đất bazan, gỗ, tre, và thậm chí mảnh bom vỏ đạn không chỉ thể hiện sự khéo léo mà còn phản ánh tinh thần kiên cường, sáng tạo của người dân Vĩnh Linh. Trong điều kiện chiến tranh, khi mọi nguồn lực đều khan hiếm, họ đã biến những thứ tưởng chừng vô dụng thành công cụ hữu ích, tạo nên một công trình được ví như “lâu đài cổ trong lòng đất”.

Địa đạo Vịnh Mốc không chỉ là nơi trú ẩn mà còn là không gian sinh hoạt đầy đủ với các công trình như giếng nước, nhà hộ sinh, hội trường, và kho hậu cần. Đặc biệt, 17 em bé đã chào đời trong lòng địa đạo, minh chứng cho sức sống mãnh liệt của con người nơi đây.

Hiện nay, địa đạo Vịnh Mốc đã trở thành một di tích quốc gia đặc biệt, thu hút hàng ngàn du khách trong và ngoài nước mỗi năm. Du khách đến đây không chỉ chiêm ngưỡng kỳ tích xây dựng mà còn cảm nhận được sự gian khổ và ý chí bất khuất của quân dân Vĩnh Linh. Khu di tích còn có phòng chiếu phim tư liệu “Vĩnh Mốc một huyền thoại”, nơi lưu giữ những thước phim quý giá về quá trình xây dựng và sinh hoạt trong địa đạo. Ngoài ra, khu vực trưng bày vỏ bom và hiện vật chiến tranh giúp du khách hình dung rõ hơn về sự khốc liệt của thời kỳ ấy. 

Địa đạo Vịnh Mốc không chỉ là một công trình phòng thủ kỳ diệu, mà còn là biểu tượng sống động của tinh thần bất khuất và trí tuệ của người dân Vĩnh Linh trong những năm tháng chiến tranh ác liệt. Để cảm nhận rõ hơn sự kỳ công của công trình này cũng như lắng nghe những câu chuyện xúc động đằng sau từng mét hầm, hãy một lần đặt chân đến nơi đây. Sovaba Travel hiện đang tổ chức các tour tham quan địa đạo Vịnh Mốc với lịch trình hợp lý, hướng dẫn viên am hiểu lịch sử và dịch vụ tận tâm. Đừng bỏ lỡ cơ hội trải nghiệm một trong những di tích lịch sử đặc biệt nhất Việt Nam, nơi ghi dấu một thời hào hùng của dân tộc.